Lật giở bí ẩn “con đường gốm sứ”

ANTĐ - Đêm 15-8, người dân thôn Châu Thuận Biển, xã Bình Châu, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi phát hiện thêm một xác tàu đắm chở cổ vật, nằm cách khu vực khai quật tàu cổ trước khoảng 300m về phía Tây Bắc. Từ năm 1998 đến nay, ngư dân đã phát hiện 3 con tàu cổ trên vùng biển Châu Thuận, với nhiều hiện vật giá trị, thuộc nhiều niên đại khác nhau.

Lật giở bí ẩn “con đường gốm sứ” ảnh 1
Lực lượng chức năng tiến hành bảo vệ khu vực tàu cổ

Họp khẩn, bàn phương án bảo vệ Ngay sau khi phát hiện, nhiều tàu của ngư dân địa phương đã đưa tàu, thúng và phương tiện lặn đến tập trung khu vực tàu cổ này để khai thác trái phép. Đến sáng 16-8, lực lượng chức năng đã có mặt để kiểm soát, ngăn chặn các phương tiện vây quanh khu vực tàu cổ. Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi - Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Quảng Ngãi cho biết: Từ năm 1998 đến nay, với sự trợ giúp của người dân địa phương, con tàu này là tàu cổ thứ 3 được phát hiện tại Châu Thuận Biển. Điều đó khẳng định khu vực này khi xưa chính là nơi neo đậu nhiều tàu thuyền. Trước đó, chiếc tàu cổ có niên đại lâu nhất ở Việt Nam cũng được phát hiện và khai quật vào tháng 6-2013. Cũng theo nhận định của Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi: “Các hiện vật trong con tàu cổ thứ 3 này có đặc điểm chung là được chế tác vào khoảng thế kỷ XVI. Cổ vật là đồ gốm sứ có hoa văn men xanh - mang nét đặc trưng của gốm sứ thời điểm chúng được chế tác. Tôi nghĩ rằng chiếc tàu sẽ còn ẩn chứa nhiều hiện vật giá trị khác ngoài các loại bát, chén, đĩa. Điều này khẳng định, đây là dấu hiệu cho thấy một “con đường tơ lụa” trên biển - đường đi của nhiều tàu giao thương chở gốm sứ trong quá khứ. Cũng không loại trừ rằng vẫn còn nhiều chiếc tàu cổ bị đắm chưa được khám phá ở đây”.  Con tàu cổ vừa phát hiện vào ngày 15-8 được nhận định nguyên be, hiện trạng khá tốt và bị đắm ở vị trí nông hơn chiếc tàu cổ trước đó. Vấn đề trước mắt được đặt ra ở đây là bảo vệ tàu như thế nào và bao giờ mới khai thác. Việc tiến hành khai thác sớm không chỉ đảm bảo an ninh trật tự tại địa phương mà còn giúp bảo tồn thêm một di sản văn hóa đầy ý nghĩa. Tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ - Giám đốc Sở VH-TT&DL Quảng Ngãi cho biết thêm: Trước mắt, chúng tôi sẽ cho lực lượng chức năng chốt giữ khu vực tàu đắm nhằm tránh tình trạng người dân khai thác trái phép khiến nhiều hiện vật bị vỡ. Sau đó, sẽ xin ý kiến UBND tỉnh về việc che chắn bảo vệ và tiến hành khai thác như thế nào. Với vị trí đắm của chiếc tàu này, rất có thể chúng tôi sẽ áp dụng biện pháp đóng đê vây chắn sóng như con tàu cổ trước. Ngay sau khi ngăn chặn kịp thời các phương tiện khai thác trái phép của người dân tại khu vực tàu cổ, Sở VH-TT&DL cùng các ngành liên quan đã họp khẩn để bàn phương án bảo vệ. Sẽ bảo tồn cả khu vực? 
Trước đó tròn 1 tháng, ngày 16-7, UBND tỉnh Quảng Ngãi đã có công văn đề nghị Bộ VH-TT&DL xem xét, cho ý kiến về 2 phương án bảo tồn vỏ tàu cổ bị đắm có niên đại từ nửa cuối thế kỷ XIII khai quật trước đó tại vùng biển Châu Thuận Biển, xã Bình Châu (huyện Bình Sơn). Đây là con tàu được phát hiện có niên đại cổ nhất, hiện trạng tốt nhất từ trước đến nay, với chiều dài từ phần mũi tàu đến đuôi tàu là 20,5 m, chiều ngang rộng nhất của tàu nằm ở khoảng giữa tàu là 5,6 m. Thân tàu được chia thành 13 khoang, có 12 vách ngăn, chứa trên 4 nghìn cổ vật… Theo đó, một là, đưa vỏ tàu về Bảo tàng Tổng hợp Quảng Ngãi để bảo tồn, phát huy giá trị phục vụ công tác nghiên cứu khoa học và tham quan. Với phương án này, cần huy động nguồn tài chính rất lớn và kinh nghiệm xử lý, bảo quản tiên tiến của các chuyên gia trong nước và nước ngoài. Hai là, bảo tồn tại chỗ. Phương án này sẽ tạo nên một địa chỉ để nghiên cứu và du lịch văn hóa biển đặc biệt hiếm có, có thể khai thác trong nhiều năm kết hợp với việc trưng bày, giới thiệu các loại hình hiện vật tiêu biểu được tìm thấy bên trong tàu cổ đắm.  Tuy nhiên, trước tình hình phát hiện thêm một tàu cổ thì phương án bảo tồn cần có định hướng rộng hơn, xa hơn. Nhiều người dân cho rằng, rất có thể trong khu vực này còn nhiều tàu cổ khác chưa được khám phá, nếu bảo tồn cả khu vực hai con tàu cổ này để nghiên cứu và tạo thành khu du lịch thì chắc chắn ngành du lịch Quảng Ngãi sẽ thu hút được nhiều khách trong và ngoài nước đến tham quan.