Đánh thức cao nguyên đá
(ANTĐ) - Một hội thảo khoa học Quốc gia được tổ chức ở chính cao nguyên Hà Giang vào ngày Chủ nhật (6-4-2008) để làm động thái đầu tiên, đánh thức cao nguyên đá xám nghìn đời, làm sáng lên những giá trị của đá và của núi sông xứ này.
Đó là cách để Đồng Văn, Mèo Vạc bớt hẻo lánh và là cách để làm bừng lên cuộc sống người dân trên cao nguyên đá xa xôi...
Nói đến Hà Giang lâu nay người ta thường nghĩ đến một vùng núi đá khô cằn, một vùng dân cư nghèo khó trên cao nguyên đá. Đúng là có một Hà Giang trên đá với cuộc sống nghìn đời khó khăn gian khổ. Nhưng ít ai nói đến miền đất này vốn chứa đựng những giá trị thiên nhiên độc đáo. Nhìn thấy vẻ đẹp của đá và chỉ ngắm nó từ xa, từ trên những chuyến xe du lịch, có ai nghĩ rằng một ngày nào đó vẻ đẹp, sự hùng vĩ của núi đá Đồng Văn, Mèo Vạc rồi sẽ thành di sản thiên nhiên có thể khai thác đem lại những giá trị lớn lao, đặc biệt là kinh tế du lịch văn hóa...
Mỗi lần lên với Đồng Văn, Mèo Vạc, dù bên dòng Nho Quế thơ mộng hay lên vườn đá Mèo Vạc, ta như thấy mình đang ở giữa một vẻ đẹp khác của đất nước, vẻ đẹp đá và cuộc sống của những người sống trên cao nguyên đá... Một nhà thơ người Hà Nội đã viết: “Đất gì mà toàn thấy đá/ Đường đi mãi chả thành đường/ Ngô trồng nhặt từng nắm đất/ Rượu mời đầy bát nồng thơm... Chợ núi thành nơi hội ngộ/ Phiên nào cũng ngây ngất say/ Hà Giang nồng nàn trên đá/ Nhớ nhau về lại nơi này...
 |
Vẻ đẹp của cao nguyên đá Hà Giang đã từng được không chỉ các nhà khoa học Việt Nam phát hiện và ghi nhận, ngợi ca. Đến hôm nay, người Hà Giang như chợt bừng tỉnh trước vẻ đẹp của đá, của núi sông quê mình. Và việc sử dụng khai thác hợp lý tiềm năng thiên nhiên ban tặng đang được đưa vào kế hoạch phát triển của tỉnh.
Những kết quả khảo sát nghiên cứu của Viện khoa học Việt Nam phối hợp với UBND tỉnh Hà Giang và bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam đã khẳng định những giá trị độc đáo của một vùng núi non hiểm trở này. Những giá trị thiên nhiên nổi bật, đó là các trầm tích mang dấu ấn các hóa thạch cổ sinh gồm hàng nghìn loài, 120 giống và 17 nhóm sinh vật. Đặc điểm này nổi trội hơn cả di sản thiên nhiên thế giới là Vịnh Hạ Long và Phong Nha - Kẻ Bàng. Các thể đá vôi với tổng chiều dày lên đến 4.000 mét, có tuổi từ đại Cambri cách nay 545 triệu năm để 250 triệu năm từng bị khí quyển đẽo gọt mà sinh hình thù lạ mắt.
Một cao nguyên đá khô khát khó khăn nước sinh hoạt như vậy nhưng lại đưa tới cảnh quan đặc sắc cho Đồng Văn. Cao nguyên Đồng Văn rất phong phú về điểm di sản thiên nhiên văn hóa. Theo phát hiện của hai nhà khoa học Vũ Cao Minh và Nguyễn Hữu Hùng, tại đây có gần 40 điểm di sản hoặc nơi có giá trị tài nguyên có ý nghĩa quốc gia và quốc tế. Nghe đến Mã Pì Lèng, ta thường liên tưởng đến sự hùng vĩ của thiên nhiên. Nó chứa trong mình giá trị rất cao, bên cạnh dòng Nho Quế như dải lụa vắt ngang cao nguyên đá xám. Dãy Mã Pì Lèng được xem là khu vực di sản đặc sắc về cảnh quan và địa chất. Dãy đèo Mã Pì Lèng từ chân đến đỉnh là vô số các giá trị về thạch học, cổ sinh, kiến tạo địa mạo và hang động đá vôi... Đỉnh Mã Pì Lèng là nơi có thể quan sát toàn cảnh vẻ đẹp của cao nguyên đá Đồng Văn vào loại đẹp nhất Việt Nam và thế giới. Ngọn tháp mang tên Kim Pải Lủng thường được các nhà khoa học gọi là phòng thí nghiệm địa chất kiến tạo ngoài trời, có giá trị cao về tham quan nghiên cứu...
Những khu vườn đá, rừng đá hấp dẫn do thiên tạo làm mê đắm lòng người. Trải hàng triệu năm sau khi thiên tạo và gió mưa khí quyển tác động, những kiệt tác đá hình thành. Cảm ơn sự miệt mài của người nghệ sỹ vô hình là thiên nhiên đã để lại những tác phẩm mà con người dù tài giỏi mấy cũng khó tạo tác nổi.
Ngay trên đường vào chợ tình Khau Vai, vườn đá có hình thù đẹp mắt như hoa, như nụ muôn vẻ kỳ thú diễm kiều tùy óc tưởng tượng con người. Tại Lũng Pù có một vườn thú đá độc đáo. Nhờ hai tác động tự nhiên là đập vỡ kiến tạo và gọt giũa của lũa karst mà mỗi tháp đá, tảng đá mang hình thù như những con thú với các tư thế khác nhau, nào là rồng cuộn hổ vồ, nào chim muông... Tại đây có thêm loài địa y, lan... tạo sự hấp dẫn của thiên nhiên. Lại có bãi hải cẩu ở Vân Chải với lớp lớp các phiến đá đen tròn nhẵn thín xếp gối lên nhau có cảm tưởng như đàn hải cẩu hàng nghìn con trên bãi biển yên bình... Hoang mạc đá Sảng Tủng cũng có giá trị độc đáo riêng của nó. Các đỉnh núi nhọn hình Kim tự tháp cùng những tảng đá ngổn ngang giữa trũng tạo sự thô ráp ít có ở nơi khác.
Lợi thế của cao nguyên đá Đồng Văn chính là các giá trị di sản thiên nhiên độc đáo bên cạnh những nét đặc sắc của văn hóa các dân tộc nơi đây sẽ là sự gắn kết để tạo nên vẻ hấp dẫn của cao nguyên đá.
Những ngôi nhà trình tường mà nguyên liệu chính là đá; những dãy tường rào toàn đá xếp chạy vòng vèo; cách canh tác độc đáo lấy đất đổ vào hốc đá để trồng ngô cùng các phong tục tập quán, lễ hội, chợ phiên người vùng cao Hà Giang cùng những sản vật đặc trưng như mật ong bạc hà, gà người Mông... Các giá trị của di sản thiên nhiên và di sản văn hóa miền đất độc đáo này cần được quảng bá trong nước và quốc tế để phát huy, khai thác lợi thế kinh tế du lịch ở nơi ít tiềm năng phát triển công- nông nghiệp Hà Giang.
Thiên nhiên ban tặng cho Hà Giang một vùng đá núi với lắm kỳ quan đá. Việc thành lập một công viên địa chất thế giới Đồng Văn sẽ có ý nghĩa to lớn nhằm quảng bá các giá trị cao nguyên đá nơi đây thúc đẩy phát triển du lịch văn hóa, khoa học, giáo dục...
Ông Phạm Văn Lực - Giám đốc bảo tàng Thiên nhiên VN cho biết, ngay bây giờ đã có thể xúc tiến các việc làm cần thiết để phát triển cao nguyên Đồng Văn thành khu vực được UNESCO công nhận là Công viên địa chất thế giới. Đây là một loại hình bảo tồn nhằm bảo vệ các di sản về địa chất địa mạo, cảnh quan có giá trị quốc tế, thúc đẩy các hoạt động kinh tế xã hội và phát triển bền vững...
Công cuộc bảo tồn di sản đá trên cao nguyên Đồng Văn - Mèo Vạc chỉ mới bắt đầu khởi động nhưng tôi tin là hợp với xu thế, hợp cả lòng dân và cả lẽ trời, để mai này Đồng Văn - Mèo Vạc bớt nghèo khó, xa xôi...
Tân Linh
