Tổ hợp tên lửa phòng không tự hành biết bơi độc nhất vô nhị của Việt Nam

9K35 Strela 10 (Tên định danh NATO: SA-13 Gopher) là hệ thống tên lửa phòng không di động tầm thấp được phát triển từ "người tiền nhiệm" 9K31 Strela 1 (SA-9 Gaskin).

Công việc sản xuất Strela 10 bắt đầu từ năm 1973 và nó chính thức gia nhập biên chế quân đội Liên Xô vào năm 1976.

Hệ thống đã được xuất khẩu rộng rãi đến nhiều quốc gia đồng minh trong đó có Việt Nam, ước tính vào thời điểm năm 2012 Quân đội Nga vẫn duy trì khoảng 400 tổ hợp trong trạng thái sẵn sàng chiến đấu.

Khác biệt lớn nhất giữa Strela 10 và Strela 1 là SA-9 dùng khung gầm xe thiết giáp trinh sát bánh lốp BRDM, trong khi SA-13 lại sử dụng loại MT-LB bánh xích. Do vậy mà SA-13 có khả năng bơi rất tốt.

Thông số kỹ thuật cơ bản của xe mang phóng tự hành: kíp chiến đấu 3 người; trọng lượng 12,1 tấn; chiều dài 6,45 m; chiều rộng 2,85 m; chiều cao 2,22 m (3,96 m với giá phóng).

Động cơ diesel YaMZ-238VA công suất 240 mã lực cho tốc độ di chuyển tối đa 60 km/h; tầm hoạt động 500 km; leo được dốc 60%; đi trên dốc nghiêng 30%; vượt vật cản cao 0,6 m; vượt hào rộng 2,4 m; lội nước sâu 1,2 m hoặc có thể chuyển qua chế độ bơi.

MT-LB có khả năng mang tải trọng lớn hơn BRDM, cho phép mang theo tới 8 tên lửa đánh chặn bên trong và 4 quả sẵn sàng phóng. Do tích hợp cả radar ngắm bắn Hat Box trên xe nên hệ thống có độ cơ động rất cao.

Đạn tên lửa đánh chặn của tổ hợp Strela 10 là 9M37 có chiều dài 2,2 m; đường kính 0,12 m; trọng lượng 40 kg, mang đầu đạn 3 kg; tốc độ 570 m/s; tầm bắn tối đa 5 km; trần bay 3,5 km. Tên lửa trang bị đầu tự dẫn hồng ngoại thụ động kết hợp ngòi nổ laser cận đích.

So với 9M31 của Strela 1 thì 9M37 tiêu diệt được mục tiêu ở cự ly xa, độ cao lớn và có tính năng vận động tốt hơn. Xác suất tiêu diệt mục tiêu là máy bay với 1 tên lửa duy nhất vào khoảng 30 - 50%, thời gian phản ứng của hệ thống là 6,5 giây.

Điều đáng chú ý là Strela 10 bắn được cả đạn 9M31 thế hệ cũ, giúp tiết kiệm khi chiến đấu, 9M31 sẽ được sử dụng để bắn các mục tiêu có tính năng và độ cơ động thấp, trong khi 9M37 dùng cho các mục tiêu phức tạp hơn.

Vũ khí phụ của Strela 10 gồm 1 súng máy hạng nhẹ PKM 7,62 mm, xe nạp đạn của nó sử dụng khung gầm Ural-4320 6x6 trang bị cần cẩu.

Lịch sử chiến đấu của Strela 10 được ghi nhận với những chiến công như: Angola sử dụng để bắn hạ 1 chiếc Mirage F-1 của Nam Phi vào năm 1988; trong chiến dịch Bão táp sa mạc năm 1991, 2 chiếc A-10 của Mỹ đã bị tên lửa Iraq bắn rơi.

Chiến công gần đây nhất của Strela 10 diễn ra trong năm 2014, khi quân ly khai miền Đông dùng để tiêu diệt 1 máy bay trinh sát An-30 của Quân đội Ukraine.

Kể từ khi ra đời đến nay hệ thống đã liên tục được nâng cấp, biến thể Strela 10M ra đời năm 1979 đã có khả năng phân biệt mục tiêu từ mồi bẫy hồng ngoại.

Phiên bản Strela 10M2 đưa vào phục vụ Quân đội Liên Xô từ năm 1981 có thể nhận dữ liệu từ trung tâm chỉ huy phòng không hay đài radar gần đó, tăng xác suất tiêu diệt mục tiêu với 1 tên lửa duy nhất lên 30 - 60%.

Biến thể mới nhất Strela 10M3 được cải thiện hệ thống điều khiển hỏa lực để có thể bắn hạ UAV và tên lửa hành trình, bổ sung tên lửa đánh chặn 9M333 có trọng lượng 42 kg với đầu đạn nặng 5 kg. Strela 10M3 gia nhập biên chế Quân đội Liên Xô từ năm 1989.

Ngoài ra gần đây Nga còn đưa ra một số phương án nâng cấp mới như Strela 10M3-K sử dụng khung gầm xe bọc thép BTR-60, Strela 10M4 được nâng cấp sâu với công nghệ số tiên tiến hay Luchnik-E trang bị tên lửa đất đối không Igla.

Hiện nay Quân đội nhân dân Việt Nam đã tiến hành một số nâng cấp cho các tổ hợp Strela 10, tuy nhiên trong tương lai nó dự kiến sẽ bị thay thế bởi SPYDER SR.