Đại diện thường trú đầu tiên của Tòa thánh tại Việt Nam
Đúng dịp Giáng sinh năm nay, Tòa thánh Vatican ngày 23-12 đã công bố việc Tổng Giám mục Marek Zalewski được Giáo hoàng Francis bổ nhiệm làm Đại diện thường trú đầu tiên của Tòa thánh tại Việt Nam. Theo công bố, Đức Giáo hoàng Francis đã bổ nhiệm Đức Tổng Giám mục Marek Zalewski, Tổng Giám mục hiệu tòa Africa (nay là Tunisia), hiện đang là Sứ thần Tòa thánh tại Singapore kiêm Đại diện Tòa thánh không thường trú tại Việt Nam, làm Đại diện Tòa thánh Vatican Thường trú tại Việt Nam.
 |
Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng hội kiến Giáo hoàng Francis vào tháng 7-2023 |
Tổng Giám mục Marek Zalewski đã làm việc tại Bộ Ngoại giao Tòa thánh từ năm 1995 và từng công tác tại nhiều nước trên thế giới, trong đó đã được bổ nhiệm làm Sứ thần Tòa thánh tại Zimbabwe (2014), Sứ thần Tòa thánh tại Singapore kiêm nhiệm Đặc phái viên không Thường trú của Tòa thánh tại Việt Nam (2018). Trong thời gian làm Đặc phái viên không thường trú tại Việt Nam, cùng với sự phối hợp của các cơ quan chức năng Việt Nam, ông Marek Zalewski đã đến thăm, hoạt động mục vụ tại hầu hết các giáo phận của Giáo hội Công giáo Việt Nam và tiếp xúc với đại diện các bộ, ngành và chính quyền địa phương trong cả nước.
Ngay sau công bố của Tòa thánh Vatican, Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Năng, Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam, đã có thư gửi các Hồng y, linh mục và đồng bào Công giáo chia sẻ niềm vui chung trước thềm Giáng sinh 2023. Trong thư, Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam cho biết ngày 27-7 vừa qua, Tòa thánh Vatican và Việt Nam đã công nhận Thỏa thuận về “Quy chế hoạt động của Đại diện Thường trú và Văn phòng Đại diện Thường trú Tòa thánh tại Việt Nam” nhân dịp Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đến thăm Vatican và hội kiến với Đức Giáo hoàng Francis.
Theo Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam, đây là kết quả của quá trình gặp gỡ và trao đổi lâu dài, nhất là từ khi thành lập “Tổ công tác hỗn hợp Việt Nam -Vatican” với khóa họp đầu tiên vào tháng 2-2009. Sau 14 năm với 10 khóa họp chung, Tòa thánh Vatican nay đã có thể bổ nhiệm một vị Đại diện thường trú đầu tiên tại Việt Nam.
Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam cho rằng, kết quả tốt đẹp này dựa trên sự tin tưởng lẫn nhau được xây dựng từng bước trong nhiều năm qua và nhờ nhìn nhận những điểm tương đồng và tôn trọng những khác biệt, với mục tiêu cùng nhau đi tìm con đường tốt nhất để phục vụ thiện ích của dân tộc Việt Nam và Hội thánh. Người đứng đầu Hội đồng Giám mục Việt Nam cũng nhắc lại bức thư Đức Giáo hoàng Francis gửi Giáo hội Công giáo Việt Nam vào tháng 9 vừa qua nhân dịp công nhận Thỏa thuận về Quy chế cho Đại diện thường trú của Tòa thánh và Văn phòng Đại diện Thường trú của Tòa thánh tại Việt Nam. Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam bày tỏ tin tưởng, trong tư cách thường trú, Tổng Giám mục Đại diện Tòa thánh Vatican sẽ “trở thành cầu nối ngoại giao để Hội thánh có thể phát triển các hoạt động đa dạng nhằm đáp ứng các nhu cầu trong cộng đồng xã hội”.
Có thể nói, việc lần đầu tiên Tòa thánh Vatican có một Đại diện thường trú ở Việt Nam là sự kiện rất quan trọng trong tiến trình nâng cấp quan hệ hai bên, kết quả của một quá trình trao đổi tích cực, thể hiện sự nỗ lực, thiện chí, trên tinh thần tôn trọng, hợp tác và hiểu biết lẫn nhau. Mối quan hệ ấy được thực hiện có lộ trình phù hợp, đồng thời phù hợp với quy định pháp luật Việt Nam và các công ước quốc tế mà Việt Nam ký kết, tham gia, cũng như tình hình thực tế quan hệ hai bên.
Điều này cũng thể hiện chính sách nhất quán của Nhà nước ta là tôn trọng và đảm bảo tự do tín ngưỡng, tôn giáo, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của các tôn giáo, trong đó có Công giáo, góp phần mở ra cơ hội thuận lợi cho Giáo hội Công giáo Việt Nam trong hội nhập sâu rộng với Công giáo thế giới. Trong thông báo ngày 24-12, Bộ Ngoại giao Việt Nam nêu rõ, việc Tổng Giám mục Marek Zalewski trở thành Đại diện Thường trú đầu tiên của Tòa thánh Vatican tại Việt Nam sẽ góp phần thúc đẩy mối liên kết giữa Tòa thánh và Giáo hội Công giáo Việt Nam, đồng thời tăng cường hơn nữa trao đổi giữa Việt Nam và Tòa thánh. Trong khi đó, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Vũ Chiến Thắng cho rằng, đây là thời khắc lịch sử trong quan hệ ngoại giao Việt Nam - Vatican.
Mở ra tương quan mới trong quan hệ Việt Nam - Tòa thánh Vatican
Quan hệ giữa Việt Nam với Tòa thánh Vatican là mối quan hệ tương đối đặc biệt. Tòa thánh Vatican vừa là quốc gia độc lập, đồng thời là tổ chức tôn giáo có ảnh hưởng lớn đối với cộng đồng Công giáo trên thế giới, trong đó có ảnh hưởng đối với Công giáo ở Việt Nam.
Thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa, là bạn, là đối tác tin cậy của các nước trên thế giới và là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế; với mục tiêu đối ngoại lấy việc giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tạo các điều kiện thuận lợi cho công cuộc đổi mới để phát triển kinh tế-xã hội, việc mở rộng đối ngoại tạo thêm nguồn lực đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước, Việt Nam coi trọng và sẵn sàng thúc đẩy quan hệ với Tòa thánh Vatican trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, đóng góp tích cực cho hòa bình, hợp tác và phát triển trên thế giới.
Quan hệ giữa Việt Nam và Tòa thánh Vatican thời gian qua đã đạt được nhiều bước tiến tích cực, đặc biệt kể từ khi hai bên thiết lập cơ chế đối thoại thường xuyên của Tổ công tác hỗn hợp Việt Nam - Vatican năm 2009. Từ đó đến nay, hai bên đã có nhiều tiếp xúc, trao đổi giữa lãnh đạo cấp cao Việt Nam và Tòa thánh, trong đó có cuộc tiếp xúc giữa Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng với Giáo hoàng Benedict XVI (năm 2007), Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết với Giáo hoàng Benedict XVI (năm 2009), Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với Giáo hoàng Benedict XVI (năm 2013), Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng với Giáo hoàng Francis (năm 2014), Chủ tịch nước Trần Đại Quang với Giáo hoàng Francis (năm 2016) và gần đây nhất là giữa Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng với Giáo hoàng Francis (năm 2023).
Giáo hoàng Benedict XVI và Giáo hoàng Francis đã có các Huấn từ, Sứ điệp, thư gửi Giáo hội Công giáo Việt Nam nhấn mạnh tinh thần “giáo dân tốt là công dân tốt,” căn dặn và khuyến khích người Công giáo sống tốt đời đẹp đạo, đồng hành cùng đất nước, đóng góp tích cực vào công cuộc phát triển kinh tế-xã hội của cả nước và địa phương.
Trong bối cảnh đó, theo Thứ trưởng Bộ Nội vụ Vũ Chiến Thắng, việc nâng cấp Đại diện Thường trú Tòa thánh Vatican tại Việt Nam mở ra tương quan mới trong quan hệ hai bên. Các vấn đề liên quan đến quan hệ hai bên sẽ được nhanh chóng được trao đổi trực tiếp thông qua Đại diện Thường trú. Thứ trưởng Vũ Chiến Thắng cho rằng, mối quan hệ giữa Việt Nam - Vatican và giữa Giáo hội Hoàn vũ với Giáo hội Công giáo Việt Nam ngày càng phát triển tốt đẹp.
Thứ trưởng Bộ Nội vụ nhấn mạnh, việc Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng mời Giáo hoàng Francis sang thăm là thiện chí của Nhà nước Việt Nam. Nhà nước Việt Nam, Giáo hội Công giáo Việt Nam, người Việt Nam rất vui mừng trước thông tin này và mong chờ chuyến thăm của Giáo hoàng tới đất nước Việt Nam yêu chuộng hòa bình, mong muốn là người bạn, là đối tác tin cậy với các quốc gia trên toàn thế giới.
