Nạn cướp hàng viện trợ ngang nhiên hoành hành ở dải Gaza

Xe tải chở hàng cứu trợ đi qua cửa khẩu Kerem Shalom, miền Nam dải Gaza hôm 11-11

Chặn nguồn sống của người dân Gaza

Lực lượng an ninh Hamas hôm 18-11 thông báo đã tiêu diệt Yasser Abu Shabab, trùm băng đảng khét tiếng nhất Gaza trong cuộc truy quét nhằm vào các băng nhóm tội phạm khu vực. Chiến dịch được thực hiện vài ngày sau khi những kẻ có vũ trang phục kích, cướp một đoàn xe tải cứu trợ của Liên hợp quốc chở hàng vào dải Gaza. Trong đó, lực lượng an ninh Hamas đã phối hợp với các Hội đồng bộ tộc tiến hành chiến dịch truy quét, tiêu diệt 20 thành viên băng đảng tham gia vụ phục kích. Hamas nhấn mạnh, bất cứ ai hỗ trợ những vụ cướp bóc như vậy sẽ bị trừng trị bằng “nắm đấm sắt”.

Bà Louise Wateridge - chuyên gia của Cơ quan Liên hợp quốc về hỗ trợ và việc làm cho người tị nạn Palestine (UNRWA) cho biết, 98/109 xe tải chở lương thực của UNRWA và Chương trình Lương thực thế giới đã bị cướp hôm 16-11. Đoàn xe bị tấn công khi vừa khởi hành qua cửa khẩu Kerem Shalom vào dải Gaza theo tuyến đường do quân đội Israel vạch sẵn nhằm mang hàng cứu trợ cho người dân đang gặp khó khăn ở dải đất này. Một số lái xe bị thương trong sự việc. Điều này làm nổi bật thách thức nghiêm trọng để đưa hàng viện trợ vào miền Nam và miền Trung Gaza. Nếu không can thiệp sớm, tình trạng thiếu lương thực nghiêm trọng sẽ tồi tệ hơn, đe dọa mạng sống của hơn 2 triệu người lâu nay vẫn sinh tồn nhờ viện trợ nhân đạo.

Đây là một trong những vụ cướp hàng viện trợ nghiêm trọng nhất trong vòng 13 tháng chiến sự ở Gaza, vùng lãnh thổ bị tàn phá và đang có nguy cơ xảy ra nạn đói nghiêm trọng do chiến sự Israel - Hamas bùng nổ từ tháng 10-2023. Các cuộc giao tranh đã khiến hơn 43.700 người chết, 103.000 người bị thương, đa số là phụ nữ và trẻ em. Báo cáo do Liên hợp quốc hậu thuẫn được công bố cuối tuần trước cho thấy nạn đói sắp xảy ra ở miền Bắc Gaza.

Theo bà Natalie Boucly - Phó Tổng ủy viên phụ trách chương trình và quan hệ đối tác của UNRWA, hiện chỉ có khoảng 37 xe tải chở hàng viện trợ vào Gaza mỗi ngày, so với 500 xe trước khi xảy ra cuộc xung đột Israel - Hamas. Nhưng nguồn hàng viện trợ này hiện có nguy cơ cao bị các băng nhóm tội phạm cướp bóc. Theo ước tính từ Văn phòng Điều phối các vấn đề nhân đạo Liên hợp quốc, có tới 30% hàng viện trợ vào Gaza bị cướp. Nguồn hàng viện trợ vào Gaza đã giảm mạnh kể từ khi Israel kiểm soát thành phố Rafah ở phía Nam hồi tháng 5 và rơi xuống mức thấp nhất lịch sử vào tháng 11-2024. Tình trạng thiếu hụt đã khiến ngay cả các vật phẩm cơ bản cũng trở thành mục tiêu có giá trị đối với những kẻ trộm cướp.

Nạn cướp bọc đang chặn nguồn sống của 2 triệu người dân Gaza

Kẻ cướp là ai?

Mohammad là lái xe tải chở hàng từ Kerem Shalom về phía Bắc dải Gaza suốt 15 năm qua và đã chứng kiến hàng loạt vụ cướp bóc vào mùa hè vừa rồi. Chúng thường diễn ra theo kịch bản là hàng chục kẻ bịt mặt mang theo súng trường bao vây đoàn xe. Có lần, tới 80 tay súng cùng tấn công một lúc. “Đầu tiên, họ bắn nổ lốp xe, sau đó đánh cắp xăng, ắc quy và mọi thứ trong xe tải. Họ chĩa súng vào đầu bạn” - ông kể. Mohammad nhớ có lần ông bị đưa đến căn cứ của một băng đảng và chứng kiến lượng lớn hàng hóa bị cướp bao quanh mình, từ bột mì, thực phẩm đóng hộp, đến chăn và thuốc men. Căn cứ này cách Kerem Shalom, cửa khẩu chính mà Israel cho phép chở hàng tới phía Nam Gaza chưa đầy 2km.

Với hàng viện trợ từ Liên hợp quốc và các tổ chức phi chính phủ, bọn cướp đơn giản là lấy đi và bán lại ở các khu chợ. Còn với giới doanh nhân địa phương, những chiếc xe tải cùng lái xe sẽ bị giữ làm con tin cho đến khi họ trả tiền chuộc để lấy lại hàng hóa. Nhiều người tận mắt chứng kiến cảnh cướp bóc đó cho rằng, đây là mạng lưới băng đảng chứ không còn là những tên tội phạm đơn lẻ. Chúng hoạt động sâu trong vùng biên giới phía Đông Nam Gaza, nơi được hầu hết người Palestine gọi là “vùng đỏ” vì sự hiện diện của quân đội Israel.

Một đoạn gần ngã tư Kerem Shalom là địa bàn của Shadi Soufi, tên tội phạm khét tiếng từng bị kết án tử hình vì tội giết người và bị giam giữ ở Gaza trước cuộc xung đột. Tuy nhiên, lực lượng cảnh sát Hamas gần đây phải rút khỏi khu vực này để tránh bị Israel tấn công, một bộ phận tù nhân trốn thoát sau đó trở thành cướp. Soufi chỉ là một trong số nhiều gia tộc người Bedouin hiện diện lâu đời ở vùng biên giới phía Nam Gaza, nơi các băng đảng mới hình thành chủ yếu được tổ chức theo kiểu gia tộc. Theo các lái xe tải, nhà môi giới vận tải cùng quan chức viện trợ nhân đạo, băng đảng Abu Shabab kiểm soát khu vực cách cửa khẩu biên giới chỉ 1,5km là nhóm mạnh nhất. Theo bản ghi nhớ nội bộ của Liên hợp quốc được tờ Washington Post đưa tin, nhóm Abu Shabab sở hữu nhiều vũ khí mới và chủ yếu kiếm lợi từ thuốc lá lậu. Một thùng thuốc lá ở đây được bán với giá 400.000 USD, tăng từ vài nghìn USD trước xung đột.

Đáng nói, chỉ vài ngày sau chiến dịch truy quét, tay chân của Shabab đã lái một xe tải chở nhiên liệu chặn ngang đường rồi châm lửa đốt, ngăn đoàn xe cứu trợ đi qua để trả thù. Hành động này cho thấy sức mạnh đang gia tăng nhanh chóng của Abu Shabab cũng như các băng đảng khác ở Gaza mà những tháng gần đây đã thu lợi bằng cách cướp xe tải cứu trợ đi vào khu vực.

Vụ cướp 98 xe tải xảy ra gần Kerem Shalom, cửa khẩu chính mà Israel cho phép chở hàng tới phía Nam dải Gaza

Hoành hành nhờ được “bật đèn xanh”?

Các tổ chức cứu trợ cho biết, Israel đã từ chối hầu hết các yêu cầu về biện pháp bảo vệ tốt hơn cho đoàn xe, bao gồm sử dụng các tuyến đường an toàn hơn, mở thêm nhiều lối đi và cho phép cảnh sát dân sự Gaza bảo vệ các đoàn cứu trợ. Đặc biệt, các nhân viên cứu trợ nhân đạo và lái xe người Palestine cáo buộc những băng đảng này hoành hành do sự thờ ơ của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF). Theo một bản ghi nhớ từ Liên hợp quốc mà Financial Times tiếp cận được, IDF đã có “thái độ thụ động” với các vụ phục kích đoàn xe cứu trợ.

Các băng đảng này thường do tù nhân vượt ngục cầm đầu, được trang bị vũ khí hạng nặng và công khai thách thức chính quyền Hamas, tự do hoạt động dọc biên giới Gaza, nơi Israel coi là “khu vực quân sự hạn chế”. Sau khi cướp bóc, bọn chúng đưa hàng viện trợ tới các điểm tập kết ngoài trời rồi bán lại cho người dân Gaza với giá cắt cổ.

Nahed Shohaybr, người đứng đầu Hiệp hội Vận tải tư nhân Gaza đã phải từ chối đề nghị giao hàng từ Liên hợp quốc sau khi nhiều lái xe trong công ty ông bị băng đảng giết hại và hơn một nửa đội xe tải gồm 50 chiếc của ông đã bị bắn nổ lốp hoặc bị trộm ắc quy. Những kẻ cướp chặn xe tải ngay sau khi chúng đi qua cửa khẩu Kerem Shalom nối phía Nam dải Gaza với lãnh thổ Israel. “Đi 1km về phía Tây, bạn sẽ thấy những kẻ cướp chờ sẵn trên đường, gần đó là những chiếc xe tăng của Israel. Tại sao những chiếc xe tăng đó không tấn công lũ cướp?” - ông Shohaybr đặt vấn đề.

Nhiều quan chức cấp cao của Liên hợp quốc cho rằng, những vụ cướp trắng trợn như vậy không thể xảy ra nếu quân đội Israel không “nhắm mắt làm ngơ”. “Những kẻ này có lẽ là những người duy nhất ở Gaza có thể cầm súng đứng cách xe tăng hoặc binh lính Israel 100m mà không bị bắn” - một người nói. Mặc dù vậy, quân đội Israel đã phủ nhận các cáo buộc trên, tuyên bố rằng họ đã thực hiện các biện pháp đối phó có mục tiêu chống lại những kẻ cướp bóc.