Điều gì chờ đợi khu vực Trung Đông nếu Iran sở hữu vũ khí hạt nhân?

Phương Tây trong nhiều năm qua đã nỗ lực ngăn chặn khả năng Iran phát triển vũ khí hạt nhân khi tìm mọi cách chặn chương trình làm giàu uranium của nước này, từ đó buộc Tehran phải phát triển những biện pháp đối phó khác.

Để gia tăng vị thế của mình trong khu vực, Iran đã tăng cường hỗ trợ cho các đồng minh như Hezbollah tại Lebanon và Houthi ở Yemen, nhằm gây ảnh hưởng đến Israel và Mỹ thông qua những cuộc "xung đột ủy nhiệm".

Mặc dù vậy, hiệu quả từ chiến lược do Tehran thực hiện suốt thời gian qua đã bị suy giảm mạnh, khi các nhóm vũ trang Hamas, Hezbollah gần như bị Israel xóa sổ, vì vậy Iran có thể phải quay lại sử dụng quân bài cũ.

Giới quan sát nhận xét, Iran đang chuẩn bị cho một biện pháp răn đe truyền thống hơn đó là chế tạo vũ khí hạt nhân, bởi đây là quân át chủ bài sẽ mang tới sự đảm bảo an ninh cho họ.

Điều phải đặc biệt lưu tâm đó là trong những năm gần đây, giới lãnh đạo Iran đã "cởi mở" hơn về nhu cầu sở hữu vũ khí hạt nhân khi không lảng tránh mà trực tiếp đề cập đến việc "có thể chế tạo".

Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) thậm chí còn cho biết, Iran đã có khả năng làm giàu uranium lên tới 84%, gần đạt ngưỡng 90% cần thiết để tạo ra một quả bom nguyên tử.

Một số quan chức cấp cao của Mỹ khi phát biểu trước quốc hội đã cảnh báo Tehran đủ sức tạo ra đủ lượng uranium làm giàu cấp độ vũ khí trong vòng vài tuần, sau đó họ sẽ không dừng lại nếu thiếu sự can thiệp từ bên ngoài.

Nhưng trong tình hình hiện tại, một cuộc tấn công trực tiếp nhằm vào cơ sở làm giàu uranium của Iran bị xem là bất khả thi, vì vậy đã phát sinh câu hỏi: "Điều gì sẽ xảy ra nếu Iran chính thức sở hữu vũ khí hạt nhân".

Theo nhận xét, nếu Iran chế tạo thành công vũ khí hạt nhân, họ sẽ thay đổi hoàn toàn chính sách đối ngoại của mình: Kịch bản quân sự bao gồm răn đe và cảnh báo các nước láng giềng để đạt mục tiêu chiến lược, dự báo sẽ được Tehran triển khai.

Các quan chức Iran có thể học tập đường lối của Ấn Độ, đó là kiểm soát chặt chẽ kho vũ khí hạt nhân và cam kết chỉ sử dụng khi xuất hiện mối đe dọa hiện hữu đối với Cộng hòa Hồi giáo.

Nhưng không thể loại trừ khả năng Iran sẽ đi theo con đường của Pakistan, khi vũ khí hạt nhân chiến thuật luôn sẵn sàng được sử dụng để đẩy lùi những mối đe dọa quân sự tiềm tàng.

Theo nhận xét, việc lựa chọn chiến lược răn đe hạt nhân sẽ quyết định cách tiếp cận của Iran trong quan hệ với Israel, Saudi Arabia, cũng như các cường quốc trong khu vực Trung Đông.

Nếu sở hữu vũ khí hạt nhân, Iran có thể tự tin thực hiện những bước đi quyết liệt hơn trước các đối thủ trong khu vực, điều này khiến UAE và Saudi Arabia gần đây đã phải bày tỏ lo ngại về khả năng điều chỉnh lại cán cân quyền lực.

Chưa dừng lại đây, với điểm tựa từ vũ khí hạt nhân, Iran có thể tăng cường thêm những lực lượng ủy nhiệm mới và đẩy mạnh hỗ trợ cho những đồng minh hiện tại.

Có lo ngại cho rằng tình hình ở các khu vực đông người Shitte, ví dụ như Al Qativ tại Saudi Arabia sẽ trở thành chất xúc tác cho việc thành lập một nhóm vũ trang ủy nhiệm do Iran tài trợ.

Đây là nguy cơ hiện hữu bởi những người Shiite ở những khu vực này có truyền thống chống lại chính quyền Riyadh và ảnh hưởng mở rộng của Iran có thể củng cố quyết tâm ly khai của họ.

Ngoài ra an ninh của các hành lang thương mại trong khu vực, chẳng hạn như tuyến giao thông Ấn Độ - Trung Đông - Châu Âu do Mỹ hậu thuẫn và những tuyến đường khác đi qua Iran sẽ cần được xem xét lại.

Iran nếu có vũ khí hạt nhân sẽ bảo vệ lợi ích của mình một cách tích cực hơn và ngăn chặn việc tạo ra những tuyến đường thay thế, từ đó củng cố vai trò của họ trong thương mại quốc tế.

Cuối cùng, việc Iran sở hữu vũ khí hạt nhân sẽ gây ra một cuộc chạy đua vũ trang mới, khi Saudi Arabia, Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập đã cảnh báo họ sẽ phát triển các chương trình của riêng mình để đáp lại khả năng răn đe từ Iran.

Lo ngại trên nếu thành hiện thực chắc chắn sẽ dẫn đến sự bất ổn và xung đột gia tăng trong một khu vực đầy biến động, nơi những cuộc xung đột vũ trang đã trở thành bình thường.

Nghịch lý về sự ổn định và bất ổn tồn tại giữa Mỹ và Liên Xô có thể sẽ lặp lại giữa Iran và Israel, đó là một cuộc chiến tranh hạt nhân trực tiếp khó xảy ra, nhưng tình hình sẽ leo thang nguy hiểm ở cấp độ sử dụng vũ khí thông thường.