Chiến đấu cơ tàng hình F-117 Mỹ đã bị bắn rơi trên bầu trời Nam Tư như thế nào?

Sự kiện này là trường hợp đầu tiên và duy nhất cho tới thời điểm hiện tại về tổn thất trong chiến đấu của một chiếc máy bay tàng hình.

Vào thời điểm đó, Nam Tư có các hệ thống phòng không S-75, S-125 "Neva" và "Kub" tuy lỗi thời nhưng hiệu quả nhờ sĩ quan và binh sĩ phòng không có trình độ tốt.

Đại tá về hưu Zoltan Dani, khi đó là chỉ huy khẩu đội số 3, thuộc lữ đoàn tên lửa 250, lực lượng phòng không Nam Tư trong cuộc chiến chống lại đòn tấn công từ NATO đã bắn hạ chiếc F-117.

Đại tá Dani nhớ lại vào năm 1999, khẩu đội tên lửa do ông chỉ huy đã sử dụng radar trinh sát tầm xa, tần số thấp, bước sóng dài để theo dõi và phát hiện mục tiêu trên không.

“Các radar trinh sát bước sóng dài có thể phát hiện máy bay tàng hình dễ dàng. Do đó, chúng tôi có thể phát hiện kịp thời và đưa mục tiêu vào tầm ngắm", Đại tá Dani nhớ lại.

"Nhưng chỉ đến khi máy bay cách chúng tôi 15 km, tôi mới ra lệnh khóa mục tiêu và chỉ thị cho xạ thủ Senad Muminovich nhấn nút phóng tên lửa và mục tiêu đã bị hạ”, Đại tá Dani nói tiếp.

Vị cựu chỉ huy cho biết họ đã sử dụng tên lửa phòng không tầm trung S-125 Neva, NATO định danh là SA-3 do Liên Xô sản xuất vào đầu những năm 1960. Tên lửa này được chuyển giao cho Nam Tư vào đầu những năm 1980.

“Điều quan trọng là chúng tôi đã quản lý để đảm bảo rằng tất cả thiết bị hoạt động tốt và chuẩn bị sẵn sàng cho hệ thống hoạt động thành công trong điều kiện chiến đấu, đem lại thành quả đáng kinh ngạc với việc F-117 bị bắn rơi”, Đại tá Dani nói.

Một số nguồn tin cho biết thêm lực lượng phòng không Nam Tư đã chặn tín hiệu liên lạc hầu như không mã hóa hóa và biết được đường bay mà máy bay của NATO sẽ bay qua. Điều đó cho phép họ triển khai khẩu đội tên lửa dọc theo đường bay để đón lõng mục tiêu.

Mặt khác, NATO đã chủ quan vào sức mạnh tuyệt đối của họ và sử dụng đường bay cố định trong những ngày đầu để không kích Nam Tư.

Nói cách khác, lực lượng phòng không Serbia đã biết nơi nào và khi nào máy bay ném bom NATO sẽ tới, vì vậy đã chặn đánh và thành công bắn hạ chiếc F-117.

F-117 là máy bay tàng hình đầu tiên trên thế giới, Mỹ đã chính thức cho dòng chiến đấu cơ này nghỉ hưu vào năm 2008. .

Quyết định nghiên cứu và sản xuất F-117 được đưa ra năm 1973, và một hợp đồng đã được trao cho Lockheed Advanced Development Projects.

Ngày 18/6/1981, chuyến bay đầu tiên của mẫu YF-117A, số hiệu 79-0780, được thực hiện tại Hồ Groom, bang Nevada.

Sự thành công này như một lời cảnh báo tới Liên Xô, bởi khi đó, F-117 là máy bay tàng hình duy nhất trên thế giới.

Chiếc F-117 đầu tiên được giao cho không quân vào năm 1982, loại máy bay này đạt khả năng sẵn sàng chiến đấu vào 1983.

Mỹ luôn che dấu sự tồn tại của loại máy bay này cho tới tận năm 1988, sau đó vào tháng 4/1990 một chiếc đã được trưng bày trước công chúng tại Căn cứ Không quân Nellis, Nevada.

Do chi phí chế tạo máy bay F-117 rất cao nên chỉ có 59 chiếc được sản xuất.

Mục đích chế tạo F-117 là nhằm xâm nhập mạng lưới phòng không dày đặc và phức tạp nhất trên thế giới do Liên Xô tạo ra.

F-117 đi vào hoạt động với công nghệ tàng hình đầu tiên trên thế giới, mặc dù có thể bị phát hiện bởi radar có bước sóng dài.

Dù thế, máy bay chiến đấu F-117 chỉ có thể bị phát hiện ở cự ly rất gần, điều này khiến nó vẫn rất đáng sợ khi có thể xâm nhập qua lưới lửa phòng không của đối phương để diệt mục tiêu.

Ban đầu, F-117 được thiết kế để mang bom hạt nhân B57 và B61, buồng lái của loại máy bay này bao gồm bảng điều khiển và giám sát máy bay dành cho bom hạt nhân.

Để tăng khả năng xâm nhập sâu vào vùng trời Liên Xô, Mỹ dự tính F-117 sẽ nhận được thông tin tình báo về các vị trí phòng không của đối phương, từ đó lên kế hoạch cho đường bay, tránh các mối đe dọa tiềm tàng.

Về cơ bản, máy bay F-117 dự kiến sẽ cất cánh từ châu Âu, điều đó có nghĩa là các máy bay chiến đấu tàng hình này cần phải đi qua lãnh thổ của các nước thuộc Khối Warszawa trước khi đến Liên Xô.

Do các nước Khối Hiệp ước Warsaw lúc này đã bắt đầu triển khai tên lửa S-300 tiên tiến và máy bay chiến đấu MiG-29, Su-27 hiện đại, vì vậy F-117 sẽ phải đối mặt với thách thức lớn hơn.

Vi việc trang bị bom hạt nhân chiến thuật B57 hoặc B61, F-117 có thể hủy diệt các mục tiêu quan trọng như căn cứ quân sự, doanh trại của đối phương.

Mặc dù F-117có tốc độ bay chậm dưới mach 1, nhưng chúng có thể bay ở trần bay thấp, nên có thể né tránh radar của đối phương.

Phi vụ đầu tiên của F-117 diễn ra trong cuộc chiến Panama - Mỹ năm 1989 khi hai chiếc F-117 đã ném hai quả bom xuống sân bay Rio Hato.

Tuy nhiên, phải đến Chiến tranh Vùng Vịnh, thì loại máy bay này mới thật sự tỏa sáng, khi đã thực hiện tốt nhiệm vụ ném những quả bom thông minh xuống các mục tiêu quân sự Iraq.

Sau đó F-117 tiếp tục được sử dụng tại Chiến tranh Kosovo năm 1999, Chiến dịch Tự do Bền vững năm 2001 và cuộc chiến Iraq năm 2003.

Trong Chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất, F-117 được sử dụng trên quy mô lớn để tấn công các mục tiêu của đối phương.

Trong những ngày đầu của cuộc chiến, hệ thống radar sóng dài của Iraq đã trở thành mục tiêu ưu tiên, khi đó Mỹ đã sử dụng máy bay trực thăng tấn công để phá hủy các radar này, tạo điều kiện cho F-117 hoạt động.

Mặt khác, Iraq thiếu các vũ khí phòng không tiên tiến như S-200, S-300, MiG-31 và Su-27 để đánh chặn F-117. Đây cũng là một trong những yếu tố khiến cho loại máy bay này tỏa sáng.

Thêm vào đó, trước khi F-117 xuất kích thì Mỹ đã điều máy bay F-4G và F-111G đã “dọn đường”, tạo điều kiện an toàn cho chúng hoạt động.