Điều hành giá xăng dầu cần thận trọng
3 phương án điều chỉnh giá
Báo cáo của Bộ Công Thương cho biết, Bộ Tài chính đề xuất 3 phương án điều chỉnh giá xăng dầu, trong đó, nghiêng về phương án quy định tần suất điều chỉnh giá hài hòa giữa dự trữ lưu thông và tần suất điều chỉnh giá - chu kỳ tính giá bình quân 15 ngày. Cơ sở để lựa chọn phương án này là vì hiện nay, nước ta đã có nhà máy lọc dầu Dung Quất, lượng xăng dầu sản xuất trong nước đã đáp ứng được khoảng 30% nhu cầu tiêu thụ. Hơn nữa, trong thời gian tới sẽ có thêm một số nhà máy như: Nghi Sơn, Long Sơn... đi vào hoạt động Mặt khác, nhà nước vừa có quyết định dự trữ dầu thô (khoảng 10 ngày). Phương án này có ưu điểm hài hòa giữa tần suất điều chỉnh giá và số ngày dự trữ lưu thông, vẫn phù hợp với diễn biến của giá xăng dầu thế giới, giá xăng dầu trong nước được giữ ổn định trong thời gian dài hơn, nhất là khi giá xăng dầu thế giới có biến động tăng. Tuy nhiên, hạn chế của phương án này là cần chuyển một phần dự trữ lưu thông sang dự trữ quốc gia hoặc các hình thức dự trữ khác.
Các phương án về tần suất điều chỉnh khác là giữ nguyên 10 ngày như hiện nay hoặc tăng lên 30 ngày phù hợp với ngày dự trữ lưu thông. Tuy nhiên, sau khi xem xét các ưu điểm, nhược điểm của các đề xuất này, Bộ Tài chính lựa chọn phương án 15 ngày để dung hòa giữa các ưu, nhược điểm của từng phương án. Quan điểm của Bộ Công Thương là thời gian giữa 2 lần điều chỉnh giá làm sao để tăng tính linh hoạt trong điều hành, phù hợp với biến động của giá xăng dầu thế giới và mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô trong từng giai đoạn.
Chia sẻ về vấn đề này, Tiến sĩ Nguyễn Minh Phong- Chuyên gia kinh tế cho rằng, thực chất thời gian giữa 2 lần điều chỉnh giá xăng dầu gắn liền với cơ chế điều hành bất cập hiện nay, tức là doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu vừa phải thực hiện nhiệm vụ kinh doanh, vừa phải đảm bảo an ninh năng lượng. Nếu 2 nhiệm vụ này được tách ra thì tần suất điều chỉnh giá bán có thể tính từng ngày. Theo ông Phong, thời gian điều chỉnh càng ngắn thì tính thị trường càng cao. Tuy nhiên, tính thị trường còn thể hiện ở cả động thái điều chỉnh có phù hợp với thế giới không, diễn biến thị trường thế giới như thế nào, doanh nghiệp được toàn quyền quyết định hay không? “Bao nhiêu ngày điều chỉnh một lần hiện vẫn phụ thuộc vào nước ta cần đảm bảo an ninh năng lượng trong bao nhiêu ngày. Hiện tại, khoảng 10-15 ngày là hợp lý” - ông Phong phân tích.
Tách bạch nhiệm vụ chính trị và nhiệm vụ kinh doanh
Theo Bộ Công Thương, Nghị định 84 đã giải quyết việc minh bạch hóa giá bán xăng dầu thông qua việc quy định công thức tính giá cơ sở với các yếu tố hình thành giá. Tuy nhiên, Bộ Tài chính vẫn đề xuất hướng sửa đổi, bổ sung cách tính giá vốn cơ sở. Trong đó giá vốn cơ sở được xác định bằng (=): giá CIF + thuế nhập khẩu + thuế tiêu thụ đặc biệt nhân (x) với tỷ giá ngoại tệ + chi phí kinh doanh định mức + thuế bảo vệ môi trường + thuế giá trị gia tăng + quỹ bình ổn + các loại thuế và các khoản trích nộp. Giá cơ sở sẽ bằng giá vốn cơ sở cộng lợi nhuận định mức.
Đồng tình với đánh giá của Bộ Công Thương về Nghị định 84, song Tiến sĩ Nguyễn Minh Phong cho rằng hướng sửa đổi của liên bộ vẫn luẩn quẩn. Để giải quyết được các vấn đề bất cập, cần tách quỹ an ninh năng lượng và quỹ dự trữ thương mại, tức là tách nhiệm vụ chính trị và nhiệm vụ kinh doanh xăng dầu của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cần viết lại công thức tính giá xăng dầu. Trong đó, phần cứng là giá cơ sở thuần chi phí để có được 1 lít xăng dầu, không có các loại thuế phí. Phần mềm là giá cơ sở cộng thêm các loại thuế phí. Doanh nghiệp được toàn quyền quyết định giá, không được bán dưới giá cơ sở và Nhà nước không phải bù lỗ.
Về biên độ điều chỉnh, theo Bộ Công Thương, để tăng giảm trong nước phù hợp với biến động giá xăng dầu thế giới, thay vì theo ba mức: 7%, 12% và trên 12% như hiện nay (theo điều 27 Nghị định 84) bằng các mức nhỏ hơn chẳng hạn: 3%, 5% và 7% hoặc quy định mức điều chỉnh giá xăng dầu trong nước khi chênh lệch giữa giá cơ sở và giá hiện hành bằng con số cụ thể. Ví dụ như trong phạm vi đến 500 đồng/lít, kg thì thương nhân tự điều chỉnh giá bán; trên 500 – 1.000 đồng/lít, kg thì để thương nhân tự điều chỉnh giá kết hợp quỹ bình ổn; trên 1.000 đồng/lít, kg thì phải có ý kiến của liên Bộ Tài chính – Công Thương. Bộ này cũng đề xuất cơ chế quản lý, giám sát và minh bạch công khai về quỹ bình ổn xăng dầu, lợi nhuận định mức và chi phí kinh doanh định mức, hoa hồng cho tổng đại lý, đại lý, tỷ giá ngoại tệ...
