'Thiên nga trắng' Tu-160M nâng cấp của Nga thực hiện thành công chuyến bay đầu tiên

Hãng thông tấn TASS của Nga dẫn tuyên bố từ UAC cho biết, chuyến bay của máy bay ném bom Tu-160M nâng cấp đã kiểm tra độ ổn định, khả năng kiểm soát và hiệu suất của các hệ điều hành bao gồm động cơ và thiết bị điện tử vô tuyến của máy bay.

Tu-160M được phát triển từ máy bay ném bom T-160 với nhiều nâng cấp sâu rộng về cả hệ thống điện tử lẫn động cơ để chúng đáp ứng tốt yêu cầu trong tác chiến hiện đại.

T-160 được biên chế cho Không quân Nga vào năm 1987. Tính đến năm 2016, chỉ còn 16 chiếc còn hoạt động trong biên chế.

Tupolev Tu-160, máy bay mang biệt danh "Thiên nga trắng" nhờ màu sơn đặc trưng, được phát triển và biên chế đầu tiên cho Trung đoàn máy bay ném bom Hạng nặng số 184 thuộc không quân Liên Xô từ đầu năm 1984.

Trung đoàn này đóng quân tại sân bay Pryluky ở Ukraine, khi đó vẫn là nước cộng hòa trực thuộc Liên Xô.

Trải qua gần 40 năm vận hành, đây vẫn là máy bay ném bom siêu thanh có sải cánh và khối lượng rỗng lớn nhất, tốc độ cao nhất từng được chế tạo, đồng thời là loại máy bay chiến đấu to và nặng nhất thế giới.

Tu-160 được trang bị 4 động cơ Kuznetsov NK-32, loại động cơ turbine phản lực cánh quạt lớn và mạnh nhất từng được lắp trên máy bay quân sự.

Tổng cộng 37 chiếc Tu-160 đã được sản xuất tại nhà máy ở thành phố Kazan của Nga, gồm 9 nguyên mẫu thử nghiệm và 28 phi cơ hoàn chỉnh.

Sau khi Liên Xô tan rã cuối năm 1991, Trung đoàn số 184 có hai phi đội Tu-160 với tổng cộng 19 máy bay.

Tất cả phi cơ và vũ khí hạt nhân đi kèm đều được chuyển giao cho quân đội Ukraine mới thành lập.

Tháng 10/1999, Moscow và Kiev ký thỏa thuận tại bán đảo Crimea, theo đó Nga mua lại 8 oanh tạc cơ Tu-160 và 3 chiếc Tu-95MS trong tình trạng kỹ thuật tốt nhất của Ukraine.

Những chiếc Tu-160 bay về Nga trong giai đoạn tháng 11/1999-2/2000. Moscow cũng tiếp nhận 575 tên lửa hành trình hạt nhân Kh-55SM để đổi lấy các khoản giảm nợ khí đốt cho Kiev.

Nga không chế tạo oanh tạc cơ nào mới hoàn toàn kể từ sau năm 1993, trong đó dây chuyền sản xuất dòng Tu-160 đã đóng cửa năm 1995.

Nước này từng xuất xưởng một số máy bay Tu-160 trong giai đoạn 2002-2017, nhưng đều dựa trên những khung thân chế tạo dang dở từ trước.

Máy bay Tu-160 có thể thực hiện đòn tấn công bằng bom thông thường, nhưng nhiệm vụ chính và quan trọng nhất khi nó được phát triển vào thời kỳ Chiến tranh Lạnh vẫn là áp sát không phận Bắc Mỹ để phóng tên lửa hành trình tầm xa khi nổ ra chiến tranh hạt nhân.

Hướng tiếp cận phù hợp nhất là bay qua Bắc Cực, trong đó những chiếc Tu-160 phải tránh được lưới radar cảnh giới đa tầng và tiêm kích đánh chặn của Mỹ, Canada.

Viện thiết kế Tupolev đã áp dụng nhiều biện pháp để giảm diện tích phản xạ radar của Tu-160, khiến nó có độ bộc lộc radar chỉ tương đương tiêm kích hạng nặng F-15.

Tuy nhiên, điều này là chưa đủ để lẩn tránh hệ thống phòng không đối phương, đòi hỏi Tu-160 tiếp cận từ độ cao nhỏ, sử dụng radar bám địa hình Sopka để hạn chế tối đa khả năng bị phát hiện.

Cảm biến chiếu xạ radar sẽ báo động khi Tu-160 bị radar đối phương bám bắt.

Tổ bay khi đó sẽ kích hoạt hệ thống gây nhiễu và bật chế độ tăng lực động cơ, cho phép oanh tạc cơ bay nhanh gấp hai lần âm thanh để rút ngắn thời gian tiếp cận và tránh bị đánh chặn.

Vũ khí chủ lực của Tu-160 là 12 tên lửa hành trình tầm xa Kh-55 gắn trên hai bệ phóng dạng ổ xoay trong thân, mỗi quả mang đầu đạn hạt nhân với sức mạnh tương đương 250.000 tấn thuốc nổ TNT.

Tên lửa Kh-55 có thể bay bám mặt đất ở độ cao chỉ 100 m, tiếp cận mục tiêu được lập trình trước từ khoảng cách tới 2.500 km nhờ hệ thống dẫn đường quán tính và khớp địa hình.

Tu-160 cũng có thể phóng phiên bản Kh-555 mang đầu đạn thông thường và Kh-55SM với tầm bắn tới 3.000 km.

Trong nhiệm vụ tập kích nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ, Tu-160 có thể khai hỏa tới 24 tên lửa đạn đạo diệt hạm Kh-15 với tầm bắn 300 km.

Ngoài đầu đạn thông thường chúng còn có thể trang bị đầu đạn hạt nhân, đạt tốc độ tối đa gấp 5 lần âm thanh khi lao xuống mục tiêu, được dẫn đường bằng radar chủ động hoặc đầu dò thụ động chuyên bám theo tín hiệu radar đối phương.

Dòng máy bay này lần đầu thực chiến năm 2015, trong đó các phi cơ đã phóng hàng chục tên lửa hành trình tàng hình Kh-101 vào mục tiêu của phiến quân Hồi giáo tại Syria.

Phi đội Tu-160 từng lập kỷ lục về thời gian làm nhiệm vụ với chuyến bay không nghỉ dài 25 tiếng, vượt quãng đường gần 20.000 km hồi năm 2020.

Nga cũng nhiều lần điều biên đội Tu-160 đến Venezuela, Nicaragua, Nam Phi và tuần tra gần bang Alaska của Mỹ.

Dòng máy bay này lần đầu thực chiến năm 2015, trong đó các phi cơ đã phóng hàng chục tên lửa hành trình tàng hình Kh-101 vào mục tiêu của phiến quân Hồi giáo tại Syria.

Mẫu Kh-101 cơ bản có tầm bắn khoảng 4.500 km, trong khi một số chuyên gia quân sự ước tính chúng có thể bay tới 10.000 km trong điều kiện thích hợp.

Sau khi nhận ra dự án PAK-DA ngày càng thiếu khả thi do tiến độ chậm trễ và thiếu ngân sách, Bộ Quốc phòng Nga vào năm 2015 đã quyết định khởi động lại dây chuyền chế tạo mới dòng Tu-160.

Không quân Nga cũng đang tích cực hiện đại hóa những chiếc Tu-160 nguyên gốc lên phiên bản Tu-160M.