Hệ thống Tên lửa Chiến thuật lục quân (ATACMS) được tạo giữa những năm 1980, vào lúc "hoàng hôn" của Chiến tranh Lạnh, chúng chính thức phục vụ trong quân đội Mỹ đầu năm 1991.
Đáng chú ý, sự ra đời của tên lửa ATACMS đúng thời điểm diễn ra cuộc chiến do Mỹ lãnh đạo chống lại Iraq của thời Tổng thống Saddam Hussein.
Trong chiến tranh vùng Vịnh năm 1991, tên lửa ATACMS đã được sử dụng rộng rãi trong các cuộc chiến do Mỹ dẫn đầu ở Afghanistan và Iraq vào những năm 2000.
ATACMS được Tập đoàn Lockheed Martin phát triển dành cho quân đội Mỹ và một số nước đồng minh.
Tên lửa đạn đạo ATACMS có tầm bắn từ 150 - 300 km tùy biến thể, Mỹ thậm chí đang phát triển phiên bản có tầm bắn lên tới trên 500 km.
New York Times ngày 18/10 dẫn lời hai quan chức phương Tây cho biết, Mỹ đã cung cấp khoảng 20 tên lửa ATACMS cho Ukraine.
Nhưng theo các chuyên gia am hiểu tình hình xung đột tại Đông Âu, tên lửa ATACMS Mỹ viện trợ là biến thể M39 đời cũ vốn ra đời từ năm 1990.
M39 là tên lửa đạn đạo nặng 2 tấn, dài gần 4m, với động cơ tên lửa rắn và đầu đạn chứa 950 quả đạn con M74. .
Tên lửa được phóng từ bệ phóng M270 đặt trên khung gầm bánh xích hoặc bệ phóng HIMARS đặt trên khung gầm bánh lốp. M39 có tầm bắn 165km, sử dụng hệ thống dẫn đường quán tính.
M39 là biến thể cũ của Hệ thống Tên lửa Chiến thuật lục quân (ATACMS)
Quân đội Ukraine hôm 17/10 thông báo thực hiện đợt tập kích thành công nhằm vào sân bay gần thành phố Lugansk ở miền đông và Berdyansk ở miền nam, phá hủy 9 trực thăng và một bệ phóng tên lửa phòng không.
Đây được cho là lần đầu tiên Ukraine sử dụng tên lửa ATACMS do Mỹ chuyển giao để tấn công mục tiêu Nga.
Tuy nhiên, sau khi phân tích ảnh vệ tinh chụp các căn cứ Nga, nền tảng chuyên xác minh vị trí địa lý các thông tin chiến sự - GeoConfirmed, cho rằng vụ tập kích bằng tên lửa ATACMS gây thiệt hại lớn hơn cho phi đội trực thăng Nga.
Dựa vào các vết cháy sém trên hình ảnh vệ tinh chụp sân bay sau vụ tập kích và đối chiếu với vị trí của khí tài Nga trước vụ tấn công, GeoConfirmed nhận định tên lửa ATACMS có thể đã phá hủy hoặc làm hư hỏng ít nhất 21 trực thăng.
GeoConfirmed còn cho biết thêm rằng, tên lửa ATACSMS còn phá hủy một đài radar và có thể là cả một tổ hợp phòng không Pantsir-S1.
"Đây có thể là đòn giáng mạnh nhất vào không quân Nga kể từ đầu chiến sự", GeoConfirmed cho biết.
Nhóm phân tích tin tình báo ở Ukraine - Frontelligence Insight, cho rằng nhận định của GeoConfirmed được thực hiện dựa trên "các cơ sở vững chắc", dù con số này cao hơn một chút so với số liệu mà Frontelligence Insight công bố, do nhóm chỉ đưa vào các thông tin có thể xác nhận bằng hình ảnh thương mại công khai.
Tài khoản Fighter Bomber của một phi công tiêm kích Nga trước đó cũng cho biết vụ tập kích là "đòn giáng nghiêm trọng nhất" mà không quân nước này hứng chịu tại Ukraine, song không tiết lộ thiệt hại cụ thể.
Quan chức do Nga bổ nhiệm tại tỉnh Zaporizhzhia sau đó thông báo phòng không chặn được một quả đạn ATACMS nhằm vào căn cứ Berdyansk.
"Nhiều khả năng các đơn vị phòng thủ sân bay đã không nhận dạng được mục tiêu", sĩ quan Nga có biệt danh Bullet, chỉ huy một khẩu đội phòng không thuộc cánh quân Nam của Nga, nhận định.
Sĩ quan Bullet thừa nhận phòng không Nga từng gặp nhiều khó khăn khi quân đội Ukraine bắt đầu sử dụng bom dẫn đường JDAM-ER do Mỹ viện trợ.
"Lúc đó chúng tôi chưa hiểu được nó là vật thể gì. Quả bom không phát tín hiệu nhiệt và tốc độ rất lạ lùng", sĩ quan Bullet cho hay.
Tuy nhiên, lực lượng Nga đã nhanh chóng thích ứng tình hình sau khi Ukraine triển khai những loại vũ khí mới được phương Tây cung cấp.
Sĩ quan Bullet khẳng định các khẩu đội phòng không Nga cần nghiên cứu chặt chẽ quỹ đạo của tên lửa ATACMS, cách nó cơ động trên không, tốc độ và đặc điểm quả đạn sau khi rời bệ phóng.
Hệ thống dẫn đường quán tính và không có thiết bị định vị vệ tinh khiến M39 miễn nhiễm với các biện pháp chế áp điện tử do lực lượng Nga tiến hành.
Trước đó các hệ thống tác chiến điện tử từ Nga từng khiến bom dẫn đường JDAM-ER của Ukraine thường xuyên đánh trượt mục tiêu.
"Chúng tôi đã chặn được bom và tên lửa hành trình trong nhiều điều kiện khác nhau. Các đơn vị Nga đã phát triển được biện pháp đối phó chỉ sau vài lần chạm trán vũ khí mới của đối phương", sĩ quan Bullet nói.
"Chúng tôi học hỏi rất nhanh, lực lượng phòng không đã thu được những thông tin đầu tiên về ATACMS và sẽ chặn được loại tên lửa này", sĩ quan Bullet nhấn mạnh.
