Tương lai vũ khí Nga trên thị trường thế giới ra sao hậu xung đột Ukraine?

Cuộc xung đột Ukraine có thể thay đổi thị trường sản phẩm quốc phòng toàn cầu, khiến vũ khí Nga mất vị thể và Trung Quốc vươn lên trở thành nhà cung cấp quan trọng hơn.

Thực tế của thị trường vũ khí quốc tế là các quốc gia không có nhiều sự lựa chọn, họ phải cân nhắc nhà cung cấp giữa một bên là Nga - Trung Quốc và một bên là phương Tây. Một vài nước nhập khẩu vũ khí từ cả hai phía, nhưng hầu hết đều chọn bên này hoặc bên kia.

Nguyên nhân có thể được phân chia gọn gàng theo thước đo của luật sở hữu trí tuệ; Mỹ và Liên minh châu Âu có xu hướng bán trang bị quốc phòng cho các quốc gia có bảo hộ sở hữu trí tuệ mạnh mẽ.

Đây ít nhiều là một đại diện cho việc “tuân theo trật tự quốc tế tự do dựa trên luật lệ,” bởi phương Tây đã rút ra được không ít kinh nghiệm từ những gì diễn ra trong quá khứ giữa Nga và Trung Quốc.

Hiện tại, ngay cả khi đã trở nên gần gũi hơn về mặt chính trị, Moskva và Bắc Kinh đã phát triển mối quan hệ với "tổng bằng không" trong xuất khẩu vũ khí. Sự thật là Trung Quốc đã lấn sân sang thị trường của Nga trong một thời gian, khiến vị thế của Moskva trở nên bấp bênh.

Rất nhiều trang thiết bị quân sự của Nga ít nhất đều có từ thời Chiến tranh Lạnh, mặc dù điều này cũng đúng với các nhà cung cấp của Mỹ và châu Âu, nhưng phương Tây thường xuyên nâng cấp đáng kể kho vũ khí của họ.

Nga vẫn có thể cạnh tranh về chi phí với Mỹ và Châu Âu, nhưng một lần nữa, không có nhiều khách hàng chỉ coi trọng yếu tố giá. Còn đối với những nước theo chủ trương này thì Trung Quốc là một lựa chọn ngày càng hấp dẫn hơn.

Nga từng bán một lượng lớn vũ khí cho Trung Quốc và Ấn Độ. Mối quan hệ quốc phòng của Nga với Trung Quốc đã trở nên căng thẳng kể từ khi thương mại được nối lại vào những năm 1990.

Sau khi Liên Xô tan rã, Nga ngay lập tức xuất khẩu một lượng lớn thiết bị quân sự sang Trung Quốc với đủ chủng loại. Theo thời gian, Moskva ngày càng lo ngại việc Bắc Kinh đang vi phạm giấy phép và quyền sở hữu trí tuệ.

Thực tế Trung Quốc đã tiến hành sao chép bằng cách thiết kế ngược hoặc sửa đổi vũ khí mua từ Nga, dẫn tới kim ngạch đã giảm đáng kể, đặc biệt là đối với các công nghệ tiên tiến nhất.

Vài năm trước, Nga đảo ngược quyết định này vì tin rằng Trung Quốc đã bắt kịp hoặc vượt qua các tiêu chuẩn của mình đến mức không cần giữ lại bí quyết nữa. Do đó, ngành công nghiệp quốc phòng Trung Quốc phần lớn đã bắt kịp (và theo một cách nào đó đã vượt qua) Nga.

Những khách hàng mua vũ khí Nga sẽ phải tự trả lời một số câu hỏi rất khó. Moskva chắc chắn sẽ dành phần lớn năng lực của cơ sở công nghiệp quốc phòng (DIB) để tái trang bị lực lượng, trước những tổn thất ở Ukraine.

Bên cạnh màn thể hiện chưa thuyết phục trên chiến trường Ukraine khiến nhu cầu mua vũ khí Nga sụt giảm, các quốc gia mua vũ khí Nga còn phải đối mặt với lệnh trừng phạt từ Mỹ và phương Tây.

Lệnh trừng phạt thậm chí có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sử dụng đồng USD của những người mua vũ khí Nga. Các kỹ thuật viên và kỹ sư Nga cũng phải đối mặt với biện pháp như hạn chế đi lại, khiến công tác bảo hành bị gián đoạn.

Trong khi đó, các công ty Trung Quốc sẽ gặp ít hoặc không gặp phải những vấn đề này. Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp quốc phòng Trung Quốc cũng có thể nắm cơ hội xuất khẩu vũ khí cho Nga để hỗ trợ tái trang bị lực lượng vũ trang nước này.

Nhưng vẫn có một số quốc gia không thể mua vũ khí Trung Quốc hay phương Tây, và do đó nhất thiết phải gắn với DIB của Nga, đây được xem là cứu cánh lớn nhất đối với công nghiệp quốc phòng Nga những năm sau chiến tranh Ukraine.

Mặc dù vậy, thị phần trên vẫn là quá nhỏ bé và nhiều khả năng Nga sẽ bị văng ra khỏi danh sách 10 quốc gia xuất khẩu vũ khí nhiều nhất thế giới ngay trong năm nay.