Nga đã không khóa dòng khí đốt dù EU bác tối hậu thư, vì sao?

Nga đã không khóa dòng khí đốt dù EU bác tối hậu thư là điều được giới phân tích đưa ra trước đó, bởi lẽ nguồn thu lên từ 200 - 800 triệu euro/ngày từ khí đốt đang chiếm vai trò quan trọng trong nền kinh tế của Nga.

Được biết Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 31/3 đưa ra tối hậu thư yêu cầu các quốc gia "không thân thiện" phải thanh toán năng lượng bằng đồng ruble (rúp) bắt đầu từ ngày 1/4, nếu không sẽ cắt nguồn cung đến các nước đó.

Lời đe dọa của ông Putin đã gây ra làn sóng chấn động khắp châu Âu, vì nếu không có năng lượng từ Nga, nền kinh tế của các nước này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng.

Tuy nhiên qua thời điểm được Tổng thống Putin nêu ra trước đó, Nga vẫn chưa đóng van khí đốt, Giải thích cho điều này Điện Kremlin cho biết, Moscow hiện chưa cắt nguồn cung khí đốt tới châu Âu dù các nước “không thân thiện” đã không thanh toán bằng đồng rúp.

Ông Peskov cho biết, quy định mới về thanh toán bằng đồng rúp sẽ chỉ ảnh hưởng tới việc thanh toán từ cuối tháng 4 và trong tháng 5 thay vì ngày 1/4 như thông báo trước đó.

“Phải chăng (sắc lệnh của ông Putin) có nghĩa là nguồn cung khí sẽ bị cắt từ ngày 1/4 nếu không có xác nhận trả bằng đồng rúp? Không phải vậy”, ông Peskov nói với báo giới.

Ông Peskov cho biết, công ty dầu khí Nga Gazprom sẽ làm việc với các khách hàng để áp đặt quy định mới.

Theo ông Peskov, Nga có thể bãi bỏ quy định về việc thanh toán bằng đồng rúp nếu tình thế thay đổi, nhưng đây là lựa chọn "tốt nhất và đáng tin cậy nhất" với Moscow lúc này.

Khoảng 40% lượng khí đốt tự nhiên mà châu Âu tiêu thụ được nhập từ Nga, thông qua các đường ống dẫn khí xuyên Belarus, Ukraine và Ba Lan, hoặc dưới biển Baltic.

Đức là nước châu Âu nhập nhiều nhất khí đốt của Nga để vận hành ngành công nghiệp sản xuất khổng lồ của họ.

Đáp lại đe dọa từ Nga, chính phủ Đức liền kích hoạt giai đoạn đầu tiên trong 3 giai đoạn của kế hoạch quản lý khủng hoảng. Kế hoạch này phân bổ lại năng lượng cho các nhà máy trong nước, đồng thời kêu gọi người dân sử dụng tiết kiệm khí đốt để ưu tiên cho sản xuất.

Bởi một khi Nga cắt nguồn cung khí đốt có thể khiến nền kinh tế lớn nhất châu Âu rơi vào suy thoái, có khả năng lan ra khu vực rộng lớn hơn.

Giá khí đốt tăng cao có lợi cho Nga nhưng lại đang khiến các ngành công nghiệp EU sử dụng nhiều năng lượng không có lãi và tăng chi phí sinh hoạt của hộ gia đình.

Dữ liệu khảo sát được công bố ngày 1/4 cho thấy hoạt động sản xuất của Đức đang giảm xuống mức thấp nhất trong 18 tháng. Các nước châu Âu khác cũng chung cảnh tương tự.

Theo sắc lệnh được ông Putin ký hôm 31/3, người mua nước ngoài phải mở tài khoản tại một ngân hàng do nhà nước Nga kiểm soát, thay vì giao dịch trực tiếp với tập đoàn khí đốt khổng lồ Gazprom của nhà nước. Các đồng xuất khẩu khí đốt của Nga hiện được đôi bên định giá bằng euro hoặc USD.

Việc Nga quy định thanh toán bằng rúp sẽ buộc các nước EU phải gửi euro vào tài khoản đó. Ngân hàng sẽ chuyển đổi euro sang rúp và chuyển số tiền này vào một tài khoản khác đứng tên người mua, dùng để chi trả cho khí đốt của Nga.

Giới phân tích cho rằng, việc ông Putin thông báo mua khí đốt phải trả bằng rúp có thể là Moscow đang cố gắng tăng cường nhu cầu đối với đồng rúp nhằm phục hồi giá trị của loại tiền tệ này sau thời gian rớt giá do phương Tây áp lệnh trừng phạt lên Moscow.

Điện Kremlin cũng đã yêu cầu Gazprom (và các nhà xuất khẩu lớn khác của Nga) phải chuyển 80% nguồn thu ngoại tệ của họ thành đồng rúp.

Các nhà phân tích của công ty tư vấn rủi ro Eurasia Group viết trong một báo cáo tuần này: "Chính sách thanh toán mới, được đề xuất cho xuất khẩu khí đốt là nỗ lực để giúp đồng rúp phục hồi mạnh mẽ trong những những ngày gần đây".

Đức, Pháp và các chính phủ EU khác đã bác tối hậu thư của Điện Kremlin, khẳng định họ sẽ không nhượng bộ nếu Moscow muốn thay đổi điều khoản của các hợp đồng hiện có (vốn được định giá bằng euro hoặc USD).

Ông Paolo Gentiloni, quan chức kinh tế hàng đầu của Liên minh châu Âu và cựu thủ tướng Italy cho biết, các hợp đồng hiện tại không bao gồm nghĩa vụ thanh toán bằng đồng rúp và chúng phải được tôn trọng.

Điều đó có nghĩa là cơ chế hoán đổi euro sang rúp như Moscow đề xuất sẽ không được chấp nhận. Ông cho rằng đó là “một nỗ lực của Nga để lách các lệnh trừng phạt của châu Âu”.

Bất chấp đe dọa trước đó từ ông Putin, dòng khí đốt của Nga vẫn chảy về phía tây trên 2 trong 3 đường ống chính vào ngày 1/4.

Nga đang cần tiền từ xuất khẩu năng lượng hơn bao giờ hết, do các lệnh trừng phạt đã ảnh hưởng đến những bộ phận khác của nền kinh tế nước này.

Các nhà phân tích cho rằng GDP của Nga có thể giảm khoảng 20% trong năm nay. Quốc gia này cũng khó có thể tìm khách hàng thay thế, ngay cả Trung Quốc hay Ấn Độ cũng khó thế chỗ của EU, đơn giản vì cơ sở hạ tầng đường ống vận chuyển khí đốt chưa có.

Một số chuyên gia còn cho rằng, quyết định của Moscow khi công khai đe dọa cắt nguồn cung khí đốt cho châu Âu có khả năng phản tác dụng.

Bởi hành động này có của Moscow có thể khiến các nước khẩn trương hơn trong việc tìm nguồn cung và giảm sự phụ thuộc vào năng lượng từ Nga. Đây là điều mà Moscow không hề mong muốn.

Các quan chức EU đã đặt mục tiêu cắt giảm 66% việc sử dụng khí đốt của Nga trong năm nay. Đức đang xây dựng thêm bến cảng để nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng, những chuyến hàng của Mỹ đang được đẩy mạnh và châu Âu đang đẩy nhanh nhiều dự án năng lượng tái tạo.

Các nhà phân tích của Eurasia viết: “Với tham vọng của EU là thay thế phần lớn hàng nhập khẩu của Nga vào cuối năm nay, có vẻ hầu hết sẽ chọn không gia hạn các hợp đồng với Nga”

Việc châu Âu dần dần rời xa các nguồn cung cấp năng lượng của Nga sẽ khiến Moscow tiếc nuối bởi họ sẽ mất đi nguồn khách hàng giàu có với mức thanh khoản cao.