Theo truyền thuyết của người Thái, thủa khai thiên lập địa Thần Rùa đã dạy người Thái cách dựng ngôi nhà sàn để làn nơi sinh sống và tránh thú dữ
Trong cộng đồng người Thái, khi gia đình có con cái trưởng thành, chuẩn bị dựng vợ gả chồng thì gia chủ lại chuẩn bị dựng nhà để cho con ra ở riêng
Chính vì thế, hình dáng ngôi nhà sàn như mô phỏng lại hình Thần Rùa với phần mái tượng trưng cho mai rùa, bốn cột ở bốn góc tượng trưng cho bốn chân rùa
Khi dựng nhà, yếu tố phong thuỷ rất được người Thái chú trọng. Họ thường chon những mảnh đất bằng phẳng, mặt tiên của nhà hướng về phía cánh đồng hoặc sông, suối, mặt hâu của nhà sàn tựa vào núi
Thông thường, để dựng được một nhà sàn năm gian với diện tích khoảng 50 mét vuông, người Thái phải tích trữ gỗ khoảng 10 năm.
Trong thời gian đó, khi gia chủ chọn được những thân gỗ phù hợp để làm cột, xà, dui, mè thì sẽ nhờ thợ mộc đến làm trước. Vào dịp cuối năm, khi chọn được ngày tốt, gia chủ sẽ mời họ hàng, dân bàn đến dựng giúp trong vòng một tuần là hoàn thành ngôi nhà.
Người Thái còn dùng con quay tạo lực để ghép các thanh gỗ lại với nhau, đây cũng là máy tời tự tạo rất hiệu quả khi nâng vật nặng
Ngôi nhà san của người Thái nhìn xa giống hình con rùa chắc chắn và vững chãi. Tuổi thọ của một ngôi nhà sàn gỗ này lên đến hàng trăm năm
Trong khi thanh niên đến giúp gia chủ dựng nhà thì chị em trong bản lo chuyện bếp núc, làm cơm đãi khách
Khi những cành đào, cảnh mận bung hoa và hoa cải nở là đến mùa dựng nhà sàn mới của người Thái ở Mộc Châu (Sơn La). Dịp này là mùa khô rất tiện lợi cho việc làm công trình
Phong tục của đồng bào Thái, khi cất nóc phải có thầy mo làm lễ cúng thổ địa để người Thái dựng nóc nhà an toàn, sống khỏe mạnh
Người Thái ở xã Tân Lập (Mộc Châu – Sơn La) thường tích trữ gỗ nhiều năm trước khi dựng nhà sàn mới. Các loại gỗ được dùng làm nhà sàn thường là gỗ lim, đinh, sến, táu... được khai khác trên rừng theo quy định của nhà nước
Trong quá trình dựng, người Thái thường ghép ngôi nhà sàn thành các vì rồi mới dựng lên và dùng xà ngang kết nối các vì với nhau
Những người thợ mộc người Thái ở xã Mường Sang (Mộc Châu – Sơn La) đẽo gọt cột nhà.Những chiếc đế cột đã hoàn thành chờ dân bản đến dựng nhà sàn
