- Điểm sáng Việt Nam trong bức tranh kinh tế toàn cầu 2024
- Việt Nam nỗ lực thúc đẩy liên kết kinh tế và kết nối khu vực
- Năm lĩnh vực chính sẽ chi phối sự tăng trưởng của kinh tế Việt Nam
 |
Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam - ông Andrea Coppola đề nghị Việt Nam tăng gấp đôi nỗ lực phát triển nguồn nhân lực bằng cách nâng cao trình độ của lực lượng lao động. Ảnh: Phú Khánh |
Quá trình phục hồi đang diễn ra
- Phóng viên: Ông có thể đưa ra một vài đánh giá chung về bức tranh kinh tế Việt Nam năm 2023 - một năm dường như khó khăn hơn cả dự đoán trước đó?
- Ông Andrea Coppola, Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam: Suy thoái kinh tế toàn cầu và tác động của nó đến nhu cầu xuất khẩu của Việt Nam đã khiến năm 2023 trở thành một trong những năm thách thức nhất của thế kỷ XXI, sau hai năm đại dịch Covid-19 vô cùng khó khăn.
Việt Nam là một trong những nền kinh tế mở nhất thế giới. Quan hệ thương mại mạnh mẽ của Việt Nam với phần còn lại của thế giới là nguồn sức mạnh và tạo nên sự thành công thời gian qua. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào nhu cầu từ các đối tác thương mại đã đưa Việt Nam vào thế phải đối mặt với tình trạng suy thoái kinh tế toàn cầu năm 2023. Kết quả, sau hai năm rất khó khăn, tình hình kinh tế năm 2023 trở nên kém mạnh mẽ nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính châu Á cuối những năm 1990. Tuy nhiên, tôi vẫn đánh giá kinh tế của Việt Nam trong năm 2023 là tích cực trong bối cảnh toàn cầu đầy thách thức. Tăng trưởng kinh tế ở Mỹ khoảng 2,5% vào năm 2023. Tại khu vực đồng Euro, tăng trưởng kinh tế thậm chí còn yếu hơn, chỉ ở mức khoảng 0,5%.
Bất chấp những thách thức toàn cầu, Việt Nam vẫn có thể tiếp tục tăng trưởng với tốc độ tương đối nhanh, chúng ta cũng thấy quá trình phục hồi đang dần diễn ra. Đầu tư công đã tăng khoảng 35% so với năm trước, giúp duy trì tăng trưởng kinh tế. Cho dù đây là những kết quả ấn tượng nhưng vẫn còn đó những thách thức, bao gồm vấn đề cải thiện việc thực hiện đầu tư công, vốn ngày càng trở nên quan trọng đối với sự tăng trưởng trong tương lai của Việt Nam.
Việt Nam kiên cường
“Nếu chọn một từ để miêu tả Việt Nam năm 2023, tôi chọn từ “kiên cường”. Với đặc điểm của nền kinh tế Việt Nam, suy thoái kinh tế toàn cầu là một cú sốc tiêu cực lớn đối với đất nước, nhưng Việt Nam vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng mà nhiều nước trên thế giới chỉ có thể mơ ước”.
Ông Andrea Coppola (Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam)
- Đâu là những khó khăn chính của doanh nghiệp Việt Nam trong năm qua, thưa ông?
- Có hai nguyên nhân chính. Nguyên nhân đầu tiên có liên quan đến yếu tố bên ngoài - đó là suy thoái kinh tế toàn cầu đã tác động mạnh đến nhu cầu xuất khẩu của Việt Nam. Cú sốc bên ngoài này ảnh hưởng đến rất nhiều doanh nghiệp đang sản xuất kinh doanh hàng hóa xuất khẩu. Nhiều công nhân trong lĩnh vực sản xuất rất quan trọng đối với kinh tế Việt Nam mất việc làm và thu nhập của họ bị ảnh hưởng. Điều này một phần dẫn đến nguyên nhân thứ hai đằng sau những khó khăn mà doanh nghiệp Việt Nam gặp phải là do yếu tố trong nước. Tình hình khó khăn dẫn đến tiêu dùng nội địa giảm tốc, không chỉ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất mà còn ảnh hưởng đến nhiều doanh nghiệp khác, các lĩnh vực khác của nền kinh tế.
- Bất chấp những khó khăn đó, trong hai quý cuối năm, kinh tế Việt Nam đã có sự phục hồi. Theo ông, động lực thúc đẩy tăng trưởng này đến từ đâu?
- Sự phục hồi này được thúc đẩy bởi ba yếu tố chính. Thứ nhất, nhu cầu bên ngoài đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam dần phục hồi. Hoạt động xuất nhập khẩu giảm xuống mức thấp nhất vào giữa năm 2023 và hoạt động thương mại được cải thiện trong nửa cuối năm. Thứ hai, các cơ quan chức năng đã cho thấy rõ vai trò quan trọng của việc thúc đẩy giải ngân đầu tư công, với con số tăng đáng kể so với năm 2022. Đầu tư công là yếu tố then chốt vì chúng hỗ trợ tăng trưởng kinh tế cả trong ngắn hạn và dài hạn, và vì vậy cải thiện hơn nữa quản lý đầu tư công là ưu tiên hiện nay của Việt Nam. Thứ ba, bất chấp cú sốc mạnh giáng xuống nền kinh tế, tiêu dùng tư nhân vẫn phục hồi tốt. Sự tăng trưởng của doanh số bán lẻ, một chỉ số nói lên tiêu dùng cá nhân, ổn định ở mức khoảng 7,5% kể từ tháng 8-2023. Tốc độ tăng trưởng này tuy chậm hơn đáng kể so với trước đại dịch Covid-19, nhưng tiêu dùng tư nhân vẫn là một động lực chính cho tăng trưởng kinh tế.
 |
Tận dụng sức mạnh nội tại và thúc đẩy tăng năng suất của nền kinh tế trong nước sẽ là cơ hội để Việt Nam củng cố hơn nữa mô hình tăng trưởng kinh tế trong năm 2024 |
Luôn là điểm đến hấp dẫn
- Điều gì khiến cộng đồng quốc tế chú ý đến Việt Nam trong năm qua, thưa ông?
- Việt Nam được đánh giá là điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư quốc tế nhờ sự ổn định về kinh tế, chính trị và khả năng hội nhập nền kinh tế toàn cầu. Trong bối cảnh như vậy, điều quan trọng đối với Việt Nam là tiếp tục củng cố môi trường kinh doanh và thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư tư nhân để tận dụng tối đa tác động của diễn biến địa chính trị toàn cầu đối với đầu tư và thương mại quốc tế.
- Vậy nếu chọn một từ để miêu tả Việt Nam năm 2023, ông sẽ chọn từ gì?
- Tôi chọn từ “kiên cường”. Với đặc điểm của nền kinh tế Việt Nam, suy thoái kinh tế toàn cầu là một cú sốc tiêu cực lớn đối với đất nước, nhưng Việt Nam vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng mà nhiều nước trên thế giới chỉ có thể mơ ước.
- Theo ông, bối cảnh nào sẽ chờ đợi nền kinh tế Việt Nam năm 2024?
- Bối cảnh quốc tế dự kiến sẽ còn nhiều thách thức trong năm 2024. Sau đợt suy thoái toàn cầu năm 2023, tăng trưởng kinh tế toàn cầu dự kiến sẽ giảm tốc hơn nữa vào năm 2024, bao gồm cả các đối tác thương mại quan trọng của Việt Nam như Mỹ. Hiệu suất yếu kém sắp tới có thể là kết quả của tác động chậm trễ của chính sách tiền tệ thắt chặt đang diễn ra hiện nay, điều kiện tín dụng hạn chế và thương mại toàn cầu suy yếu. Rủi ro chính cho năm tới bao gồm rủi ro địa chính trị, tác động của các cuộc xung đột lên giá năng lượng, căng thẳng tài chính liên quan đến sự gia tăng lãi suất dài hạn và hoạt động kinh tế yếu hơn dự kiến ở Trung Quốc. Trong bối cảnh như vậy, điều quan trọng là Việt Nam phải giảm thiểu khả năng dễ bị tổn thương trước các cú sốc bên ngoài và ngày càng tận dụng sức mạnh nội tại và năng suất trong nước để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.
- Trong bối cảnh như vậy, theo ông mục tiêu tăng trưởng GDP từ 6 đến 6,5% cho năm 2024 có phải là thách thức?
- Do tăng trưởng kinh tế toàn cầu dự kiến sẽ tiếp tục chậm lại vào năm 2024, tôi cho rằng mục tiêu tăng trưởng GDP từ 6% đến 6,5% cho năm 2024 là đầy tham vọng. Bất chấp suy thoái toàn cầu, nhu cầu xuất khẩu của Việt Nam có thể dần được cải thiện và chúng tôi dự đoán tăng trưởng kinh tế sẽ tăng nhẹ nhưng sẽ rất khó đạt được mức 6 hoặc 6,5% trừ khi nhu cầu, tiêu dùng và đầu tư trong nước tăng tốc mạnh hơn nữa. Các nhà chức trách có thể đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nền kinh tế thông qua chính sách tài khóa, bằng cách đẩy nhanh việc thực hiện các dự án cơ sở hạ tầng và dự án đầu tư công mang tính chuyển đổi trạng thái, nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong ngắn hạn và dài hạn.
Tận dụng sức mạnh nội tại
- Ông đánh giá Việt Nam có thế mạnh gì để thúc đẩy tăng trưởng trong năm 2024 và ông có khuyến nghị gì để tháo gỡ những rào cản đang cản trở sự phát triển kinh tế hiện nay?
- Người dân Việt Nam là nguồn nội lực lớn nhất của đất nước. Công nhân và doanh nhân Việt Nam đã giúp nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng gấp 7 lần trong 30 năm qua. Để duy trì mức tăng trưởng nhanh chóng này, với môi trường bên ngoài đầy thách thức, theo tôi cần tiếp tục thúc đẩy phát triển khu vực tư nhân và nâng cao năng suất. Tôi đề nghị tăng gấp đôi nỗ lực phát triển nguồn nhân lực bằng cách nâng cao trình độ của lực lượng lao động, và phát triển vốn vật chất thông qua đầu tư công vào cơ sở hạ tầng giao thông và năng lượng để có thể tăng cường hơn nữa khả năng cạnh tranh của khu vực tư nhân Việt Nam.
- Cuối cùng, thông điệp của ông dành cho Việt Nam trong năm 2024 là gì?
- Dù chúng tôi hy vọng nhu cầu xuất khẩu đối với hàng Việt Nam từ phần còn lại của thế giới sẽ phục hồi vào năm 2024 nhưng chắc sẽ không mạnh như trước và tình hình đầy thách thức này có thể kéo dài trong một thời gian tới. Trong bối cảnh đó, thông điệp của tôi dành cho Việt Nam là tận dụng sức mạnh nội tại và thúc đẩy tăng năng suất của nền kinh tế trong nước để biến những thách thức do suy thoái kinh tế toàn cầu sẽ là cơ hội để Việt Nam củng cố hơn nữa mô hình tăng trưởng kinh tế trong năm 2024. Tôi cũng muốn nhân cơ hội này chúc mọi người một năm 2024 khỏe mạnh, thịnh vượng và thành công!
- Cảm ơn ông!
Tiến sĩ Võ Trí Thành (Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh - BCSI): Hoàn thiện khung pháp lý để thúc đẩy kinh tế mới sang tuần hoàn, kinh tế số
“Kinh tế tài chính tiền tệ đã vượt qua giai đoạn khó khăn và ổn định hơn. Áp lực lạm phát, tỷ giá, lãi suất giảm bớt, thanh khoản ngân hàng ổn định, chứng khoán, trái phiếu trải qua cơn chấn động và bắt đầu phục hồi… Tuy nhiên, bên cạnh đó, vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề như hệ thống tài chính ngân hàng chưa đủ lành mạnh; việc xử lý ngân hàng yếu kém kéo dài hàng chục năm còn nhiều khó khăn, nợ xấu gia tăng; lòng tin vào thị trường tài chính vẫn chưa được cải thiện…
Về nền kinh tế thực, những năm trở lại đây, đặc biệt là năm 2023, ngành chế biến chế tạo không còn là động lực tăng trưởng, thấy rõ nhất là từ xuất nhập khẩu giảm. Đặc biệt, đây cũng là nỗi lo khi cơ cấu nhập khẩu có 40% là thiết bị máy móc, 30 - 35% là hàng trung gian, chỉ có phần nhỏ còn lại là hàng tiêu dùng. Tình hình đơn hàng, thị trường eo hẹp vẫn sẽ có thể tiếp tục trong năm nay. Đơn hàng dù đã có trở lại nhưng còn nhiều bấp bênh nếu nhìn vào chỉ số PMI, chỉ có 2 tháng duy nhất trên 50 điểm trong năm 2023… Do đó, về mặt chính sách, theo tôi năm 2023, 2024 có 3 nhóm chính sách cơ bản để phục hồi, phát triển kinh tế:
- Thứ nhất là, ứng xử với chính sách tiền tệ, hệ thống tài chính ngân hàng, qua đó tăng cường khả năng chống chịu của nền kinh tế. Thị trường bất động sản đã bắt đầu rục rịch dù còn chậm, thông qua các nhóm giải pháp, tái cấu trúc tập đoàn lớn, pháp lý, hỗ trợ tài chính tiền tệ.
- Thứ hai là, kích cầu từ tiêu dùng, cấp thị thực (visa), thu hút khách du lịch, chính sách hỗ trợ người lao động, thu hút đầu tư trong nước bên cạnh thu hút đầu tư nước ngoài. Điểm kích cầu nữa là xuất khẩu thương mại, Việt Nam sắp ký kết nhiều hiệp định, đàm phán với một số quốc gia để có lợi thế thương mại.
- Thứ ba là, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp cần được tiếp tục duy trì như giảm thuế, không chuyển nhóm nợ, giữ mặt bằng lãi suất thấp.
Ngoài ra, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý để thúc đẩy kinh tế mới sang tuần hoàn, kinh tế số. Cùng với đó, cũng cần chuẩn bị chiến lược thu hút “đại bàng” trên các lĩnh vực công nghệ, chíp bán dẫn… Chính sách vẫn phải ứng phó với khó khăn, vượt khó. Chúng ta cần có tầm nhìn dài hạn và sớm có hành động, để bớt đi những nỗi nhọc nhằn của ngắn hạn và trước mắt”.
Tiến sĩ Cấn Văn Lực (Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính - Tiền tệ Quốc gia): Cải cách thể chế kinh tế, môi trường đầu tư kinh doanh
“Theo tôi, một số động lực tăng trưởng mới Việt Nam cần tập trung trong năm 2024: Thứ nhất là chuyển đổi số và ứng dụng khoa học công nghệ. Nếu chúng ta chuyển đổi số tốt thì sẽ giúp cho GDP chúng ta tăng trưởng thêm hàng năm từ 0,65 - 1,35 điểm phần trăm. Thứ hai là cải cách thể chế kinh tế, còn rất nhiều dư địa để chúng ta cải cách, về môi trường đầu tư kinh doanh, đặc biệt về tâm lý sợ sai, sợ trách nhiệm. Bây giờ chúng ta giải tỏa được thì dư địa rất lớn. Cái này cũng sẽ đóng góp thêm, bình quân các nước đang phát triển là 0,2 điểm phần trăm GDP. Tiếp theo là tăng trưởng xanh và thích ứng với biến đổi khí hậu. Cùng với đó là tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, đặc biệt là liên kết vùng. Cuối cùng, chúng ta còn rất nhiều cơ hội từ hội nhập và ngoại giao kinh tế. Nếu chúng ta làm tốt các động lực mới thì mỗi năm chúng ta sẽ có thêm 1,5 - 2 điểm phần trăm trong tăng trưởng.
Làm thế nào để có được những thành công trên thì phải kể đến vai trò rất quan trọng của thể chế, thực thi và định hướng. Đặc biệt, năm qua có rất nhiều cơ chế chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, người dân được ban hành. Các chính sách hỗ trợ này tương đương thời đại dịch Covid-19. Năm nay, chúng tôi đang khuyến nghị tiếp tục duy trì chính sách hỗ trợ người dân tương đương năm 2023 để duy trì các động lực cho phát triển”.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Ngô Trí Long (Chuyên gia kinh tế): Kiểm soát lạm phát là điểm sáng trong bức tranh kinh tế Việt Nam
“2023 là năm đầy thách thức không chỉ đối với Việt Nam mà trên toàn thế giới. Việt Nam là một nền kinh tế đang phát triển và có “độ mở” lớn, kinh tế nước ta phụ thuộc nhiều vào nguyên vật liệu nhập khẩu nên phải đối mặt với nguy cơ nhập khẩu lạm phát trước xu hướng tăng giá các mặt hàng nguyên vật liệu, các mặt hàng chiến lược trên thị trường thế giới, rủi ro về tỷ giá…
Đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức của năm 2023, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chủ động, quyết liệt, sát sao chỉ đạo các bộ, ngành triển khai nhiều giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy tăng trưởng, giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế. Trong đó, lạm phát là điểm sáng trong bức tranh kinh tế năm 2023 khi chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân năm 2023 tăng 3,25% so với năm 2022, thấp hơn mục tiêu của Quốc hội đặt ra là 4,5%. Đây là năm thứ 10 liên tiếp lạm phát được kiểm soát theo mục tiêu của Quốc hội.
Tuy nhiên, năm 2024, lạm phát vẫn còn nhiều áp lực như: giá nguyên nhiên vật liệu đầu vào vẫn cao; giá gạo dự báo tiếp tục tăng; giá các mặt hàng năng lượng, nhiên liệu biến động khó lường; xung đột quân sự, địa chính trị chưa biết bao giờ kết thúc, làm ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng, chi phí vận chuyển; giá điện, thép, vật liệu xây dựng cao; một số giá dịch vụ do nhà nước quản lý sẽ có sự điều chỉnh theo hướng tính đúng, tính đủ các yếu tố, các chi phí thực hiện… Do đó, chúng ta không thể chủ quan trong việc kiểm soát giá cả trong năm 2024, bởi tình hình kinh tế vẫn có biến động phức tạp, khó lường”.
