Những bảo vật quốc gia

Biến ảo 32 vẻ đẹp trên tượng Phật Đồng Dương

ANTĐ - Cách đây hơn 100 năm nhà khảo cổ học người Pháp Henri Parmentier đã phát hiện ra pho tượng Phật tại khu vực Đồng Dương, xã Bình Định, huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. Các nhà khảo cổ học trường Viễn Đông Bác Cổ thời bấy giờ đã đánh giá tượng Phật Đồng Dương là pho tượng cổ nhất và là một trong số những pho tượng đẹp nhất khắp cả vùng Đông Nam Á thời bấy giờ. 

Cho tới nay, vẫn chưa có bất kỳ bức tượng Phật bằng đồng nào vượt qua được hai kỷ lục cổ nhất và mang vẻ đẹp lạ nhất này. Tượng Phật Đồng Dương là pho tượng Phật Thích Ca Mâu Ni nặng 120 kg, cao 122 cm; chỗ rộng nhất là 38 cm, chỗ dày nhất 38 cm, đứng trên một bệ tròn hai tầng có tạc hình các cánh sen bao quanh. Niên đại của pho tượng quý được xác định vào khoảng thế kỷ thứ 3. Tượng được tạc theo tư thế đứng đang thuyết pháp (chuyển pháp luân) gốc từ Sanath (Lộc Uyển). Các nhà khảo cổ học đánh giá, pho tượng Phật Đồng Dương chính là tác phẩm mỹ thuật tiêu biểu cho kỹ thuật đúc đồng tinh xảo kết hợp với nghệ thuật tạo hình độc đáo của văn hóa Chăm.

Ngay trong nét thiết kế từng phần tượng Phật đã thể hiện sự độc đáo, khác lạ hiếm thấy. Phần trên của bệ là khối bán cầu ở thế ngửa lên, phần dưới bệ lớn hơn, hình tròn như miệng chuông úp xuống. Bệ và toàn thân tượng đồng được đóng chặt vào nhau bởi những chiếc mộng đặt dưới lòng đôi bàn chân bằng phẳng. Đặc biệt, pho tượng quý ngoài giá trị tạo hình nghệ thuật tinh xảo, hiếm có, còn là pho tượng hội tụ nhiều tướng tốt trong 32 tướng tốt và 80 vẻ đẹp tùy hảo như trong quan niệm của đạo Phật. Ấy là đôi bàn chân Phật chấm sát đất và khít khao với mặt phẳng của đất “cây kim cũng không thể lọt qua”. Hay diệu tướng thứ 17 của Phật thể hiện ở hai tay, hai chân, hai mắt và giữa cổ có khắc 3 ngấn chìm gộp lại thành “7 chỗ đầy đặn”.

Điểm đặc biệt nữa của pho tượng cổ chính là tướng tôn nghiêm nằm ở vị trí cao nhất của tượng Phật Đồng Dương là tướng “nhục kế” trên đỉnh đầu với một cục u nổi lên giữa búi tóc cuộn quanh. Vì giá trị vô cùng đặc biệt nên đây cũng là pho tượng duy nhất ở Việt Nam từng được mua bảo hiểm với mức giá 5 triệu USD khi đưa đi trưng bày ở bảo tàng nước ngoài. Pho tượng hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam tại thành phố Hồ Chí Minh.