Hệ thống phòng không SAMP/T Singapore vừa nhận mạnh hay kém hơn S-300PMU1?

Quân đội Singapore cho biết họ đã tiếp nhận hệ thống SAMP/T (Không quân Pháp gọi là Mamba) được chế tạo bởi tập đoàn Eurosam của châu Âu (hợp nhất từ các công ty Aerospatiale, Alenia và Thompson-CSF vào năm 1989). 

SAMP/T đang được triển khai hoạt động trong quân đội Pháp và Italia, góp phần quan trọng vào hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo chung của khối NATO ở khu vực châu Âu, được đánh giá có hiệu quả cao trong việc chống các mục tiêu cơ động linh hoạt trên khu vực rộng.

Sức mạnh của SAMP/T nằm ở tên lửa đánh chặn tầm xa Aster-30. Đây là loại tên lửa nhiên liệu rắn 2 tầng; động cơ khởi tốc nhiên liệu rắn có chiều dài 2,3 m, trọng lượng 340 kg, thời gian cháy hoạt động 3,5 giây. Sau khi cháy hết, nó bị tách bỏ và động cơ chính được kích hoạt. 

Động cơ chính có trọng lượng 110 kg, chiều dài 2,6 m. Thân tên lửa có 4 cánh ổn định hình chữ nhật và 4 cánh lái ở đuôi. Tên lửa được dẫn hướng đến mục tiêu bằng cách kết hợp dẫn hướng quán tính giai đoạn đầu và radar chủ động giai đoạn cuối. 

Aster-30 có tầm bắn 5 - 120 km, tầm cao tối đa 30 km, tốc độ lớn nhất 1.400 m/s, cự ly tiêu diệt mục tiêu hiệu quả đối với máy bay là 3 - 100 km hoặc 3 - 35 km với tên lửa đạn đạo. 

Tên lửa được trang bị hệ thống phức hợp điều khiển chính xác cao PIF/PAF cho phép điều chỉnh lỗi dẫn đường và tăng tính cơ động của tên lửa. 

Hệ thống SAMP-T sử dụng phiên bản nâng cấp của radar Arabel với các tính năng được cải thiện và phát triển theo tên lửa Aster-30 để tăng khả năng chống lại các mục tiêu ở độ cao lớn với tốc độ nhanh. 

Ăng ten mảng pha 3D của radar Arabel có tốc độ quay 1 vòng/giây, làm việc trong dải tần 8 - 13GHz với góc quay phương vị 3600 và góc nâng hạ từ -50 - 900. 

Radar Arabel có thể giám sát, theo dõi 130 mục tiêu khác nhau, dẫn hướng tên lửa tấn công 10 mục tiêu cùng lúc. Hệ thống radar này có thể phát hiện tên lửa đạn đạo chiến thuật ở cự ly 600 km.

Bệ phóng tự hành của hệ thống SAMP/T đặt trên khung gầm tải Renault-TRM-1000 hoặc Astra/ lveco gồm 8 ống phóng hoạt động dưới sự chỉ huy của xe cabin điều khiển chiến đấu - FCU (Fire Control Unit).

Cabin chỉ huy và radar Arabel có thể kiểm soát tới 6 xe phóng trong bán kính 10 km, dẫn hướng đồng thời cho 16 tên lửa đến các mục tiêu khác nhau (phân bổ 1 - 2 tên lửa/ mục tiêu). SAMP-T có thể hoạt động độc lập hoặc là một bộ phận trong hệ thống phòng không tích hợp. 

Trong khi đó S-300 là một loạt các hệ thống tên lửa đất đối không tầm xa do Tổng công ty khoa học công nghiệp Almaz sản xuất dựa trên phiên bản S-300P đầu tiên. 

Hệ thống S-300 được phát triển để tăng cường khả năng chống lại máy bay và tên lửa hành trình cho Lực lượng Phòng không Xô viết. Các biến thể sau đó có thể đánh chặn cả tên lửa đạn đạo chiến thuật.

S-300 có thể bắn nhiều loại tên lửa đánh chặn có kích thước và tầm xa khác nhau, hiện tại tổ hợp S-300PMU1 của Việt Nam đang được trang bị tên lửa 48N6E/E2.

Tên lửa 48N6E/E2 có chiều dài 7,5 m; đường kính 0,5 m; trọng lượng 1.800 kg, mang theo đầu đạn nặng 145 km; tầm bắn tối đa 150/200 km; độ cao tiêu diệt mục tiêu 3 - 30 km; vận tốc 2.100/2.800 m/s.

Khác với Aster-30, tên lửa 48N6 sử dụng thuật "phóng lạnh" tức là đạn được “đẩy” ra ngoài ống phóng, sau đó tên lửa sẽ có thiết bị chuyên dụng giúp nó hướng về phía mục tiêu dự định trước khi tầng đầu tiên của động cơ chính kích hoạt, bắt đầu hành trình tiếp cận mục tiêu.

Kiểu phóng này có ưu điểm là không đòi hỏi vật liệu chế tạo ống phóng phải chịu được nhiệt độ cao của động cơ tên lửa. Tên lửa sẽ đạt được tốc độ rất nhanh ngay khi động cơ chính được kích hoạt.

Hệ thống S-300PMU1 của Việt Nam có đặc điểm đáng chú ý đó là sử dụng radar cảnh giới tìm kiếm mọi độ cao 96L6E của tổ hợp S-400.

Radar 96L6E có ưu điểm là kết hợp cả tính năng bắt thấp và bắt cao trong cùng một thiết kế. Radar nhìn vòng 96L6E hoạt động ở băng tần C, bộ vi xử lý của nó có thể nhảy tần số cho khả năng kháng nhiễu cao và phân biệt mục tiêu trong môi trường lộn xộn tốt.

Ngoài ra, thiết kế ăng ten mảng pha còn có khả năng lái chùm tia cơ khí ở góc phương vị và lái chùm tia điện tử về độ cao. 96L6E phát hiện được các vật thể bay với đầy đủ 3 tham số (cự ly, phương vị và độ cao).

Ưu điểm vượt trội của 96L6E là khả năng bắt thấp và rất thấp, đây là tính năng quan trọng trong việc phát hiện tên lửa đường đạn chiến thuật - chiến dịch. Trong chế độ bắt thấp, vận tốc mục tiêu giới hạn từ 30 - 1.200 m/s.

96L6E còn có chế độ chuyên tìm kiếm ở độ cao thấp với khả năng bao quát 3600 trong vòng 6 giây, góc phương vị từ -3 - 1,50. Ở chế độ này, vận tốc mục tiêu giới hạn từ 50 - 2.800 m/s. Radar 96L6E có khả năng phát hiện đồng thời 100 mục tiêu, tầm trinh sát tối đa 300 km.

Đảm tránh chức năng kiểm soát hỏa lực cho tên lửa 48N6 là radar mảng pha 3D hoạt động trên băng tần X 30N6E Flap Lid, bộ vi xử lý của radar này có khả năng lái chùm tia điện tử hay tạo các búp sóng phụ nên gần như không thể gây nhiễu.

Radar 30N6E có khả năng bao quát 3600, góc phương vị từ -3 - 600, có thể theo dõi đồng thời 100 mục tiêu ở cự ly 300 km, độ cao tối đa 30 km. 

Theo tuyên bố từ nhà sản xuất, radar 30N6E có thể bám bắt những mục tiêu có diện tích phản xạ radar (RCS) chỉ 0,02 m2, tốc độ di chuyển lên đến 2,8 km/s.

Flap Lid cung cấp kênh dẫn hướng cho tên lửa 48N6E, nó có thể dẫn hướng đồng thời 12 tên lửa và phân bổ 2 tên lửa/mục tiêu nhằm nâng cao hiệu suất tác chiến.

Hiệu suất của radar 30N6E vượt trội so với AN/MPQ-53 hay AN/MPQ-65 của hệ thống phòng không Patriot. Radar của Patriot có phạm vi phát hiện mục tiêu chỉ 170 km, kiểm soát đồng thời 9 tên lửa.

Ngoài 2 loại radar trên, tổ hợp S-300PMU1 của Việt Nam còn được trang bị bổ sung radar cảnh giới bắt thấp 36D6-M hoạt động trên băng tần S với dải tần từ 2.700 - 2.900 MHz. 

Đài 36D6-M có thể xử lý 120 mục tiêu cùng lúc, trong đó có 30 - 60 mục tiêu được xử lý trong chế độ tự động, cự ly giám sát tối đa 175 km, độ cao lớn nhất tới 18 km.

Hệ thống chỉ huy và điều khiển 83M6E của tổ hợp S-300 có thể kiểm soát tới 3 xe phóng tự hành 5P85SE với 4 đạn tên lửa 48N6E/E2 mỗi xe.

Như vậy, hệ thống S-300PMU1 của Việt Nam có ưu thế hơn SAMP/T ở tầm bắn, tên lửa đánh chặn có tốc độ cao và mang theo đầu đạn lớn hơn. Ngoài ra đơn giá của tên lửa 48N6E/E2 chỉ bằng chưa đến một nửa so với Aster-30 (trên 4 triệu USD/quả).

Tuy nhiên SAMP/T lại có kết cấu gọn gàng, độ cơ động cao nhờ tích hợp nhiều tính năng của các loại radar vào đài Arabel duy nhất. Ngoài ra, mặc dù tầm bắn ngắn hơn nhưng SAMP/T đủ sức tạo nên chiếc ô phòng không bao phủ trọn vẹn lãnh thổ nhỏ bé của Singapore.

Quan trọng nhất, xác suất tiêu diệt các mục tiêu máy bay và tên lửa hành trình của SAMP/T được đánh giá cao hơn S-300PMU1 do đầu dò radar chủ động trên tên lửa Aster-30 áp dụng công nghệ mới và được dẫn đường bằng thuật toán tiên tiến.

Tên lửa Aster-30 còn khả năng đánh chặn tên lửa đạn đạo tầm trung có tầm bắn lên tới 3.000 km, vượt trội cả hệ thống S-300VM Antey-2500.

Hiện nay SAMP/T của châu Âu được đánh giá tương đương với hệ thống S-350 Vityaz mà Nga đang phát triển với mục đích thay thế cho S-300.

Do đó, khi SAMP/T chính thức đi vào hoạt động trong biên chế lực lượng phòng không Singapore, vị trí hệ thống phòng không số 1 Đông Nam Á của S-300PMU1 sẽ không còn giữ được.