- Triển khai các giải pháp "chặn" thuốc lá lậu
- Khởi tố vụ án và bị can vụ buôn bán hàng cấm là thuốc lá nhập lậu
- Các đối tượng buôn lậu thuốc lá mới "nhờn luật"!
Cụ thể, tại tọa đàm “Cân nhắc lộ trình khi sửa thuế tiêu thụ đặc biệt” trên Truyền hình Quốc hội mới đây, các khách mời đồng tình rằng sửa luật thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) cần đảm bảo hài hòa các yếu tố: sức khỏe cộng đồng, thu ngân sách Nhà nước, sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, an sinh xã hội cho người lao động và nông dân, kiểm soát sản phẩm nhập lậu.
Vì vậy, cần có mức tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá một cách phù hợp, có lộ trình tăng vừa phải để tránh gây sốc dẫn đến những hệ quả không mong muốn.
 |
| Tọa đàm “Cân nhắc lộ trình khi sửa thuế tiêu thụ đặc biệt” |
Tọa đàm, có sự tham gia của ông Hoàng Văn Cường - Ủy viên Ủy ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội; bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam và bà Đinh Thị Quỳnh Vân - Chủ tịch Công ty PwC Việt Nam. Các khách mời đã thảo luận các góc nhìn đa chiều về việc tăng thuế cũng như lộ trình tăng thuế TTĐB đối với sản phẩm thuốc lá sao cho hợp lý.
Hiện tại, hai phương án mà Dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đề xuất có mức thuế tuyệt đối đang áp dụng 75% sẽ được giữ nguyên và bổ sung thuế tuyệt đối hướng đến mục tiêu tăng 10.000 đồng trên một bao thuốc lá vào năm 2030.
Chọn phương án có tác động toàn diện
Dẫn báo cáo đánh giá tác động của Bộ Tài chính, ông Hoàng Văn Cường cho hay, mức tăng thuế như hai phương án đưa ra có thể sẽ làm cho tỷ trọng thuế trong giá bán thuốc lá tăng lên. Chẳng hạn, hiện tại tỷ trọng thuế khoảng 36% thì đến năm 2030 sẽ lên đến 59,4%, tức tăng lên khoảng 23%.
Trong khi người tiêu dùng có thể giảm từ 42,7% như hiện nay xuống còn 38% vào năm 2030 (giảm 4%). Như vậy, thuế tăng 23% nhưng tiêu dùng chỉ giảm 4%. Trong khi đó theo dự báo, đến năm 2030, ngân sách thu được 39.000 tỷ đồng, so với mức 23.000 tỷ tiền thuế TTĐB như hiện nay.
Tốc độ tăng thuế này còn lớn hơn cả tốc độ tăng của tỷ suất thuế. Nếu đạt được con số này, thu ngân sách thực sự đạt được thành công lớn. “Tất nhiên, tôi vẫn chưa kiểm chứng được con số này. Con số này có thể chưa đủ tin cậy bởi tiêu dùng giảm 4%, tỷ trọng thuế trong giá chỉ tăng 23% thôi thì làm thế nào mà tổng thuế lại tăng lên đến gấp rưỡi?”, ông Cường nêu quan điểm.
 |
Ông Hoàng Văn Cường - Ủy viên Ủy ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội |
Ông cũng nhắc đến các phương án tăng thuế như đề xuất sẽ gây ra những tác động đến sản xuất kinh doanh, vùng trồng, nạn buôn lậu, thu ngân sách, người nông dân và các bên liên quan tại vùng nguyên liệu.
“Trồng lá thuốc lá là một trong những sinh kế căn bản, bền vững của người dân ở những vùng có ít lựa chọn sản phẩm cây trồng. Khi chúng ta đánh thuế TTĐB đối với thuốc lá thì đương nhiên nhu cầu sản xuất sẽ giảm đi, dẫn đến nguyên liệu đầu vào phải giảm, từ đó, ảnh hưởng trực tiếp ngay những nhóm đối tượng này”, ông Cường chia sẻ.
Do đó, theo ông Cường, khi tính đến các phương án đánh thuế, phải xem xét luôn các phương án chuyển dịch hoạt động sản xuất để làm sao người dân vẫn có được sinh kế tốt và không ảnh hưởng tiêu cực đến bình ổn chung của đời sống kinh tế - xã hội. “Khi đó, cải cách thuế của chúng ta mới đạt được mục tiêu”, ông Cường nói.
“Người trồng lá thuốc lá đã ký hợp đồng với các nhà máy, ổn định đầu ra từ nhiều năm nay. Bây giờ, nếu đột ngột chuyển sang một sản phẩm mới mà không có đầu ra sẽ là một thách thức lớn”, Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam đưa ra nhận định tương tự.
Nói cách khác, tìm được một loại cây giống hoặc cây trồng phù hợp với vùng đang trồng thuốc lá rất khó. Vì vậy, theo bà Cúc, cần có một kế hoạch lâu dài để ổn định đời sống của người dân ở những vùng khó khăn, nơi thu nhập cả gia đình đang phụ thuộc phần lớn vào cây thuốc lá, trong khi việc chuyển đổi cây trồng không hề dễ dàng.
 |
Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam |
Bên cạnh vấn đề vùng trồng, các khách mời tại tọa đàm cũng bày tỏ sự băn khoăn về tình hình thuốc lá lậu sẽ chuyển biến như thế nào khi tăng thuế lớn và đột ngột.
“Các số liệu cho thấy, ở Việt Nam, tỷ lệ hút thuốc lá ở nhóm thu nhập thấp chiếm tỷ trọng cao hơn nhóm có thu nhập cao. Nhóm đối tượng này sẽ tìm đến loại thuốc lá khác phù hợp với túi tiền của mình khi giá bán lẻ thuốc tăng do thuế TTĐB tăng”, bà Cúc chia sẻ thêm.
Từ đó, vị chuyên gia nhận định, giá thuốc lá chính thống tăng lên nhiều khả năng sẽ đẩy người tiêu dùng tìm đến nguồn thuốc lá bất hợp pháp. Như vậy, vô hình trung, mục tiêu hạn chế tiêu dùng sẽ không đạt được.
Nói về tác động đến thu ngân sách từ thuế thuốc lá, ông Cường chia sẻ, thuế TTĐB là thuế để điều tiết hành vi tiêu dùng nhưng về nguyên lý, điều chỉnh thuế thì phải hướng đến việc tăng thu. Tăng thu ngân sách không phải là mục tiêu chính nhưng khi tăng thuế phải đạt được nguyên lý đó.
Ông Cường nhấn mạnh, nếu điều chỉnh thuế làm giảm thu ngân sách do việc tăng thuế khiến sản lượng tiêu dùng hợp pháp giảm mạnh thì vấn đề này phải cân nhắc lại bởi khi đó mục tiêu tăng thu ngân sách không đạt được trong khi không kiểm soát được tình hình thuốc lá lậu.
Tính toán tăng thuế theo lộ trình phù hợp
Từ những phân tích trên, các khách mời tại tọa đàm đề nghị, cần cân nhắc kỹ mức tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá một cách phù hợp, có lộ trình tăng vừa phải để tránh gây sốc dẫn đến những hậu quả tiêu cực đến thu ngân sách, hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, an sinh xã hội của người lao động và người nông dân tại vùng trồng nguyên liệu…
“Chúng ta phải cân nhắc kỹ về hai phương án của Dự thảo Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) về thời gian và mức giá tăng. Ở phân khúc thấp, nếu tăng thuế thì thuế còn cao hơn giá bán, đương nhiên các bên liên quan như nhà sản xuất, nhà bán lẻ và nông dân sẽ không tồn tại được”, bà Cúc nhận định.
Bà cho rằng bài toán đặt ra hiện nay là cần tính toán để việc điều chỉnh thuế hợp lý, có lộ trình từ từ để có thể hài hòa hoặc hạn chế những tác động tiêu cực cho tất cả các bên liên quan.
“Nếu chúng ta chỉ đơn thuần dựa vào công cụ kinh tế là tăng thuế dẫn đến tăng giá để hạn chế tiêu dùng đối với thuốc lá thì tôi cho rằng sẽ không thành công”, ông Cường nhấn mạnh.
Theo vị ĐBQH, phải đề ra lộ trình tăng thuế để Việt Nam có thể tận dụng công cụ thuế song song với việc gia tăng các hoạt động tuyên truyền, giáo dục và sử dụng các biện pháp hành chính khác đi kèm để giảm thiểu các tác động tiêu cực do quá trình tăng thuế.
Đầu tiên, Việt Nam cần phải quản lý chặt chẽ các kênh bán thuốc lá. Nếu chúng ta quản lý chặt chẽ các kênh thuốc lá, không cho phép bán thuốc lá lậu một cách dễ dàng. Nếu người tiêu dùng không thể tiếp cận thuốc lá lậu dễ dàng thì đã hạn chế hành vi tiêu dùng thuốc lá.
“Chúng ta phải sử dụng tổng hợp các biện pháp, trong đó việc tiếp cận thuốc lá bất lợi thì người tiêu dùng cũng sẽ thay đổi hành vi. Cần triển khai một loạt các biện pháp tổng thể để có tác động toàn diện, từ đó đạt được mục tiêu hạn chế sử dụng thuốc lá chứ không chỉ nhắm vào một công cụ duy nhất là tăng thuế”, ông Cường nhấn mạnh.
Các vị chuyên gia đều đồng tình rằng không nên tăng thuế quá đột ngột và nên có lộ trình phù hợp để người tiêu dùng và các doanh nghiệp có thời gian chuyển đổi, tránh ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách dài hạn…
