Theo Điều 81 của Luật Hôn nhân và gia đình 2014, sau khi ly hôn, vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 7 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.
Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.
Như vậy, sau ly hôn, người mẹ có thể được ưu tiên quyền nuôi con trong các trường hợp: Con dưới 36 tháng tuổi; Hai bên thỏa thuận người mẹ nuôi con; Người mẹ chứng minh được điều kiện tốt hơn…
Để cụ thể hoá quy định trên, Nghị quyết 01/2024/NQ-HĐTP đã giải thích cụ thể “quyền lợi về mọi mặt của con” và việc lấy ý kiến của con chưa thành niên từ đủ 7 tuổi trở lên. Theo đó, xem xét “quyền lợi về mọi mặt của con” là việc đánh giá khách quan, toàn diện các tiêu chí:
Điều kiện, khả năng của cha, mẹ trong việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con, bao gồm cả khả năng bảo vệ con khỏi bị xâm hại, bóc lột;
Quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi, được duy trì mối quan hệ với người cha, mẹ không trực tiếp nuôi;
Sự gắn bó, thân thiết của con với cha, mẹ; Sự quan tâm của cha, mẹ đối với con; Bảo đảm sự ổn định, hạn chế sự xáo trộn môi trường sống, giáo dục của con; Nguyện vọng của con được ở cùng với anh, chị, em (nếu có) để bảo đảm ổn định tâm lý và tình cảm của con; Nguyện vọng của con được sống chung với cha hoặc mẹ.
Việc lấy ý kiến của con chưa thành niên từ đủ 7 tuổi trở lên phải bảo đảm thân thiện, phù hợp với tâm lý, độ tuổi, mức độ trưởng thành để con có thể bày tỏ đúng và đầy đủ ý kiến của mình; Không lấy ý kiến trước mặt cha, mẹ để tránh gây áp lực tâm lý cho con; Không ép buộc, không gây áp lực, căng thẳng cho con.
Tuy vậy, không phải trường hợp nào người mẹ cũng được quyền nuôi con. Theo khoản 3 Điều 6 Nghị quyết 01/2024, từ 1-7, các trường hợp người mẹ không đủ điều kiện nuôi con sau ly hôn gồm:
Người mẹ có bệnh hiểm nghèo hoặc các bệnh nặng khác mà không thể tự chăm sóc bản thân hoặc không thể trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;
Ví dụ: Trường hợp người mẹ bị đột quỵ và liệt nửa người, không còn khả năng đi lại thì Tòa án không giao con dưới 36 tháng tuổi cho người mẹ trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
Người mẹ có thu nhập mỗi tháng thấp hơn một nửa tháng lương tối thiểu vùng tại nơi người mẹ đang cư trú và không có tài sản nào khác để trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;
Người mẹ không có điều kiện về thời gian tối thiểu để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
Song, trong trường hợp người mẹ không đáp ứng điều kiện trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con như trên, mà điều kiện của người cha cũng không tốt hơn điều kiện của người mẹ thì Tòa án vẫn phải ưu tiên giao con cho mẹ nuôi.
