Nguyên nhân khiến số người thiệt mạng trong trận động đất tại Thổ Nhĩ Kỳ cao kỷ lục

Trận động đất mạnh 7,8 độ đã khiến cho hơn 12.100 ngôi nhà tại Thổ Nhĩ Kỳ đổ "sập như giấy". Người ta thắc mắc rằng, tại sao trận động đất này chưa phải là có cường độ mạnh nhất mà lại dễ dàng giật đổ hàng chục ngàn ngôi nhà như vậy.

Sau trận động đất, hàng loạt tòa nhà cũ sụp đổ đã đành, nhưng có cả những công trình mới xây dựng trước đó 6 tháng cùng đều đổ sập.

Nhiều căn nhà người dân dành dụm rất lâu để xây dựng đã biến thành đống gạch vụn chỉ sau vài phút.

Phần lớn số người thiệt mạng trong trận động đất là do bị chôn vùi khi nhà đổ sập.

Người dân Thổ Nhĩ Kỳ giận dữ đặt câu hỏi tại sao nhà cửa ở một quốc gia thường xuyên chịu động đất lại có chất lượng xây dựng kém tới mức dễ dàng sập xuống sau những rung chấn đầu tiên.

Nhiều chuyên gia, học giả và người dân Thổ Nhĩ Kỳ chỉ ra rằng các tòa nhà kém chất lượng đã khiến thiệt hại trong thảm họa thêm trầm trọng.

Nhiều tòa nhà khi mở bán được nhà thầu quảng cáo là đạt "đẳng cấp sang trọng và tuân thủ các tiêu chuẩn về chống chịu động đất mới nhất".

Nhưng rồi tất cả trong số chúng đã sụp đổ như "lâu đài cát" khi rung chấn diễn ra trong trận động đất hôm 6/2/2023.

Các chuyên gia cho biết, Thổ Nhĩ Kỳ đã đề ra nhiều quy định về xây dựng để giảm thiểu thiệt hại do động đất, nhưng rồi các công ty xây dựng đã bằng cách nào đó lướt qua và không nghiêm túc thực hiện.

Giáo sư Mustafa Erdik tại Đại học Bogazici ở Istanbul, cho biết trận động đất quá dữ dội, nên thiệt hại là không tránh khỏi, song lẽ ra tình hình không đến mức tồi tệ như hiện nay.

Ông Mustafa Erdik cũng cho rằng ngay cả khi một tòa nhà bị đổ, người dân vẫn có những không gian nhất định để ẩn nấp chờ đợi đội cứu hộ.

Nhưng trong trận động đất lần này, các tòa nhà đều "sập xuống như giấy", Giáo sư Mustafa Erdik nhấn mạnh.

"Các tầng trong tòa nhà sập đè lên nhau", Giáo sư Mustafa Erdik nói, thêm rằng điều này đồng nghĩa khả năng tìm thấy người sống dưới đống đổ nát là rất mong manh.

Ông Zihni Tekin, chuyên gia tư vấn tại Đại học Kỹ thuật Istanbul, cho rằng nguyên nhân các tòa nhà Thổ Nhĩ Kỳ đổ sập hoàn toàn trong động đất thường liên quan đến chất lượng bê tông kém.

Chuyên gia Zihni Tekin chỉ ra rằng, các công trình nhà với chất lượng xây dựng thấp chủ yếu do bị trộn với quá nhiều cát sỏi nhưng lại ít xi măng.

"Một lý do nữa là thép dùng để đúc cột trụ quá nhỏ, khiến kết cấu của tòa nhà thiếu vững chắc", chuyên gia Zihni Tekin nói thêm.

Chuyên gia này cũng cho rằng các kỹ sư xây dựng và kiến trúc sư Thổ Nhĩ Kỳ thiếu trình độ, kém chuyên môn, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.

Quá trình xây dựng như vũ bão ở Thổ Nhĩ Kỳ diễn ra khi Tổng thống Recep Tayyip Erdogan coi đây là động lực tăng trưởng kinh tế của đất nước.

Năm 2019, ông Erdogan đã khuyến khích việc "xé rào" quy định về xây dựng, mở đường để các tòa nhà được xây và cấp phép nhanh chóng.

Chính quyền các địa phương ở Thổ Nhĩ Kỳ cũng được cho là đã nới lỏng quy định xây dựng.

Quy định xây dựng ở Thổ Nhĩ Kỳ từng dựa theo tiêu chuẩn ở Mỹ và được sửa đổi thường xuyên từ khi xảy ra trận động đất năm 1999 ở tây bắc Thổ Nhĩ Kỳ.

Bản sửa đổi về quy định xây dựng gần nhất của Thổ Nhĩ Kỳ là vào năm 2018.

Theo chính sách này, các nhà thầu phải nộp tiền phạt khi không đáp ứng tiêu chuẩn an toàn về xây dựng, nhưng được miễn trừ áp dụng quy định về xây dựng. Công trình của họ sau đó vẫn được cấp phép và bán ra cho khách hàng.

"Trên giấy tờ, các tiêu chuẩn được đề cao, với các hợp đồng xây dựng được giao cho những công ty tư nhân thẩm tra", kiến trúc sư Aykut Koksal ở Istanbul cho biết.

Tuy nhiên, kiến trúc sư Aykut Koksal cho hay quá trình kiểm tra, giám sát thi công còn lỏng lẻo, khiến thợ thi công có thể không tuân thủ quy định.

Theo giáo sư Erdik còn cho hay, quy trình cấp phép xây dựng ở Thổ Nhĩ Kỳ còn quan liêu, rườm rà, đến mức rất khó xác định ai là bên chịu trách nhiệm cuối cùng.

Cùng với động thái "xé rào" quy định, tình trạng quản lý lỏng lẻo đã cho phép các nhà thầu xây lên nhiều tòa nhà kém chất lượng.

Nhiều công ty xây dựng và nhà thầu bị cáo buộc thường xuyên rút ruột công trình hay sử dụng vật liệu kém chất lượng.

Giới chức Thổ Nhĩ Kỳ đã chỉ trích các thanh tra viên, quan chức địa phương cấp phép vô tội vạ cho những công trình chưa đạt chuẩn.

Đồng thời chính quyền cũng bắt giữ hàng loạt người do liên quan tới chất lượng xây dựng sau vụ động đất.