[ẢNH] Cuộc rút lui lịch sử của Quân đội Liên Xô khỏi Afghanistan 30 năm trước

Chiến tranh Afghanistan là cuộc xung đột kéo dài 10 năm giữa Quân đội Liên Xô ủng hộ chính phủ Cộng hòa Dân chủ Afghanistan của Đảng Dân chủ Nhân dân Afghanistan (PDPA), chống lại lực lượng Mujahideen Afghanistan chiến đấu để lật đổ chính quyền theo chủ nghĩa cộng sản.

Liên bang Xô viết ủng hộ chính phủ, trong khi phe đối lập nhận được sự ủng hộ từ nhiều phía gồm Hoa Kỳ, Pakistan và các quốc gia Hồi giáo khác trong bối cảnh cuộc Chiến tranh Lạnh.

Cuộc xung đột Afghanistan xảy ra đồng thời với Cách mạng Iran năm 1979 và Chiến tranh Iran - Iraq, nó cũng ảnh hưởng tới sự trỗi dậy của lực lượng Mujahideen tại Trung Á.

Tập đoàn quân số 40 của Liên Xô bắt đầu triển khai tại Afghanistan ngày 25/12/1979. Vào giữa thập niên 1980, binh lính Liên Xô đóng tại đây tăng lên tới 108.800 người, chiến tranh đã lan ra khắp lãnh thổ quốc gia Nam Á này.

Cái giá phải trả về quân sự cũng như ngoại giao đối với Liên Xô bị xem là quá cao, dẫn đến quyết định rút quân vào giữa năm 1987, quá trình bắt đầu ngày 15/5/1988, và chấm dứt ngày 15/2/1989, tức là đúng 9 tháng.

Sở dĩ cuộc rút quân mất rất nhiều thời gian vì lãnh thổ Afghanistan khá rộng, binh lính Liên Xô phải rút dần về các doanh trại quân đội gần biên giới rồi sau đó mới di chuyển dần về nước.

Bên cạnh đó việc thu xếp một lượng nhiên liệu khổng lồ để đưa số lượng cực lớn phương tiện vận tải, thiết giáp và máy bay hồi hương cũng tiêu tốn rất nhiều nguồn lực của Liên Xô.

Các sĩ quan chỉ huy và một vài lực lượng đặc biệt như lính dù mới được về nước bằng máy bay, còn lại phần lớn phải đi bằng đường bộ dưới nguy cơ tập kích của phiến quân.

Ngoài ra cũng không thể bỏ qua sự kiện diễn ra vào tháng 3/1989, khi quân nhân Liên Xô đã rút khỏi Afghanistan nhưng bị dồn ứ lại ở cửa khẩu biên giới, việc thu xếp hậu cần cho cả trăm nghìn quân là chẳng hề đơn giản.

Trong 9 tháng rút quân, binh lính Liên xô vẫn phải tiếp tục chiến đấu cùng du kích Mujahideen và đã có 523 người thiệt mạng, phía đối lập cũng có tới 1.700 tay súng bị tiêu diệt.

Một điều nhức nhối đối với Liên Xô đó là có rất nhiều binh sĩ bị tuyên bố mất tích, cho tới nay tức là hơn 30 năm sau nhiều gia đình vẫn yêu cầu chính quyền phải trả lời rõ ràng điều gì đã xảy ra với người thân của họ.

Cuộc chiến tranh Afghanistan đã gây ra những tác động rất nặng nề đối với Liên bang Xô viết và thường được nhắc đến như là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự tan rã của Liên Xô vào năm 1991.

Còn ở thực địa, mảnh đất Afghanistan vẫn nóng bỏng cho tới tận ngày nay với liên tiếp những cuộc giao tranh giữa phiến quân Taliban và liên minh quân sự do Mỹ dẫn đầu và chưa biết đến bao giờ mới chấm dứt.

Mỹ và đồng minh cũng đã tiêu tốn những khoản ngân sách khổng lồ vào chiến trường Afghanitan nhưng cũng chưa thể ổn định tình hình, mảnh đất Nam Á này vì vậy từng được gọi bằng cái tên "nghĩa trang của những đế chế".