Hệ thống S-200 lạc hậu đã bắn hạ máy bay A-50 AWACS thay vì Patriot tối tân?

Đã có tới 2 chiếc máy bay chỉ huy cảnh báo sớm (AWACS) A-50 bị bắn rơi khi tham gia cuộc xung đột Ukraine, vũ khí nào được Kyiv sử dụng để hạ gục chúng đến nay vẫn gây nhiều thắc mắc.

Tờ The Times mới đây đưa ra nhận định đáng chú ý đó là Ukraine đã sử dụng hệ thống phòng không S-200 từ thời Liên Xô để bắn hạ chiếc AWACS A-50 của Nga, thay vì tổ hợp Patriot hiện đại do phương Tây cung cấp.

Tờ báo Anh trích dẫn nguồn tin riêng tại Ukraine khẳng định Lực lượng Hàng không Vũ trụ Nga đã mất tới 2 máy bay A-50 AWACS trong vòng hai tháng đầu năm nay, chiếm 2/3 phi đội còn hoạt động của họ.

Nhân vật giấu tên này nhấn mạnh, Không quân Ukraine bắt đầu săn lùng những chiếc máy bay AWACS nói trên vào mùa thu năm ngoái, nhưng không bắn hạ được do phương tiện bất ngờ thay đổi đường bay và cự ly tác chiến quá xa.

Tuy vậy Lực lượng vũ trang Ukraine đã đưa ra quyết định táo bạo khi kéo hệ thống phòng không Patriot của Mỹ đến gần tiền tuyến nhất có thể thay vì chỉ triển khai bảo vệ thủ đô Kyiv, điều này khiến Nga bất ngờ và chiếc A-50 đầu tiên đã bị bắn rơi trên bầu trời biển Azov.

Sau đó Bộ Tư lệnh Nga quyết định rút máy bay A-50 AWACS khỏi Biển Azov, để chúng nằm ngoài tầm bắn hiệu quả của hệ thống phòng không Patriot, đây là lúc Lực lượng Vũ trang Ukraine huy động tới hệ thống phòng không S-200 cổ điển tham chiến.

Những tổ hợp S-200 được Ukraine khôi phục hoạt động vào năm 2022 nhằm bù đắp tổn thất chiến trường đối với các loại hiện đại hơn, tuy đã lạc hậu nhưng để đối phó với một mục tiêu lớn và bay chậm như chiếc A-50 thì vũ khí trên vẫn phát huy hiệu quả.

Vào tháng 2/2024, một tháng sau chiến công của Patriot, chính tên lửa S-200 do kíp trắc thủ Ukraine phóng đi đã bắn trúng máy bay AWACS A-50 thứ hai của Nga trên bầu trời Krasnodar, vị trí phi cơ trinh sát bị bắn hạ được ghi nhận cách bệ phóng tới 170 km.

Nếu thông tin được phía Ukraine tiết lộ là chính xác thì các tổ hợp S-200 và Patriot đều lập nên chiến công bắn hạ máy bay chỉ huy - cảnh báo sớm của Nga, trong các hoàn cảnh chiến đấu khác nhau.

Điều này cho thấy sự vận dụng sáng tạo tính năng của vũ khí cho những tình huống chiến đấu cụ thể và chứng minh những tổ hợp phòng không tưởng như đã quá lạc hậu vẫn hữu dụng trong chiến tranh hiện đại.

Với việc máy bay A-50 AWACS bị bắn rơi, Không quân Nga thiếu hẳn một phương tiện chỉ huy tầm xa, cung cấp cái nhìn toàn cảnh về chiến trường cho phi công tiêm kích, cũng như dẫn bắn pha giữa đối với tên lửa tầm siêu xa.

Hiệu quả tâm lý từ đòn tấn công mà Ukraine thực hiện lớn đến nỗi cho tới thời điểm hiện tại vẫn chưa có báo cáo nào khẳng định Nga đã triển khai máy bay A-50 AWACS làm nhiệm vụ với tần suất cao như trước.

Vấn đề nữa cần lưu ý đó là cho đến nay Bộ Quốc phòng Nga vẫn không thông tin về nguyên nhân máy bay A-50 AWACS của họ bị rơi, chỉ đăng tải danh sách những quân nhân thiệt mạng trên phương tiện tác chiến đặc biệt này.

Trong khi đó nhiều chuyên gia quân sự Nga nhắc tới kịch bản máy bay rơi do "hỏa lực thân thiện", cụ thể là bị hệ thống phòng không S-400 bắn nhầm và bác bỏ mọi tuyên bố S-200 hay Patriot đã bắn hạ chiếc A-50.