Chiến trường Syria: Từ nội chiến trong nước trở thành bàn cờ chính trị quốc tế

Tính đến thời điểm hiện tại, cuộc nội chiến tại Syria đã bước qua năm thứ 6, nhưng bàn cờ chính trị tại Syria vẫn hết sức rối rắm. Những ngày tháng gần đây chứng kiến sự suy yếu của IS, ngày tàn của IS đã điểm, nhưng không vì thế mà tình hình tại Syria sẽ sáng sủa hơn, nếu không muốn nói đất nước này sẽ bước vào một cuộc chiến còn tàn khốc hơn giữa những phe phái và sự can thiệp từ bên ngoài.

Syria là nước đa sắc tộc, đa tôn giáo, giành độc lập từ Pháp năm 1946, nhưng từ đó phải sống trong những giai đoạn bất ổn chính trị bắt nguồn từ những xung đột lợi ích của nhiều tổ chức, phe phái.

Năm 1971 ông Hefez al-Assad đã làm đảo chính để lên nắm quyền. Ông nắm quyền cho tới khi ông qua đời vào năm 2000. Người kế vị chính là con trai ông, tổng thống Bashar al-Assad.

Chính quyền của ông Hafez al-Assad được cho là có chính sách độc đoán trong nước và chống đối cuồng nhiệt phương Tây. Tuy sau khi kế nghiệp cha, ông Bashar al-Assad ra lệnh thả hàng trăm tù nhân chính trị, nhưng tự do chính trị thật sự cũng như sự vực dậy nền kinh tế do nhà nước chi phối chưa bao giờ trở thành hiện thực.

Hố sâu ngăn cách giữa chính quyền và người đối lập âm ỉ tăng cao. Năm 2011-2012, những bất ổn trong khu vực, đặc biệt là phong trào Mùa xuân Ả Rập tại Tunisia, Ai Cập và Libya đã truyền cảm hứng cho các phong trào biểu tình chống chính quyền tại Syria.

Người Syria bày tỏ thái độ bất mãn với tiến trình chính trị và đòi một cuộc cải cách dân chủ. Sau vụ chính quyền bắt giữ và tra tấn 15 thiếu niên vẽ tranh tường chống chính phủ, các cuộc biểu tình phát triển rầm rộ. Lực lượng an ninh chính phủ đã dùng xe tăng, pháo để chống người biểu tình, nhiều người bị bắt giữ.

Từ đây các phong trào phản kháng tăng cao, sự xuất hiện của các nhóm lính bắn tỉa được cho là của chính phủ Syria núp trên mái để bắn vào người biểu tình càng làm sự giận dữ gia tăng. Tiếp đó chính phủ dùng quân đội để can thiệp khiến cho việc chống đối sử dụng vũ lực diễn ra nhanh chóng.

Một số nhà quan sát cho rằng nguyên nhân nội chiến Syria là do các nhóm nổi dậy bất mãn và muốn lật đổ sự độc tài của chính quyền nhà Assad kéo dài hơn 40 năm.

Nhưng những ý kiến khác lại cho rằng khởi nguồn bắt nguồn từ ý thức hệ tôn giáo. Đó là cuộc chiến tranh giữa các sắc tộc người Hồi giáo, trong đó phe cầm quyền Hồi giáo dòng Shiite của chính quyền thân Iran xung đột với người Hồi giáo dòng Sunni trong nước cũng như tại các nước lân cận là Ả Rập Xê Út, Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar.

Cuộc chiến bước vào một giai đoạn khốc liệt. Trong khi Nga công khai giúp đỡ chính quyền hợp hiến Syria thì Mỹ lại ngấm ngầm ủng hộ phong trào dân chủ của Syria.

Sự việc được đẩy lên một nấc thang mới khi xảy ra vụ tấn công hóa học giết chết nhiều thường dân vô tội. Hai bên đổ lỗi cho nhau, phương Tây cho rằng chính quyền là người đứng sau, trong khi Nga lại cho rằng lực lượng đối lập gây ra.

Mỹ sẵn sàng để tấn công trừng phạt chính quyền Syria, tuy nhiên Nga đã đưa ra đề xuất buộc chính phủ Syria phá hủy vũ khí hóa học để tránh sự can thiệp từ Mỹ và phương Tây.

Sự việc vẫn ở thế giằng co thì năm 2014 có sự xuất hiện và lớn mạnh của IS. Tổ chức này đã lợi dụng nội chiến Syria để đánh chiếm một phần lớn lãnh thổ.

Sự tàn bạo của IS là nguyên nhân khiến quốc tế can thiệp, nhưng từ đây đất nước Syria lại đánh dấu sự tranh giành ảnh hưởng quyết liệt từ các cường quốc. Các nước đem quân và vũ khí hiện đại vào Syria, tuy có cùng mục đích tấn công IS, nhưng hai bên thường xuyên cáo buộc tấn công vào các đồng minh của nhau. Nga cáo buộc Mỹ tấn công chính phủ Syria vốn được Nga hậu thuẫn, và Mỹ cáo buộc Nga nhiều lần ném bom vào lực lượng đối lập Syria.

Hiện IS đã dần lụi tàn, tuy nhiên đất nước Syria sẽ còn đau thương bởi cuộc chiến giữa các nhóm phe phái tại Syria và cả sự tranh giành ảnh hưởng quyết liệt của các cường quốc trên thế giới. Số người thiệt mạng lên tới 330.000 người và 13 triệu người lánh nạn kể từ khi nội chiến dường như vẫn chưa muốn dừng lại.