Nga vô hiệu hóa vũ khí hạt nhân Ukraine thừa hưởng từ Liên Xô như thế nào?

Vũ khí hạt nhân Ukraine thừa hưởng từ Liên Xô đã bị Nga vô hiệu hóa khiến chúng không thể hoạt động. Ông Cheryl Rofer - một nhà khoa học Mỹ và chuyên gia trong lĩnh vực vũ khí hạt nhân đã nói về điều này trên Cổng thông tin Nuclear Diner.

"Ngày nay, 30 năm sau khi Ukraine giải trừ hạt nhân, nhiều chuyên gia lại bắt đầu tự hỏi liệu Kiev có thể giữ toàn bộ kho vũ khí nguyên tử mà nước này thừa kế từ Liên Xô hay không", ông Rofer nói.

Như đã biết, kho vũ khí hạt nhân của Liên Xô tập trung trên lãnh thổ của Ukraine, Belarus và Kazakhstan. Khi họ giành được độc lập vào năm 1991, mỗi quốc gia phải bắt đầu quyết định cách phân chia tài sản thừa kế.

Kazakhstan là nước đầu tiên từ bỏ kho vũ khí hạt nhân của mình, sau đó Belarus đã làm theo. Ukraine cầm cự lâu hơn phần còn lại, nhưng cuối cùng họ phải đầu hàng dưới sức ép của các lực lượng bên ngoài và hoàn cảnh bên trong.

Thực tế là sau khi Liên Xô tan rã, cộng đồng thế giới bắt đầu lo sợ rằng thay vì một thành viên của “câu lạc bộ hạt nhân”, một thành viên khác sẽ xuất hiện, tất nhiên điều này sẽ ảnh hưởng đến sự cân bằng của toàn bộ hệ thống an ninh toàn cầu.

Đó là lý do tại sao các quan chức cấp cao từ Liên minh châu Âu và Mỹ bắt đầu đến Ukraine. Kết quả là vào năm 1992, Kiev quyết định gửi lại cho Nga khoảng 1.700 đầu đạn hạt nhân và phá hủy các tên lửa hiện có. Hai năm sau, Ukraine tham gia Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân.

Theo ông Rofer, trong trường hợp của Ukraine, các đầu đạn hạt nhân đã trở thành một loại quân bài mặc cả, mà Kiev nhận được phần thưởng bằng tiền, cũng như sự đảm bảo an ninh. Tuy nhiên sự thật là ngay cả khi Ukraine giữ số vũ khí này, họ sẽ không thể sử dụng chúng.

Xét cho cùng, yếu tố cốt lõi không nằm ở bản thân các tên lửa, Nga đã đặt cho Ukraine một câu đố nan giải, Moskva đã một lần và mãi mãi chấm dứt việc Kiev có khả năng sử dụng vũ khí hạt nhân.

Vấn đề chính nằm ở cái gọi là cơ chế bảo vệ chống lại việc sử dụng trái phép, chìa khóa vẫn tồn tại ở Moskva. Tất nhiên trên lý thuyết, các chuyên gia Ukraine có thể tìm ra cách để vượt qua sự bảo vệ này.

Nhưng với cùng một xác suất, bất kỳ nỗ lực nào nhằm phá vỡ cơ chế phòng thủ đều có thể kết thúc trong thảm họa. Hơn nữa, Ukraine không có phương tiện cũng như năng lực để cất giữ những đầu đạn nói trên, cũng như vận hành chúng.

Trong khi đó, chuyên gia Cheryl Rofer nhấn mạnh, nguyên tố Triti trong các đầu đạn này có chu kỳ bán rã chỉ 12 năm và cần được thay thế thường xuyên, trong khi Nga chắc chắn không cung cấp nguyên liệu cho Ukraine.

Đồng thời cần lưu ý rằng không phải tất cả mọi người ở phương Tây đều đồng ý với việc giải trừ quân bị của Ukraine. Nhà khoa học chính trị nổi tiếng người Mỹ John Mearsheimer chắc chắn rằng một cuộc xung đột quân sự giữa Moskva và Kiev là không thể tránh khỏi trong tương lai.

Và điều này có nghĩa là Ukraine lẽ ra đã phải cố gắng hết sức để giữ kho vũ khí hạt nhân của mình. Hơn nữa theo ông Mearsheimer, việc cho phép Ukraine trở thành cường quốc hạt nhân là vì lợi ích của Mỹ.

Trong trường hợp này Nga sẽ phải nhận một nguồn cơn đau đầu khác. Ngoài ra chúng ta cũng không được quên rằng Moskva nhận thức rõ ràng chính xác nơi cất giữ các đầu đạn, điều này về lý thuyết cũng có thể dẫn đến thảm họa.

Vì vậy, bằng cách tước bỏ khả năng sử dụng đầu đạn hạt nhân của Ukraine, Nga có lẽ đã cứu cả châu Âu khỏi một thảm kịch khủng khiếp.

Hiện tại ở Ukraine vẫn xuất hiện những tiếng nói đề nghị nối lại việc sản xuất vũ khí hạt nhân nếu như NATO không cung cấp đủ đảm bảo an ninh cho họ, đây sẽ là điều mà Nga cần phải cân nhắc.