Bom thông minh JDAM-ER Mỹ chuyển cho Ukraine bị Nga gây nhiễu

Nhiều quan chức quốc phòng Ukraine cũng như đánh giá nội bộ của Kiev cho biết về hàng loạt vũ khí dẫn đường chính xác cao được phương Tây viện trợ đã bị tác chiến điện tử Nga gây nhiễu.

Truyền thông phương Tây đã nhiều lần nêu những thách thức do tác chiến điện tử Nga gây ra cho vũ khí dẫn đường Mỹ chuyển giao cho Ukraine.

Tuy nhiên, báo cáo nội bộ được soạn trong giai đoạn từ mùa thu 2023 đến tháng 4/2024 đã hé lộ hàng loạt chi tiết chưa từng công bố trước đây, theo đó hàng loạt khí tài hiện đại Mỹ chuyển giao đã không hoạt động hiệu quả khi bị Nga áp chế điện tử.

Ukraine đã chuyển báo cáo này cho Mỹ và đồng minh với hy vọng tìm ra giải pháp ứng phó, cũng như thiết lập kênh liên lạc trực tiếp với các nhà sản xuất vũ khí để đẩy nhanh tốc độ cập nhật tính năng khí tài.

Tuy nhiên, các quan chức Ukraine than phiền rằng quy trình hành chính quá phức tạp đang cản trở điều này (Hình ảanh bom JDAM-ER lắp trên chiến đấu cơ Su-27 Ukraine).

Ông Rob Lee, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại có trụ sở tại Mỹ, nói rằng tác chiến điện tử Nga vô hiệu hóa vũ khí dẫn đường phương Tây là một trong những diễn biến quan trọng nhất trên chiến trường Ukraine trong năm 2023.

"Nhiều loại vũ khí rất uy lực khi ra mắt, nhưng dần mất hiệu quả. Đây là một phần cuộc chơi mèo vờn chuột, khi hai bên liên tục thích ứng và đổi mới để giành ưu thế chiến trường", ông Rob Lee nói.

Bom dẫn đường tăng tầm JDAM-ER cũng là ví dụ rõ ràng về tác động của tác chiến điện tử Nga.

Các chỉ huy Mỹ từng tuyên bố JDAM-ER cho phép Ukraine tấn công hàng loạt mục tiêu mới, bổ sung cho khả năng tập kích tầm xa của pháo phản lực HIMARS và những vũ khí phóng từ máy bay có sẵn trong biên chế của Kiev.

Loại bom này bắt đầu được Ukraine triển khai từ tháng 2/2023 và dường như đã khiến Nga bất ngờ, nhưng tình thế thay đổi chỉ trong vòng vài tuần.

"Tỷ lệ trúng đích giảm mạnh sau khi đối phương phát hiện nó hoàn toàn không chống chịu được biện pháp gây nhiễu. Các quả bom thường xuyên trượt mục tiêu với sai số có thể lên tới 1.200 m", báo cáo có đoạn.

Nhà sản xuất Mỹ từ tháng 5/2023 bắt đầu chuyển giao những quả bom được nâng cấp, trang bị hệ thống dẫn đường có khả năng kháng nhiễu cao hơn.

Dù vậy, Nga cũng lập tức đẩy mạnh chế áp trong mùa hè, khiến tỷ lệ trúng đích của JDAM-ER giảm mạnh và rơi xuống mức thấp nhất vào tháng 7/2023.

Quân đội Ukraine đánh giá độ chính xác trung bình của bom JDAM-ER đạt khoảng 60%.

Các nền công nghiệp quốc phòng lớn như Mỹ và Nga thường có cách sáng tạo để biến hóa các vũ khí cũ, từ đó giúp chúng có khả năng đáp ứng yêu cầu trong tác chiến hiện đại.

Không những tận dụng được số bom cũ, họ còn "biến hóa" chúng thành một vũ khí thông minh đáng sợ. Một trong những vũ khí đó chính là bom lượn JDAM-ER và JDAM do Mỹ phát triển.

Việc chuyển đổi này không những tiết kiệm được ngân sách mà còn đẩy nhanh tiến trình hiện đại hóa vũ khí.

JDAM (Joint Direct Attack Munition) là bộ chuyển đổi giúp bom ngu trở thành loại bom thông minh có bộ điều khiển quỹ đạo sử dụng hệ thống định vị vệ tinh toàn cầu (GPS) gắn ở phần đuôi bom.

Bộ thiết bị này có tác dụng làm tăng độ chính xác cho bom và có thể sử­ dụng được trong mọi điều kiện địa hình cũng như thời tiết.

Bom JDAM đầu tiên là mẫu GBU-31 do Mỹ nghiên cứu vào những năm 1990 và được liên quân sử­ dụng trong cuộc chiến tranh ở Afghanistan.

Đây thực chất JDAM là mẫu nâng cấp từ các loại bom rơi tự do hay còn gọi là bom ngu Mk 81/82/82/84.

Bom GBU-31 JDAM có thể ném từ­ độ cao 8 - 24 km, do đó không đòi hỏi phi công phải hạ thấp máy bay để tìm mục tiêu, có thể cắt bom từ­ độ cao an toàn ngoài tầm tên lửa phòng không.

Ngoài ra bom JDAM cũng cho phép ném từ­ bất kỳ góc độ nào trong khi máy bay đang chúc mũi xuống hoặc bay lên, đang bay thẳng trục hay lệch trục ném bom.

Phương thức dẫn hướng của bom JDAM được thực hiện khép kín bởi sự kết hợp giữa hệ thống định vị vệ tinh toàn cầu GPS và hệ dẫn quán tính 3 trục INS.

Trong đó INS là bộ phận phụ dẫn, chúng sẽ ngay lập tức hoạt đông khi hệ thống GPS bị áp chế điện tử.

Khả năng này của JDAM cho phép bom chống lại nguy cơ làm nhiễu GPS bằng kỹ thuật cao của đối ph­ương.

JDAM nổi tiếng với độ chính xác rất cao, gần như miễn nhiễm mọi phương thức tác chiến điện tử.

Chúng khắc phục nhược điểm của bom định vị bằng tia laser đó là rất dễ bị lạc nếu gần mặt đất có khói hay sương mù.

Trư­­­­ớc khi máy bay cất cánh, kế hoạch chiến đấu được lập trình sẵn và cài đặt vào bộ nhớ của khí tài này.

Nội dung bao gồm cả việc đưa bom vào trạng thái chiến đấu, dữ liệu về tọa độ của mục tiêu và phạm vi hoạt động của bom.

Khi máy bay đến khu vực ném, máy tính sẽ nhận biết để ra lệnh cắt bom. Việc thu tín hiệu được thực hiện bằng máy thu GPS gắn sẵn trên bom.

Trong quá trình bay, GPS luôn nhận biết được tọa độ của nó ở thời điểm bất kỳ và so sánh với tọa độ mục tiêu.

Sau đó phân tích rồi truyền tín hiệu đến bộ điều khiển bay để điều chỉnh cánh lái, dẫn bom đến mục tiêu.

Mặc dù có độ chính xác rất cao nhưng đặc trưng của bom JDAM là chỉ tấn công được mục tiêu tĩnh.

Hiện Mỹ đang tiếp tục nâng cấp JDAM để loại vũ khí này có thể tấn công cả mục tiêu di động.

Trong khi đó phiên bản JDAM-ER (JDAM Extended Range) lại được trang bị thêm cánh để giúp bom có khả năng bay lượn và tấn công mục tiêu xa hơn.

Bom lượn JDAM-ER có thể tiêu diệt mục tiêu cách xa 72 km.

Một số nguồn tin còn cho biết, JDAM-ER thậm chí còn bay xa hơn mức 72 km, nếu phi công khéo léo trong việc tận dụng tốc độ và độ cao của máy bay khi tấn công.

Với JDAM-ER, người ta có thể làm tăng độ chính xác của nó bằng các trang bị thêm cảm biến laser, thiết bị chống nhiễu cho hệ thống định vị toàn cầu, cảm biến radar có khả năng hoạt động trong mọi điều kiện thời tiết.

Được biết Boeing đã thử nghiệm thành công bom JDAM-ER vào năm 2012 và nhanh chóng trang bị sau đó. Ngoài Mỹ thì bom JDAM và JDAM-ER đang được 32 quốc gia và vùng lãnh thổ sử dụng.