Chiến đấu cơ tàng hình A-12 Avenger khiến tập đoàn vũ khí khổng lồ Mỹ sụp đổ thế nào?

Trong quá khứ, Hải quân Mỹ từng xây dựng đề án chế tạo một máy bay ném bom tàng hình để triển khai trên tàu sân bay, phương tiện này sẽ có thiết kế kiểu "cánh bay" tương tự B-2 Spririt của Không quân.

Đó chính là chương trình ATA (Máy bay chiến thuật tiên tiến) được khởi động vào năm 1983. Ban đầu hạm đội muốn có được một chiến đấu cơ đa năng, nhưng sau đó họ quyết định phát triển một máy bay ném bom tàng hình triển khai trên tàu sân bay.

Theo quan niệm của nhà thiết kế, chiếc oanh tạc cơ tàng hình nói trên được cho là sẽ hoạt động trong phi đội tấn công của tàu sân bay hạt nhân, có nhiệm vụ tiêu diệt các mục tiêu mặt đất ở khoảng cách xa, từ đó dự án A-12 ra đời.

A-12 Avenger được tạo ra theo sơ đồ "cánh bay", để tiết kiệm không gian trên boong, các đầu cánh được gập lại theo kiểu truyền thống.

Hình dáng của A-12 Avenger khá đặc trưng với sải cánh 21,3 mét, khá dày, có các cửa hút gió ẩn. Vũ khí phải được đặt trong các khoang bên trong.

Phi hành đoàn gồm 2 người ngồi trong "buồng lái kỹ thuật số" với màn hình đa chức năng.

Do A-12 Avenger trông giống như một hình tam giác bay nên nó được đặt biệt danh là - Stealth Dorito (tên thương hiệu khoai tây chiên có hình tam giác).

Tốc độ của A-12 Avenger khoảng 930 km/h và bán kính chiến đấu với tải trọng 2,3 tấn được cho là 780 km.

Yếu tố thuận lợi cho dự án A-12 là nó có sự thống nhất về động cơ với F/A-18 Hornet giúp đồng bộ và thuận tiện trong việc bảo trì và vận hành.

Đơn đặt hàng tiềm năng cho A-12 Avenger có vẻ đầy hứa hẹn khi chúng có thể được cả không quân, thủy quân lục chiến và hải quân cùng sử dụng.

Cụ thể số lượng dự kiến mua sẽ là, Hải quân Mỹ 620 chiếc, Thủy quân lục chiến 238 chiếc. và Không quân là 400 chiếc.

Như vậy con số đã đặt hàng sử dụng trong quân đội Mỹ đã lên tới hơn 1250 máy bay.

Ngoài ra nhà sản xuất còn hy vọng A-12 sẽ được chọn để thay thế cho Panavia Tornado trong Không lực Hoàng gia Anh.

Rõ ràng, đây là một viễn cảnh tươi sáng, tuy nhiên những khó khăn bắt đầu xuất hiện khi chi phí sản xuất tăng khá cao có thể lên 4,84 tỷ đô la (tương đương 13 tỷ đô la theo tỷ giá hiện tại).

Theo kế hoạch đầu tiên, chiếc A-12 dự kiến sẽ thực hiện chuyến bay đầu tiên vào năm 1990, tuy nhiên mốc thời gian này đã không đạt được do gặp vấn đề kỹ thuật trong nguyên liệu chế tạo mới khiến trọng lượng tăng lên.

Sau đó nhà sản xuất tiến hành chỉnh sửa thiết kế và chuyến bay đầu tiên dự kiến sẽ vào năm 1992, cùng với kế hoạch đặt mua 280 chiếc cho 14 tàu sân bay đang hoạt động.

Nhưng dự án đã sụp đổ cùng với việc Liên Xô tan rã vào năm 1991, bất chấp quan điểm của chỉ huy Hải quân Mỹ đó muốn dự án tiếp tục, nhưng Bộ trưởng Quốc phòng lúc đó là Dick Cheney đã đóng cửa chương trình này.

Lý do được đưa ra là do nhà sản xuất đã không quản lý được nguồn kinh phí khiến tăng lên tới hơn 5 tỷ USD (khoảng hơn 14 tỷ USD) và dự án trễ tới một năm rưỡi. Chưa kể giá thành một chiếc A-12 ước tính tới 96 triệu USD (tươg đương 234 triệu USD hiện tại).

Quyết định của Bộ trưởng Quốc phòng Dick Cheney được cho là hợp thời khi mà đối thủ của Mỹ là Liên Xô đã không còn, trong khi dự án do McDonnell Douglas quản lý thì đội giá quá cao và liên tục trễ hẹn.

Cho tới khi dự án bị hủy bỏ, vẫn chưa có một hiếc A-12 nào được hoàn thiện để tung cách trên bầu trời, trong khi số tiền Mỹ bỏ ra cho dự án do McDonnell Douglas phụ trách là không hề nhỏ.

Lầu Năm Góc bắt đầu đòi McDonnell Douglas 2 tỷ USD tiền bồi thường, vụ việc được đưa ra tòa và kết thúc bằng một thỏa thuận dàn xếp vào năm 2014 với khoản thanh toán 400 triệu USD.

Ngoài dự án A-12, hàng loạt dự án tốn kém khác cũng đã không được McDonnell Douglas quản lý hiệu quả.

Giai đoạn từ 1990 đến 1997 là một cuộc khủng hoảng gần như liên tục, với lợi nhuận giảm mạnh, sa thải quy mô lớn, thất bại trên thị trường xuất khẩu, giảm đơn đặt hàng quốc phòng khiến tập đoàn McDonnell Douglas chìm trong hỗn loạn.

Lúc này Mỹ đã quyết định chia McDonnell Douglas thành các doanh nghiệp hoạt động lĩnh vực dân sự và quân sự riêng biệt nhằm cứu tập đoàn này.

Cuối cùng thì McDonnell Douglas bị sáp nhập vào hãng Boeing năm 1997, kết thúc sự hoàng kim của một tập đoàn sản xuất vũ khí huyền thoại.