Đồng minh của Nga đang giúp trì hoãn đường ống dẫn khí đốt xuyên biển Caspian

Tổng thống Erdogan cho rằng đường ống dẫn khí đốt xuyên Biển Caspian có thể tạo ra một "hiện thực địa chính trị mới", tuyên bố được đưa ra sau hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ, Azerbaijan và Turkmenistan.

Ông Erdogan với bản kế hoạch đầy tham vọng về một "Đại Turan" đang dồn rất nhiều công sức vào dự án trên, đồng thời tìm cách đạt được sự đồng thuận giữa những quốc gia trong khu vực.

"Nổi bật trong chương trình nghị sự là đường ống dẫn dầu Baku - Tbilisi - Ceyhan và Hành lang khí đốt phía Nam. Chúng tôi đang vận chuyển khí đốt từ biển Caspian đến châu Âu dọc theo tuyến đường này, dựa trên đường ống xuyên Anatolia".

"Bây giờ chúng ta phải bắt đầu tính đến việc vận chuyển khí đốt tự nhiên của Turkmenistan đến các thị trường phương Tây theo cách tương tự", Tổng thống Erdogan trả lời phỏng vấn sau khi kết thúc hội nghị.

Một phát biểu khác của ông Erdogan đã được tờ Middle East Eye đã trích dẫn: "Bây giờ những người đồng cấp của tôi đang thảo luận xem liệu có thể xây dựng một đường ống mới hay không và nên thực hiện những bước đi nào".

Nhưng khi vấn đề xây đường ống xuyên biển Caspian dần từ trên giấy ra ngoài thực tế thì Thống đốc vùng Astrakhan của Nga - ông Alexander Bashkin ngay lập tức phản đối khi đề cập đến các quy tắc của Công ước về phân chia Biển Caspian:

"Cần phải biết rằng theo tài liệu về tình trạng của Biển Caspian được ký bởi 5 quốc gia, việc đồng ý thực hiện các dự án nhạy cảm trong lĩnh vực an toàn môi trường phải được sự đồng thuận từ tất cả".

"Do mối đe dọa có thể xảy ra đối với an toàn sinh thái của Biển Caspian, được thể hiện bằng phần dưới nước của đường ống dẫn khí, Nga sẽ không thể đồng ý với việc xây dựng nó".

Quan điểm của ông Bashkin là đáng lưu ý, nhưng đó chưa phải là ý kiến ​​​​từ chính thức từ Điện Kremlin - nhân tố được cho là giữ vai trò quan trọng hơn rất nhiều.

Cần nhấn mạnh, dự án xây dựng đường ống xuyên Biển Caspian đã được lên kế hoạch từ lâu, từ đó Turkmenistan có thể bơm khí đốt của mình tới châu Âu thông qua tuyến TANAP và TAP đã hoàn thành.

Ashgabat nắm trong tay một trong những mỏ khí đốt có trữ lượng lớn nhất thế giới, nhưng do vị trí địa lý bị cô lập, họ chỉ có thể xuất khẩu sang Trung Quốc hoặc Nga.

Cho đến năm 2009, Tập đoàn Gazprom đã mua phần lớn khối lượng khí đốt của Turkmenistan và sử dụng một phần cho nhu cầu trong nước, trong khi phần còn lại được xuất khẩu sang châu Âu.

Sau xung đột với người khổng lồ năng lượng Nga do vấn đề công thức định giá, Ashgabat muốn tập trung vào thị trường Trung Quốc nhằm thu được lợi nhuận nhiều hơn.

Sau đó, các cuộc thảo luận đường ống dẫn khí đốt xuyên biển Caspian lại được kích hoạt, nhờ đó Turkmenistan có thể gửi ít nhất 30 tỷ m3 nhiên liệu xanh sang châu Âu, thông qua Azerbaijan và Thổ Nhĩ Kỳ mà không cần tới Nga.

Đương nhiên về phần mình, Moskva phản đối việc thực hiện một dự án như vậy nhằm không tạo ra đối thủ cạnh tranh cho chính mình.

Những trở ngại chính đối với dự án là tình trạng bất ổn của địa chất Biển Caspian, cũng như chi phí cao để xây dựng một đường ống dưới nước. Mặc dù vậy, bây giờ nhiều thứ đã thay đổi.

Thứ nhất, hiện nay châu Âu đã thống nhất từ chối sử dụng khí đốt từ Tập đoàn Gazprom. Năng lượng của Nga phải được thay thế bằng thứ gì đó, và 30 tỷ m3 nhiên liệu của Turkmenistan sẽ rất hữu ích.

Thứ hai, trong bối cảnh cuộc khủng hoảng năng lượng đang phát triển nhanh chóng, giá khí đốt và điện trên thị trường châu Âu leo thang đã thúc đẩy việc tạo ra các đường ống dẫn mới, không chỉ có tác dụng về mặt chính trị, mà còn khả thi về mặt kinh tế.

Thứ ba, việc ký kết Công ước về tình trạng pháp lý của Biển Caspian vào năm 2018 đã tháo gỡ nhiều vấn đề mà trước đây tưởng chừng không thể vượt qua. Tuy nhiên các điều khoản chính của thỏa thuận quốc tế này lại được các bên giải thích theo cách riêng của họ.

Ví dụ, khoản 3 Điều 14 của Công ước quy định như sau: "Việc xác định tuyến đường đặt cáp và đường ống ngầm được thực hiện theo thỏa thuận với bên quản lý khu vực đáy biển, nơi đặt cáp hoặc đường ống ngầm".

Từ điều khoản này, những người vận động hành lang cho dự án kết luận rằng bây giờ đã đủ điều kiện để đặt một đường ống dưới nước, không phải thỏa thuận với cả 5 quốc gia Caspian, mà chỉ với những nước mà tuyến ống thực sự đi qua.

Nhưng theo đoạn 2 của cùng điều khoản, dự án đường ống dẫn khí phải nhận được sự chấp thuận về môi trường từ cả 5 quốc gia ký kết. Tức là đặt ống là một chuyện, phê duyệt lại là chuyện khác.

Tổng thống Erdogan có thể vận động người đồng cấp Putin ủng hộ, cùng với dự án xây dựng trung tâm khí đốt của Gazprom ở Thổ Nhĩ Kỳ. Sự phụ thuộc vào Ankara trong một số lĩnh vực nhiều khả năng khiến Moskva miễn cưỡng thông qua.

Nhưng nếu Nga miễn cưỡng thông qua dự án trên thì Thổ Nhĩ Kỳ vẫn còn gặp trở ngại lớn từ một đồng minh của Moskva đó chính là Iran, khi Tehran đã cố tình trì hoãn việc phê chuẩn Công ước trong suốt những năm qua.

Địa chính trị và kinh tế từ việc củng cố sức mạnh của Thổ Nhĩ Kỳ với chủ nghĩa Tân Ottoman gây nhiều lo ngại cho Iran, vì vậy Tehran vẫn là nút thắt chính đối với dự án đường ống đầy tham vọng trên.