‘Pháo đài thép' Azovstal- hình ảnh đầy đủ nhất về sự khốc liệt của cuộc xung đột Ukraine

Gần 2.000 binh sĩ Ukraine đã trụ vững gần ba tháng tại "pháo đài thép" Azovstal bất chấp hỏa lực dữ dội từ sự vây hãm của khoảng 12.000 quân Nga.

Trước khi Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine từ ngày 24/2, Azovstal là một trong những nhà máy luyện kim lớn nhất châu Âu.

Trong nhiều thập niên, nơi này đóng vai trò chủ lực trong việc cung cấp nguyên liệu cho hệ thống đường sắt và hoạt động đóng tàu của Liên Xô.

Sau khi Liên Xô tan rã, nhà máy thép Azovstal được tư nhân hóa vào thập niên 1990 sau khi Ukraine độc lập.

Azovstal được người Liên Xô đã thiết kế và xây dựng vào thập niên 1930, khi thế giới nỗ lực phục hồi sau Thế chiến I và những căng thẳng địa chính trị lúc đó sắp mở màn cho Thế chiến II nổ ra. Chính vì tâm thế này nên Azovstal được xây dựng khá kiên cố.

Sau khi chiến tranh kết thúc, Azovstal tiếp tục được xây dựng và mở rộng thành khu phức hợp trải dài trên diện tích lên tới 11 km2.

Bên dưới nhà máy là một mê cung đường hầm trải dài 24 km. có thể làm nơi trú ẩn cho hàng nghìn công nhân trong trường hợp khẩn cấp.

Có rất nhiều boongke được xây dựng tại nhà máy Azovstal, cùng hệ thống đường hầm chằng chịt.

Nhà máy này luôn tích trữ đầy đủ thực phẩm, nước sinh hoạt, máy phát điện, chăn đệm và thậm chí bếp củi trong boongke sâu dưới lòng đất.

Tập đoàn Metinvest, chủ sở hữu nhà máy, đã chuẩn bị mọi thứ cần thiết như giường, bàn ghế, nhà vệ sinh bên trong các boong ke và đường hầm. (Hình ảnh người dân Ukraine khi còn tá túc bên trong công sự ngầm của nhà máy Azovstal).

Ước tính lượng thức ăn và nước uống bên dưới các công sự ngầm của nhà máy thép Azovstal đủ cho khoảng 4.000 người dùng trong khoảng thời gian từ 3 -5 tuần lễ.

Bên trong các công sự ngầm ngoài thực phẩm, còn có các phương tiện thông gió, đèn, cửa chống nhiệt được lắp đặt đầy đủ.

Những người dân được sơ tán mô tả mạng lưới đường hầm bên dưới nhà máy đích thực là một mê cung khổng lồ.

Nhà máy Azovstal đã được thiết kế để chống chọi mọi đợt không kích và pháo kích. Azovstal còn có hệ thống liên lạc nội bộ, tạo lợi thế rất lớn cho lực lượng phòng thủ, cả trong trường hợp họ bị áp đảo quân số.

Nga đã tập hợp lực lượng lớn khoảng 12.000 quân để vây đánh nhà máy Azovstal, nơi chỉ có khoảng 2.000 binh sĩ Ukraine đang cố thủ.

Hệ thống đường hầm trải rộng cho phép các đơn vị cố thủ tại đây áp dụng cách đánh du kích.

Lính Ukraine cố thủ tại nhà máy thép này chủ yếu là Lữ đoàn lính thủy đánh bộ số 36 và Tiểu đoàn Azov, đơn vị quân sự trực thuộc Vệ binh Quốc gia Ukraine.

Nga bắt đầu vây đánh Mariupol ngay từ khi chiến dịch quân sự đặc biệt diễn ra vào ngày 24/2. Với hỏa lực áp chế, họ dễ dàng kiểm soát hoàn toàn thành phố này ngoại trừ nhà máy thép Azovstal.

Gần như toàn bộ các hỏa lực mạnh nhất của Nga có được từ vũ khí thông thường đã được sử dụng nhắm vào Azovstal, tuy nhiên Moscow đã không thành công.

Lính Ukraine tiếp tục cố thủ và không chịu đầu hàng dù Nga đã đưa ra tối hậu thư tới 4 lần. Họ chỉ chịu hạ vũ khí, ngừng kháng cự khi chính quyền trung ương Kiev ra lệnh.

Ngày 17/5, Bộ Quốc phòng Ukraine thông báo nhiệm vụ chiến đấu ở Mariupol đã kết thúc và lệnh cho các chỉ huy tại nhà máy Azovstal "cứu mạng binh sĩ".

Trung tá Denys Prokopenko chỉ huy tiểu đoàn Azov, người dẫn đầu các đơn vị vẫn còn cố thủ tại Mariupol cho biết, ông đã nhận được lệnh "ngừng chiến đấu" từ chính quyền trung ương Kiev.

Cùng lúc đó quân đội Nga thông báo đạt thỏa thuận với lực lượng Ukraine về mở hành lang nhân đạo, cho phép thương binh rời nhà máy Azovstal ở thành phố Mariupol.

"Thỏa thuận về sơ tán thương binh đạt được sau cuộc đàm phán với đại diện lực lượng Ukraine bị bao vây trong nhà máy gang thép Azovstal ở thành phố miền nam Mariupol". Bộ Quốc phòng Nga nói hôm 17/5.

"Lệnh ngừng bắn sẽ được thực thi trong quá trình sơ tán, binh sĩ Ukraine bị thương sẽ được chuyển đến bệnh viện ở thị trấn Novoazovsk gần đó", Bộ Quốc phòng Nga nhấn mạnh.

"Chúng tôi hy vọng sẽ cứu sống những người của mình. Có rất nhiều trường hợp bị thương nặng trong số đó. Họ đang được chăm sóc. Chúng ta cần họ sống sót", Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho hay.

Đợt sơ tán toàn bộ binh lính Ukraine cố thủ tại Azovstal đánh dấu kết thúc trận đánh dài và khốc liệt nhất trong gần ba tháng xung đột tại Ukraine.

“83 ngày phòng thủ Mariupol sẽ đi vào lịch sử như là trận Thermopylae của thế kỷ 20”, cố vấn tổng thống Ukraine, ông Mykhailo Podolyak viết trên Twitter hôm 17/5, nhắc đến trận đánh Thermopylae vào năm 480 TCN - khi lực lượng Hy Lạp phải đối diện đội quân Ba Tư có số lượng áp đảo.

Những người phòng thủ tại Azovstal đã “phá hỏng” kế hoạch chiếm đóng miền Đông Ukraine của Nga và “hoàn toàn xoay chuyển tình hình cuộc chiến”, ông Podolyak viết.

Người phát ngôn Điện Kremlin hứa hẹn những binh sĩ này sẽ được đối xử “phù hợp với chuẩn mực quốc tế”. Nhưng các tuyên bố từ trong nước Nga và từ lực lượng ly khai hiện đi ngược lại cam kết của Điện Kremlin. Số phận của những binh lính Ukraine này vẫn rất mịt mù.