Những dấu ấn trong quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ (Bài 4): Động lực đưa quan hệ Việt - Mỹ lên tầm cao mới

• Những dấu ấn trong quan hệ đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ (3): Thúc đẩy “hợp tác xanh” Việt - Mỹ hướng tới tương lai
• Những dấu ấn trong quan hệ đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ (2): Kinh tế - động lực quan trọng thúc đẩy quan hệ Việt - Mỹ

Mối quan hệ sâu rộng, hiệu quả và thực chất

Tháng 7-2013, trong chuyến thăm Mỹ của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang theo lời mời của Tổng thống Barack Obama, hai bên đã xác lập quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam - Mỹ, định hình khuôn khổ quan hệ song phương cho giai đoạn mới cũng như hướng phát triển của quan hệ trong những năm tiếp theo. Trong giai đoạn từ bình thường hóa quan hệ năm 1995 tới năm 2013, hai nước mới bắt đầu xây dựng lòng tin. Khi đó, hai nước chưa có khuôn khổ phù hợp để thống nhất các lĩnh vực hợp tác. Nhưng từ khi thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện đến nay, lòng tin đó đã được tăng cường và củng cố đáng kể. Điều này mở ra một khuôn khổ đối tác ổn định, lâu dài và mang tính toàn diện trên tất cả lĩnh vực.

Đến nay, mối quan hệ Đối tác toàn diện Việt - Mỹ đã và đang phát triển sâu rộng, hiệu quả và thực chất trên cả 3 bình diện song phương, khu vực và quốc tế. Nền tảng quan trọng cho sự phát triển của mối quan hệ này là sự khẳng định của hai bên về các nguyên tắc cơ bản, như tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, hợp tác bình đẳng, cùng có lợi, theo luật pháp quốc tế. Trên cơ sở đó, hai nước tiếp tục tăng cường quan hệ về chính trị, ngoại giao với các chuyến thăm cấp cao và các cấp thường xuyên giữa hai nước, qua đó tăng cường hiểu biết và làm sâu sắc hơn quan hệ song phương.

Trong giai đoạn này, về phía Việt Nam thăm Mỹ, nổi bật có các chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng năm 2015, chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc vào năm 2017 và gần đây là chuyến thăm của Thủ tướng Phạm Minh Chính vào tháng 5-2022. Về phía Mỹ có chuyến thăm của Tổng thống Barack Obama năm 2016, các chuyến thăm của Tổng thống Donald Trump vào năm 2017 và 2019, chuyến thăm của Phó tổng thống Kamala Harris vào năm 2021. Các chuyến thăm cấp cao của lãnh đạo hai nước đã thực sự làm sâu sắc thêm quan hệ Đối tác toàn diện Việt - Mỹ, thúc đẩy đà phát triển quan hệ trên cơ sở đôi bên cùng có lợi, bình đẳng, tôn trọng độc lập, chủ quyền, thể chế chính trị của nhau.

Quan hệ Việt - Mỹ trong lĩnh vực kinh tế thời gian qua cũng đã có sự phát triển vượt bậc, đặc biệt là lĩnh vực thương mại. Kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao năm 1995, thương mại song phương đã phát triển mạnh, đầu tư song phương lên tới hàng tỉ USD. Năm 2022, kim ngạch thương mại hai nước đã đạt trên 123 tỉ USD. Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của hàng hóa Việt Nam và Việt Nam là đối tác thương mại hàng hóa lớn thứ bảy của Mỹ. Mỹ nhập khẩu nhiều mặt hàng bao gồm dệt may, giày dép và điện tử. Việt Nam mua các sản phẩm của Mỹ như máy bay chở khách, bông, đậu nành… đồng thời tiếp nhận đầu tư từ các công ty lớn của Mỹ. Mỹ và Việt Nam cùng nằm trong số 14 quốc gia khởi xướng trong Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương vì thịnh vượng (IPEF).

Trong đại dịch Covid-19, Mỹ là nước viện trợ vaccine nhiều nhất cho Việt Nam với 40 triệu liều và Việt Nam cũng nằm trong top 10 nước nhận vaccine nhiều nhất của Mỹ cùng nhiều trang thiết bị y tế khác. Ở chiều ngược lại, Việt Nam cũng cung cấp số lượng khẩu trang đáng kể cho Mỹ khi cả thế giới khan hiếm mặt hàng y tế này giữa đại dịch. Nhân chuyến thăm Việt Nam hồi tháng 8-2021, Phó tổng thống Mỹ Kamala Harris đã khai trương Văn phòng khu vực Đông Nam Á của Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) tại Hà Nội, một trong bốn văn phòng cấp khu vực trên toàn thế giới của CDC.

Trên bình diện đa phương, Việt Nam và Mỹ tăng cường hợp tác, cùng phối hợp tại các diễn đàn quốc tế và khu vực; thực hiện các chương trình nghị sự toàn cầu, củng cố đoàn kết và đề cao vai trò của ASEAN, thúc đẩy quan hệ ASEAN - Mỹ. Trong các vấn đề khu vực và quốc tế, Mỹ ngày càng ủng hộ vị thế, tiếng nói và lập trường của Việt Nam, trong đó có quan điểm giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở tôn trọng Hiến chương LHQ, luật pháp quốc tế, Công ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS) 1982.

Nền tảng hướng tới tương lai

Tiếp tục phát triển quan hệ Đối tác toàn diện Việt - Mỹ đã trở thành nhu cầu của cả hai nước vì nó đáp ứng lợi ích của các bên, đồng thời đóng góp tích cực cho an ninh, hòa bình, hợp tác và phát triển tại khu vực và trên thế giới. Trong cuộc điện đàm cấp cao ngày 29-3-2023 giữa Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với Tổng thống Mỹ, hai nhà lãnh đạo đều đánh giá cao sự phát triển tích cực, toàn diện của quan hệ hai nước thời gian qua và nhất trí thúc đẩy, phát triển, làm sâu sắc hơn quan hệ song phương, vì lợi ích của hai nước, vì hòa bình, hợp tác và phát triển. Việt Nam luôn coi Mỹ là một trong những đối tác quan trọng hàng đầu, mong muốn thúc đẩy Quan hệ đối tác toàn diện Việt - Mỹ ngày càng thực chất, ổn định, đi vào chiều sâu trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau. Ngược lại, phía Mỹ tái khẳng định cam kết ủng hộ một Việt Nam “hùng mạnh, độc lập và thịnh vượng”, tiếp tục đánh giá cao vị thế và coi trọng quan hệ với Việt Nam.

Dư địa để phát triển quan hệ Việt - Mỹ còn rất nhiều. Mỹ là nền kinh tế lớn nhất thế giới, đồng thời cũng là quốc gia có nền giáo dục, khoa học công nghệ tiên tiến bậc nhất trên thế giới. Việt Nam đang cần nhận sự đầu tư từ các nhà kinh doanh Mỹ, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao như sản xuất chip. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen trong chuyến thăm hồi tháng 7-2023 đánh giá Việt Nam hiện là “người chơi” quan trọng trên trường quốc tế, có vai trò then chốt trong nhiều chuỗi cung ứng toàn cầu như dệt may, linh kiện điện tử. Đồng thời, Việt Nam nổi lên như một điểm nút quan trọng trong chuỗi cung ứng chất bán dẫn toàn cầu. Theo bà Janet Yellen, điều này phù hợp với chính sách “ưu tiên hàng đầu cho xây dựng khả năng phục hồi trong chuỗi cung ứng chất bán dẫn của Mỹ”.

Lĩnh vực thương mại và đầu tư song phương cũng còn có thể tăng trưởng thêm nữa. Việt Nam sẽ có thể mở rộng quy mô thị trường xuất khẩu hàng hóa và thu hút đầu tư của Mỹ vào Việt Nam, tạo động lực tăng trưởng kinh tế đất nước. Nhiều doanh nghiệp lớn của Mỹ đã bày tỏ tiếp tục quan tâm, đầu tư vào thị trường Việt Nam; thể hiện sự sẵn sàng thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực Việt Nam quan tâm như phát triển cơ sở hạ tầng, chuỗi cung ứng, kinh tế số. Với vai trò là quốc gia đầu tàu trên thế giới trong việc đề cao nền kinh tế xanh, chống lại sự biến đổi khí hậu, Việt Nam còn có thể tăng cường hợp tác với Mỹ để có thể thúc đẩy khu vực Đồng bằng sông Cửu Long phát triển sạch và xanh trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu đang gây ra những ảnh hưởng xấu ở khu vực này.

Trong bối cảnh đó, chuyến thăm Việt Nam sắp tới của Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ tạo một động lực mới đưa quan hệ Việt - Mỹ lên một tầm cao mới. Ông Joe Biden không phải Tổng thống Mỹ đầu tiên thăm Việt Nam, nhưng là Tổng thống Mỹ đầu tiên thăm theo lời mời của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng. Đây là điều chưa có tiền lệ và bản thân điều đó cũng nói lên tầm quan trọng của chuyến thăm này. Chúng ta tin rằng chuyến thăm của Tổng thống Joe Biden sẽ thành công tốt đẹp, góp phần nâng tầm quan hệ, tạo nền tảng cho quan hệ hai nước tương xứng với kỳ vọng và đáp ứng lợi ích của nhân dân hai nước, vì hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực và thế giới.