 |
Cháo “độc dược”
Nhắc tới ẩm thực Hà Giang nhất định sẽ phải nói đến cháo ấu tẩu - món ăn được xem là biểu tượng của vùng đất cực Bắc này. Ấu tẩu là một loại cây được trồng nhiều ở các tỉnh phía Bắc, sinh trưởng tốt trên miền núi đá, đặc biệt là Lào Cai, Hà Giang. Đây là dược liệu quý nhưng cũng chứa nhiều chất độc. Ăn trực tiếp củ ấu tẩu tươi có thể dẫn đến tử vong, nhưng khi được chế biến đúng cách thì nó lại trở thành một vị thuốc có tác dụng chữa phong thấp, tê thấp, giãn gân cốt, giải cảm, giúp ngủ ngon...
Để ấu tẩu ăn được thì phải qua quá trình chế biến cẩn trọng và tỉ mỉ. Thường trước khi nấu người ta sẽ phải ngâm ấu tẩu vào nước vo gạo khoảng 6 - 7 tiếng, sau đó rửa sạch và ninh thật nhừ. Khi ấu tẩu mềm mịn và tan ra thành dạng sánh, lúc này mới cho thêm chân giò lợn, gạo tẻ trộn lẫn gạo nếp vào đun thật kỹ. Để có được bát cháo ngon, sánh, có vị nhặng đắng nhưng vẫn dễ ăn thì người nấu phải nếm đi nếm lại vài lần. Khi nào thử không thấy tê đầu lưỡi nữa thì có nghĩa là nồi cháo khi này đã tuyệt đối an toàn.
Cháo ấu tẩu có màu nâu sậm, khi ăn có thêm hành hoa, tía tô. Bát cháo thơm ngậy, thìa cháo đầu tiên bao giờ cũng thấy vị đắng rất rõ. Nhưng khi ăn thêm 1 - 2 thìa sau sẽ thấy vị bùi của ấu tẩu quện với vị béo ngậy của móng giò tan trong khoang miệng. Cháo ấu tẩu thường được bán vào buổi tối, du khách tới Hà Giang hay đến thưởng thức khi đã khuya, hoặc lúc vừa rời khỏi một bữa tiệc ngất ngây hơi men kéo dài từ ban chiều. Một bát cháo nóng cũng là cách để giải rượu và ngủ ngon hơn sau một ngày dài mệt mỏi. Những ngày đông giá lạnh, thưởng thức bát cháo ấu tẩu bổ dưỡng, nóng hổi chắc chắn là trải nghiệm rất khó quên.
... và những món ăn nhất định phải thử
Ngoài ấu tẩu, du khách còn có thể thưởng thức cả trăm món khác, thắng dền là một ví dụ. Đây cũng là món ăn vặt có nguyên liệu chính là gạo nếp. Gạo được xay thành bột rồi viên thành những viên nhỏ như bánh trôi ở dưới xuôi vậy. Điểm khác biệt là bên trong có nhân đậu xanh, đậu đỏ được nấu với nước đường (hoặc mật) và gừng. Vì có vị gừng ấm, món ăn nóng, ngọt nên thắng dền thích hợp ăn vào mùa đông hoặc mỗi khi trời đổi gió.
Đến Hà Giang cũng nên thử thắng cố, nghĩa của từ này là canh thịt. Thực ra, món này bây giờ đã được cách điệu rất nhiều so với truyền thống của đồng bào dân tộc để đảm bảo dễ ăn với tất cả mọi người. Không chỉ là thịt và nội tạng ngựa, thắng cố bây giờ có thể thay bằng thịt bò và các phần nội tạng bò... Trong món thắng cố có khá nhiều gia vị như lá chanh, hoa hồi, thảo quả, gừng...
Bánh tam giác mạch là món ăn nổi tiếng được làm từ hạt của những cây hoa tam giác mạch - loài hoa nổi tiếng gắn liền với vùng đất, con người Hà Giang và làm nên thương hiệu của cao nguyên đá. Bánh tam giác mạch được bày bán ở khắp các khu chợ ở Hà Giang. Để thưởng thức trọn vẹn hương vị của bánh, bạn có thể ăn kèm với lợn cắp nách hoặc thắng cố,...
Hà Giang còn có xôi ngũ sắc, món xôi mang màu sắc của âm dương ngũ hành (kim, mộc, thủy, hỏa, thổ, tương ứng với các màu trắng, tím, xanh, đỏ, vàng). Xôi được làm từ gạo nếp, nhưng để nhuộm màu, đồng bào ở đây sử dụng hoàn toàn nguyên liệu tự nhiên như lá cẩm, lá gừng, gấc, nghệ, lá cơm đen. Xôi ngũ sắc có thể chấm muối vừng, chấm chẩm chéo, ăn cùng thịt gác bếp.
Những năm gần đây, khi du lịch phát triển, Hà Giang đã được định vị như một điểm đến hấp dẫn với rất nhiều giải thưởng danh giá thì ẩm thực truyền thống đã trở thành một phần không thể tách rời trong quá trình phát triển. Những món ăn trước kia ở nơi thôn bản nay đã khoác lên mình một sứ mệnh mới, trở thành cầu nối, giới thiệu, quảng bá về sự đa dạng cũng như giá trị văn hóa độc đáo trong đời sống của đồng bào các dân tộc.
Với những nguyên liệu có nguồn gốc tự nhiên như măng đắng, mắc khén, rêu đá, bắp bi rừng, ấu tẩu, cá suối, rau rừng hay các loại gia súc, gia cầm tự nuôi như gà đen, lợn cắp nách, thịt trâu, cá chép ruộng, xôi ngũ sắc, bánh chưng đen... du khách đến đây ngoài được thưởng thức các món ăn ngon còn được tự trải nghiệm cả quy trình chế biến.
Nếu một lần đến Hà Giang, được “tận mục sở thị” khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ, được hòa mình vào cuộc sống và cảm nhận lòng hiếu khách, sự nhiệt tình của người dân địa phương, được thưởng thức cá chép ruộng ở Hoàng Su Phì, ăn thắng cố ở chợ Mèo Vạc, uống rượu ngô ở Quản Bạ, ăn bánh tam giác mạch ở Đồng Văn, ăn gà đen, lợn bản ở Xín Mần... thì chắc chắn bạn sẽ bị Hà Giang quyến rũ, để rồi phải lưu luyến, nhớ nhung và buộc phải trở đi trở lại với cao nguyên đá nhiều lần, nhiều lần nữa trong đời.
