Trên thực địa, các tàu chấp pháp dân sự của Việt Nam luôn hết sức kiềm chế, kêu gọi Trung Quốc rút giàn khoan và các tàu hộ tống ra khỏi vùng biển Việt Nam. Cộng đồng quốc tế đánh giá cao sự kiềm chế và cách xử lý của Việt Nam; phê phán những hành động sai trái của Trung Quốc.
Tuy nhiên, bất chấp những nỗ lực và thiện chí của Việt Nam, Trung Quốc đã không những không dừng lại các hoạt động bất hợp pháp của mình mà còn phản ứng tiêu cực, có những lời lẽ vu cáo, xuyên tạc, đổ lỗi cho Việt Nam. Nghiêm trọng hơn, trên thực địa, Trung Quốc đã có hành động leo thang mới: mở rộng phạm vi hoạt động của giàn khoan Hải Dương 981, di chuyển đến vị trí mới có tọa độ 15033’38’’
Bắc/111034’62’’ Đông, nằm sâu 60 hải lý trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, gia tăng tàu hộ tống các loại, có lúc lên tới gần 140 tàu, hoạt động bất hợp pháp trên vùng biển của Việt Nam, trong đó có nhiều tàu quân sự (tàu hộ vệ tên lửa, tàu tuần tiễu tấn công nhanh, tàu săn ngầm, tàu đổ bộ và nhiều máy bay chiến đấu) đến hoạt động ở khu vực giàn khoan Hải Dương 981. Các tàu của Trung Quốc đã tiến hành vây hãm, chủ động tấn công, cố tình đâm va và dùng vòi rồng công suất cao phun vào các tàu dân sự của Việt Nam đang thực thi pháp luật; làm bị thương thêm một số cán bộ Kiểm ngư của Việt Nam và gây hư hỏng nhiều tàu, thiết bị của các cơ quan thực thi pháp luật Việt Nam.
Đặc biệt, ngày 26-5-2014, tàu Trung Quốc đâm chìm tàu cá số hiệu ĐNa 90152 của Việt Nam đang đánh bắt bình thường trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, cách giàn khoan 17 hải lý, làm cho tình hình hết sức căng thẳng. Nghiêm trọng hơn, các tàu của Trung Quốc đã có hành vi vô nhân đạo, ngăn cản các tàu của Việt Nam đến cứu hộ các ngư dân trên tàu cá bị đâm chìm. Ngày 1-6-2014, tàu Trung Quốc đâm thủng tàu CSB 2016 của lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam đang làm nhiệm vụ trên vùng biển của Việt Nam. Hành động nêu trên của Trung Quốc làm trầm trọng thêm tình hình căng thẳng ở Biển Đông, đe dọa nghiêm trọng hòa bình, ổn định, tự do và an ninh an toàn hàng hải trong khu vực; gây quan ngại cho cộng đồng quốc tế; gây bất bình trong dư luận và nhân dân Việt Nam. Việt Nam kiên quyết phản đối.
Ngày 23-5-2014, lần thứ 2 Bộ Ngoại giao Việt Nam đã trao Công hàm gửi Bộ Ngoại giao Trung Quốc yêu cầu Trung Quốc rút giàn khoand để hai bên tiến hành đàm phán xác định tính pháp lý khu vực Trung Quốc hạ đặt giàn khoan 981. Nhưng cho đến nay, Trung Quốc vẫn lảng tránh, không trả lời.
Ngày 4-6-2014, Bộ Ngoại giao Việt Nam đã một lần nữa trao Công hàm gửi Bộ Ngoại giao Trung Quốc, yêu cầu phía Trung Quốc nghiêm túc tôn trọng luật pháp quốc tế, chấm dứt ngay các hoạt động vi phạm quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam đối với vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, rút ngay giàn khoan, tàu và các phương tiện liên quan ra khỏi vùng biển của Việt Nam và không để tái diễn các hành vi tương tự; đồng thời, yêu cầu Trung Quốc giải quyết các tranh chấp trên biển thông qua đàm phán hoặc các biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982.
