Nga nhớ về máy bay AWACS Tu-126 sau khi phi đội A-50 chịu tổn thất nặng nề

Thiệt hại lớn đối với phi đội máy bay AWACS A-50 hiện tại đã khiến nhiều chuyên gia quân sự Nga hoài niệm về chiếc Tu-126 được chế tạo dưới thời Liên Xô, vậy phương tiện trên có gì đặc biệt?

Đảm nhận nhiệm vụ của những chiếc A-50 AWACS dưới thời Liên Xô là một chiếc phi cơ có tên định danh Tu-126, đây chính là chiếc "radar bay" đầu tiên được Liên bang Xô Viết sử dụng.

Tuy nhiên đáng chú ý là đã phương tiện nói trên bị loại bỏ từ lâu trước khi Liên Xô tan rã, theo giải thích thì nguyên nhân chính xác nằm ở những thiếu sót nghiêm trọng của loại máy bay AWACS này.

Tu-126 thu hút sự quan tâm đặc biệt khi có bề ngoài giống chiếc Tu-95, nói chính xác thì máy bay chở khách Tu-114 - được tạo ra trên cơ sở oanh tạc cơ chiến lược Bear đã trở thành nền tảng cho chiếc "radar bay" đầu tiên của Không quân Liên Xô.

Được biết công việc chế tạo máy bay AWACS Tu-126 bắt đầu từ năm 1958, các cuộc thử nghiệm cấp nhà máy diễn ra vào năm 1962, sau đó toàn bộ những bài kiểm tra cần thiết đã được hoàn thành vào tháng 12/1964.

Đến tháng 4/1965, chiếc Tu-126 chính thức được đưa vào sử dụng. Trong giai đoạn từ năm 1965 đến năm 1967, có tất cả 8 chiếc "radar bay" đã xuất xưởng (không bao gồm mẫu thử nghiệm đầu tiên cũng được sử dụng trong các đơn vị tác chiến).

Máy bay Tu-126 được trang bị tổ hợp tình báo kỹ thuật vô tuyến Liana sở hữu đặc điểm kỹ chiến thuật khá ấn tượng như phạm vi phát hiện mục tiêu trên không từ 100 đến 350 km tùy thuộc vào kích thước của đối tượng; cự ly nhận diện tàu mặt nước cỡ lớn lên tới 400 km.

Mục đích chính của máy bay AWACS Tu-126 ở trong giai đoạn phát triển chính là phát hiện kịp thời các máy bay ném bom chiến lược của Mỹ ở khoảng cách 1.000 km tính từ bờ biển Liên Xô.

Mặc dù vậy, theo ghi nhận từ người sử dụng, các nhà thiết kế đã không cung cấp điều kiện làm việc có thể chấp nhận được ở mức nào đó đối với phi hành đoàn và nhân viên bảo trì thiết bị vô tuyến trên Tu-126.

Những lời phàn nàn nhiều nhất tập trung vào độ rung cao, tiếng ồn lớn, khiến thời gian tuần tra trung bình 8 - 9 giờ thực sự là thử thách. Bên cạnh đó chưa rõ tổ hợp Liana có đầy đủ các đặc điểm như nhà sản xuất giới thiệu hay không.

Trong quá trình hoạt động, Tu-126 được sử dụng chủ yếu cho các chuyến bay tuần tra nhằm tiến hành trinh sát vô tuyến và điều phối hoạt động cho tiêm kích đánh chặn khổng lồ Tu-128 (đảm nhiệm vai trò của MiG-31 ngày nay).

Toàn bộ 8 chiếc Tu-126 sản xuất hàng loạt và 1 chiếc phiên bản thử nghiệm đều được biên chế vào Phi đội số 67 trực thuộc Trung tâm chỉ huy của lực lượng phòng không Liên Xô. Những chiếc AWACS này thường làm nhiệm vụ ở khu vực Novaya Zemlya hoặc trên Biển Baltic.

Ngay sau khi máy bay A-50 AWACS đầu tiên được đưa vào sử dụng trong năm 1984, Tu-126 nhanh chóng bị loại bỏ do những thiếu sót nêu trên. Toàn bộ phi đội Tu-126 của Liên Xô đã ngừng hoạt động trong năm 1990.

Hiện tại chúng ta chỉ có thể nhìn thấy những khung thân của máy bay AWACS Tu-126 trong những bảo tàng hàng không tại Nga và một số quốc gia từng thuộc Liên bang Xô Viết.