Ảnh minh họa
Toàn cây nhân trần chứa tinh dầu với hàm lượng 1% paracymen pinen limonene, cineol, anethol. Ngoài ra còn có acid nhân thơm, coumarin, một số serquiterpen và flavonoid.
Lương y đa khoa Bùi Hồng Minh, chủ tịch Hội đông y quận Ba Đình cho biết: Theo y học cổ truyền, nhân trần có vị hơi đắng, tính hơi hàn, có công dụng thanh nhiệt, lợi mật; dùng để chữa các chứng bệnh hoàng đản (vàng da), tiểu tiện bất lợi, viêm loét da do phong thấp.
Y học hiện đại, qua nghiên cứu, nhân trần có tác dụng làm tăng tiết, thúc đẩy quá trình bài tiết dịch mật, bảo vệ tế bào gan, ngăn ngừa tình trạng gan nhiễm mỡ, làm hạ huyết áp và thúc đẩy sự tuần hoàn máu trong cơ thể. Bên cạnh đó, nhân trần còn có tác dụng giải nhiệt, giảm đau, chống viêm, đồng thời có khả năng ức chế một số loại vi khuẩn như vi khuẩn tụ cầu vàng, vi khuẩn phó thương hàn, thương hàn, mủ xanh, ecoli, lị, song cầu khuẩn, vi khuẩn gây viêm não, viêm phổi và một số loại nấm. Nhân trần còn giúp cải thiện công năng miễn dịch và giúp ức chế sự tăng sinh (phát triển) của tế bào ung thư.
Trên lâm sàng, người ta đã dùng nhân trần để điều trị các bệnh như viêm gan truyền nhiễm cấp tính, viêm gan thể da vàng, vàng da tán huyết do thương hàn ở trẻ sơ sinh, giun chui ống mật, rối loạn lipid máu, thiểu năng mạch vành, bệnh eczema dai dẳng ở trẻ em, viêm loét miệng, lám da.
Nhân trần thường được kết hợp với các vị thuốc khác trong Đông y như là diệp hạ châu (cây chó đẻ răng cưa), cam thảo… làm thành các bài thuốc chữa sỏi mật, vàng da hay uống đề phòng các bệnh do thấp nhiệt gây ra.
Theo lương y đa khoa Bùi Hồng Minh, tác dụng của nhân trần là lợi mật, nhuận gan cho nên chỉ dùng khi túi mật bị viêm hay tắc, không tiết ra dịch, gan không nhuận. Nếu dùng hàng ngày, thường xuyên, làm nhuận gan quá mức – gan tiết ra nhiều dịch, trong khi nhu cầu cơ thể không cần đến sẽ làm mất cân bằng các chất và sinh ra bệnh tật. Như vậy, chỉ dùng nhân trần khi cơ thể có bệnh.
Với phụ nữ mang thai, khi không có bệnh lý gì về gan và không được bác sỹ chỉ định thì tuyệt đối không dùng nhân trần. Bởi dùng nhân trần rất dễ gây, sinh tăng tiết các tuyến trong cơ thể dẫn đến khi sinh, người mẹ có ít sữa cho con bú, thậm chí mất sữa hoàn toàn. Không những thế, nhân trần còn có tác dụng lợi tiểu, giúp thải loại các chất, bao gồm nước và cả chất dinh dưỡng. Do vậy, có thể dẫn đến tình trạng mất nước và không còn các chất dinh dưỡng để nuôi thai, khiến cho thai suy dinh dưỡng, thậm chí làm thai chết lưu.
Sử dụng nhân trần kết hợp cam thảo làm nước uống hàng ngày có tác dụng nhất định vì nhân trần lợi tiểu, cam thảo giữ nước nên mang lại sự trung hòa và cân bằng. Tuy nhiên cũng chỉ nên dùng có chừng mực, với liều lượng nhất định, tuyệt đối không nên lạm dụng để tránh những hệ lụy không mong muốn cho sức khỏe.
Một số bài thuốc sử dụng nhân trần kết hợp các loại thảo dược
1, Nhân trần 300g, sinh đại hoàng 70g, diệp hạ châu 100g, sài hồ 60g, cam thảo 10g; tất cả các vị trên tán vụn làm chè uống, ngày 30g. Tác dụng chữa viêm da, vàng gan cấp tính có cơn sốt đi kèm.
2, Nhân trần thái nhỏ 30g, diệp hạ châu 20g, cam thảo 2g (hoặc đường phèn 5g); tất cả tán vụn, hãm nước hoặc đun sôi kỹ, uống hàng ngày đề phòng các bệnh do thấp nhiệt gây ra.
3, Chữa tiêu hóa kém, đầy bụng, chậm tiêu: Nhân trần 15g, mạch nha 15g, quất bì 10g, ô dược 12g, hậu pháp 10g, tô diệp (lá tía tô) 15g. Sắc đun uống hàng ngày.
4, Chữa sỏi mật: Nhân trần 30g, diệp hạ châu 20g, hoàng bá 10g, kim tiền thảo 20g, kê nội kim 10g, rau má khô 12g, bồ công anh 10g. Sắc uống ngày 1 thang, sắc 3, 4 lượt, mỗi lần đổ 3 bát nước, sắc cạn còn 1 bát uống.
Theo lương y đa khoa Bùi Hồng Minh, chủ tịch Hội đông y quận Ba Đình
