'Tiêm kích báu vật' chưa từng được Liên Xô xuất khẩu cho đồng minh thân thiết

"Tiêm kích báu vật" Su-15 Flagon của Liên Xô được phát triển bởi phòng thiết kế Sukhoi trong thập niên 1960 nhằm thay thế Su-11 đã lạc hậu. Su-15 là máy bay đánh chặn siêu âm 2 động cơ, nó thực hiện chuyến bay đầu tiên ngày 30/5/1962, chính thức vào biên chế năm 1965.

Những phiên bản đầu tiên bao gồm Su-15 Flagon-A và Su-15UT Flagon-C sử dụng đôi cánh hình tam giác (delta) tương tự MiG-21, tuy vậy thiết kế này khiến cho việc cất cánh - hạ cánh không được tốt.

Do vậy vào năm 1969, Sukhoi đã giới thiệu bản sửa đổi lắp cánh delta kép với đầu mút mở rộng (diện tích cánh được tăng dần) và điều khiển lớp ranh giới. Phiên bản này được NATO gọi là Flagon-D, mặc dù tên ở Liên Xô vẫn không thay đổi.

Thông số cơ bản của tiêm kích Su-15TM Flagon-F (phiên bản phổ biến và được sản xuất nhiều nhất): Kíp lái 1 người; chiều dài 19,56 m; sải cánh 9,34 m; diện tích cánh 36,6 m2; chiều cao 4,84 m. Trọng lượng rỗng 10.874 kg; trọng lượng cất cánh 17.200 kg.

Máy bay được trang bị 2 động cơ Tumansky R-13F2-300 có lực đẩy 40,21 kN (lên tới 70 kN khi bật tăng lực) mỗi chiếc, cho vận tốc tối đa Mach 2,1; tầm bay 1.780 km, trần bay 18.100 m; vận tốc leo cao 228 m/s.

Su-15 Flagon có tốc độ và vận tốc leo cao rất tốt, nhưng đi kèm là thao tác cất cánh cũng "ấn tượng" vận tốc cất cánh lên tới 395 km/h với cánh delta cũ của Flagon-A, hoặc 370 km/h với cánh delta kép của Flagon-F, máy bay không cho phép phi công phạm sai lầm.

Su-15 đã bỏ kiểu sử dụng cửa hút gió ở đầu mũi mà đưa sang bên thân để lấy không khí nhiều hơn cho 2 động cơ phản lực Tumansky mạnh. Sự thay đổi trên tạo ra khoảng trống lớn hơn cho radar Oriol-D (NATO gọi là Skip Spin).

Bất chấp việc có radar mạnh hơn, Su-15 giống như các tiêm kích đánh chặn khác của Liên Xô trước năm 1980 đều phải phụ thuộc gần như hoàn toàn vào hệ thống kiểm soát mặt đất, máy bay sẽ được chỉ định tấn công mục tiêu từ trung tâm này.

Cấu hình vũ khí thường được Su-15 sử dụng chính là 2 tên lửa không đối không R-98M (AA-3 Anab) tại giá treo phía ngoài, 2 hoặc 4 tên lửa R-60 (AA-8 Aphid) tại các giá treo phía trong và có thể tùy chọn mang 2 pháo UPK-23-250 cỡ 23 mm trên giá treo chính giữa.

Đã có tất cả 1.290 chiếc Su-15 ở tất cả các biến thể được chế tạo trong giai đoạn 1966 - 1979. Điều đáng ngạc nhiên là Flagon chưa bao giờ được Liên Xô xuất khẩu cho các quốc gia đồng minh thuộc khối Warsaw.

Là một trong trong những tiêm kích đánh chặn chính của Không quân Liên Xô nhưng Su-15 chưa trải qua bất kỳ cuộc không chiến nào với máy bay chiến đấu NATO.

Tuy vậy trong lịch sử hoạt động Su-15 lại chịu khá nhiều tai tiếng, điển hình là vào ngày 31/8/1983, một chiếc Flagon đã bắn rơi máy bay chở khách Boeing 747 của Hàn Quốc chở 269 người, đây là một trong những thảm họa tồi tệ nhất lịch sử hàng không thế giới.

Chưa dừng lại đó, vào ngày 7/7/1985, một chiếc Su-15 Flagon khi đeo bám máy bay trinh sát SH-37 Viggen của Thụy Điển ở độ cao thấp đã tự lao xuống nước vì lỗi của phi công.

Sau khi Liên Xô tan rã, toàn bộ phi đội tiêm kích Su-15 được chia cho Nga và Ukraine. Tại Nga, Flagon bị loại biên vào năm 1993 để tuân thủ Hiệp ước vũ trang thông thường Châu Âu.

Trong khi đó ở Ukraine, những chiến đấu cơ Su-15 cuối cùng đóng tại Kramatorsk và Belbek đã được cho ngừng hoạt động vào năm 1996, đánh dấu chấm hết đối với một dòng tiêm kích huyền thoại.