Tuy nhiên trước vận hội mới, đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình, thực tiễn đã đặt ra yêu cầu một cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị theo hướng tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.
Những lưu dấu thời gian
Mô hình tổng thể tổ chức bộ máy hệ thống chính trị nước ta từ năm 1945 đến nay cơ bản ổn định gồm 3 khối (Đảng – Nhà nước – Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị-xã hội). Với cơ chế vận hành Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ, tổ chức bộ máy của từng khối đã có sự điều chỉnh để đáp ứng yêu cầu của từng giai đoạn cách mạng.
 |
Tinh gọn bộ máy, phát huy hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả |
Xuất phát từ tầm quan trọng đặc biệt và đòi hỏi cấp thiết từ thực tiễn của đất nước, qua nhiều kỳ Đại hội Đảng, nhất là các Đại hội IX, XII, XIII đều nhấn mạnh đến các nhiệm vụ cụ thể về tinh gọn bộ máy hoặc nghiên cứu xây dựng mô hình tổng thể tổ chức bộ máy hệ thống chính trị trong giai đoạn mới. Quan điểm xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa được thể hiện trong hiến pháp năm 2013 và các văn kiện của Đại hội Đảng, việc sắp xếp bộ máy từ Trung ương đến địa phương đã được Đảng ta rất quan tâm lãnh đạo thực hiện chủ trương đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy hệ thống chính trị tinh gọn, tổ chức bộ máy hoạt động hiệu lực, hiệu quả như Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 (khóa VII) về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; Nghị quyết số 10-NQ/TW ngày 9-2-2007 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa X về đổi mới, kiện toàn bộ máy cơ quan Đảng, định hướng đổi mới tổ chức bộ máy Nhà nước, MTTQ và các đoàn thể chính trị-xã hội; Nghị quyết số 22-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương (khóa X) về nâng cao năng lực, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở Đảng và chất lượng đội ngũ cán bộ Đảng viên; Nghị quyết số 12-NQ/TW ngày 16-1-2012 của Ban chấp hành Trung ương (khóa XI) về một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng; Nghị quyết số 11-NQ/TW ngày 3-6-2017 của Ban chấp hành Trung ương (khóa XII) về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; Nghị quyết số 39-NQ/TW ngày 17-4-2015 về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ công chức, viên chức; Kết luận số 64-KL/TW ngày 28-5-2013 của Ban chấp hành Trung ương (khóa XI) về tiếp tục đôit mới hoàn thiện hệ thống chính trị từ Trung ương và đặc biệt là Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25-10-2017 về một số vấn đề tiếp tục đổi mới sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn hoạt động hiệu lực hiệu quả.
 |
Tổng Bí thư Tô Lâm trong phiên thảo luận tại tổ kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV bàn về dự thảo Nghị quyết tổ chức chính quyền đô thị tại thành phố Hải Phòng và việc thành lập thành phố Huế trực thuộc Trung ương sáng 31-10 đã nói về tinh gọn bộ máy hệ thống |
Thực hiện Nghị quyết, các Kết luận của Đảng, hệ thống tổ chức Đảng các cấp, bộ máy Nhà nước từ Trung ương đến cơ sở, tổ chức cơ quan Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể chính trị xã hội từng bước được đổi mới, phát huy hiệu lực, hiệu quả chức năng, nhiệm vụ; mối quan hệ công tác của từng tổ chức trong hệ thống chính trị được phân định, điều chỉnh hợp lý hơn, từng bước đáp ứng yêu cầu xây dựng hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Hệ thống chính trị cơ bản ổn định phù hợp với Cương lĩnh và Hiến pháp đảm bảo vai trò lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, phát huy quyền làm chủ của nhân dân.
Bộ Công an tiên phong, gương mẫu đi đầu trong tinh gọn bộ máy, đặt chủ trương hướng về cơ sở
Triển khai Nghị quyết số 50-NQ/CP ngày 20-5-2021 của Chính phủ về chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, đến nay Chính phủ đã ban hành 26 Nghị định quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ. Kết quả, ở cấp bộ đã có 25 Tổng cục được cắt giảm trong 7 năm qua; giảm 10 Cục, 144 vụ/ban thuộc cơ cấu tổ chức của bộ ngành và 108 phòng trong vụ; trong đó Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn đã cắt giảm 4 Tổng cục, Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch cắt giảm 3 Tổng cục. Lần đầu tiên trong lịch sử, bộ máy đã cắt giảm được rất nhiều tổ chức bên trong của các bộ ngành từ cấp tổng cục cho đến cấp cục, vụ.
 |
Lực lượng Công an tiên phong đi đầu trong tinh gọn tổ chức bộ máy, tập trung hướng về cơ sở |
Thực hiện Nghị định số 37/2014/NĐ-CP quy định tổ chức cơ quan chuyên môn thuộc UBND các tỉnh thành phố, đã có 18/19 Bộ, ngành ban hành Thông tư hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp huyện. Đến nay đã giảm 7 Sở, 6 tổ chức tương đương, tinh giảm 1.941 tổ chức bên trong Sở; giảm 1.632 phòng, 309 Chi cục thuộc Sở; giảm 46 tổ chức khác thuộc UBND cấp tỉnh, giảm 585 cơ quan chuyên môn cấp huyện. Về tinh giảm biên chế, tính đến năm 2021 biên chế công chức trong các cơ quan tổ chức hành chính Nhà nước đã giảm 10,01%, biên chế viên chức giảm 11,64% (so với năm 2015). Đối với giai đoạn 2022-2026, Bộ Nội vụ đã tham mưu cho Chính phủ báo cáo Bộ Chính trị, Ban Chỉ đạo Trung ương về quản lý biên chế ban hành quyết định số 72, 73 ngày 18-7-2022 giảm 5% biên chế cán bộ công chức và giảm 10% biên chế sự nghiệp hưởng lương từ ngân sách.
Gương mẫu đi đầu trong tổ chức sắp xếp lại bộ máy theo Nghị quyết số 18 là Bộ Công an. Thực hiện Nghị quyết 18 của Trung ương, ngày 15-3-2018, Bộ Công an đã tham mưu, đề xuất Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 22-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức, bộ máy Bộ Công an tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả theo hướng “Bộ tinh – tỉnh mạnh – huyện toàn diện – xã bám cơ sở” với nhiều nội dung, yêu cầu quan trọng. Điểm mấu chốt của Nghị quyết này là sắp xếp tổ chức bộ máy Bộ Công an phù hợp, đồng bộ, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, làm cơ sở cho việc điều chỉnh, sắp xếp, bố trí lại lực lượng và từng bước thực hiện tinh giản biên chế. Mục tiêu kiện toàn tổ chức bộ máy Bộ Công an gắn với hoàn thiện cơ chế, đổi mới phương thức lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với lực lượng CAND, bảo đảm thống nhất, xuyên suốt từ Trung ương đến cơ sở; xây dựng và hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa Đảng ủy Công an Trung ương với các Tỉnh ủy, Thành ủy.
 |
Gần dân, sát dân, hết mình phục vụ nhân dân |
Việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 22 của Bộ Công an ban đầu cũng gặp vô vàn những khó khăn, thách thức, có những người, những bộ ngành có suy nghĩ chung là Bộ Công an khó làm được, khó thực hiện được Nghị quyết trên. Nhưng với lòng quyết tâm, thống nhất cao về tư tưởng, hành động của lãnh đạo, chỉ huy đặc biệt là người đứng đầu - Tổng Bí thư Tô Lâm khi đó là Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Đảng ủy Công an Trung ương, Bộ trưởng Bộ Công an, Đảng ủy Công an Trung ương đã quyết liệt, đi đầu trong chỉ đạo thực hiện, từ khâu ra Nghị quyết, đến lên Kế hoạch, lộ trình thực hiện, cương quyết cắt giảm khâu trung gian, tăng cường công an chính quy về tất cả các xã trên phạm vi toàn quốc, trong đó có thí điểm, có lộ trình cụ thể.
Để triển khai, Bộ đã xây dựng Đề án “Một số vấn đề tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy Bộ Công an tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả” (Đề án 106). Với phương châm hết sức thận trọng, Đề án 106 được xây dựng bài bản, khoa học, thận trọng, khách quan, kết hợp hài hòa giữa kế thừa, ổn định với đổi mới, phát triển bởi đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy gắn với sắp xếp lại đội ngũ cán bộ là một vấn đề lớn, công việc quan trọng, phức tạp, nhạy cảm, tác động trực tiếp đến tư tưởng cán bộ, chiến sỹ và nhiều mặt công tác Công an đặc biệt là việc xóa bỏ 6 Tổng cục, nhiều Cục và đơn vị cấp phòng; triển khai bố trí lực lượng công an chính quy về xã…
Tháng 6-2018 sau khi sắp xếp, Bộ Công an đã giảm được 6 Tổng cục và hai đơn vị tương đương tổng cục; 55 đơn vị cấp cục; cắt giảm 20 Sở Cảnh sát phòng cháy chữa cháy; 7 trường và 1.014 đơn vị cấp phòng.
Thiếu tướng Hoàng Anh Tuyên, Phó Chánh văn phòng, người phát ngôn Bộ Công an cho biết, sắp xếp tổ chức bộ máy là một vấn đề lớn, Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an đã lãnh đạo chỉ đạo trên tinh thần quyết tâm rất cao, nỗ lực rất lớn, hành động rất quyết liệt theo phương châm “vừa chạy vừa xếp hàng”. Đồng thời cũng đã đảm bảo tính thận trọng, tính khách quan, dân chủ, khoa học, bài bản. Với mô hình tổ chức mới, trong 7 năm qua hoạt động của lực lượng CAND đã đạt kết quả rất toàn diện trên các mặt công tác, an ninh chính trị được giữ vững, trật tự an toàn xã hội được đảm bảo, công tác quản lý Nhà nước về an ninh trật tự trên các lĩnh vực có bước chuyển mạnh mẽ, góp phần đưa vị thế đất nước lên một tầm cao mới.
"Cồng kềnh" nhiều tầng nấc, nhiều đầu mối
Bên cạnh những kết quả đã đạt được vẫn còn nhiều hạn chế. Bộ máy của các Bộ, cơ quan ngang Bộ vẫn còn nhiều tầng nấc, có cấp không rõ địa chỉ pháp lý; đơn vị trực thuộc có tư cách pháp nhân ngày càng tăng; gia tăng tình trạng “Bộ trong Bộ”; sự phối hợp quản lý của nhiều Bộ chưa chặt chẽ, phân cấp, phân quyền chưa rõ ràng, tình trạng chồng chéo lấn sân cản trở thậm chí còn “vô hiệu hóa” lẫn nhau.
 |
Tinh gọn bộ máy, phát huy hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả để phục vụ nhân dân, doanh nghiệp tốt hơn |
Bộ máy vẫn cồng kềnh gây lãng phí và kìm hãm sự phát triển. ĐBQH Vũ Trọng Kim, tỉnh Nam Định thẳng thắn nhìn nhận: “Trong hệ thống của chúng ta tính bảo thủ, trì trệ, còn nặng nề, bộ máy không thông suốt. Chính vì vậy làm cho công cuộc tinh giảm bộ máy không thực sự hiệu quả”. Ông Vũ Hải Nam, Vụ trưởng Vụ Tổ chức biên chế Bộ Nội vụ cho hay, Bộ Chính trị yêu cầu đánh giá lại 20 năm thực hiện mô hình tổ chức bộ máy của Chính phủ, từ đó nghiên cứu tổng thể trong cả hệ thống chính trị để có có một cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy.
Là vị chỉ huy đã trải qua thực tiễn tiến hành cuộc cách mạng tinh giảm bộ máy, cải cách thủ tục hành chính khi là người đứng đầu Bộ Công an, nay là nhà lãnh đạo cao nhất của Đảng ta, ngày 5-11-2024, đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã có bài viết về đổi mới sắp xếp tổ chức bộ máy tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan đơn vị tổ chức trong hệ thống chính trị; đã chỉ ra một số công tác trọng tâm thực hiện cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị đất nước.
 |
Những nội dung quan trọng trong bài viết của Tổng Bi thư Tô Lâm về đổi mới sắp xếp tổ chức bộ máy tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan đơn vị tổ chức trong hệ thống chính trị (ảnh TTXVN) |
Thứ nhất, xây dựng và tổ chức thực hiện trong toàn hệ thống chính trị mô hình tổng thể tổ chức bộ máy hệ thống chính trị Việt Nam đáp ứng những yêu cầu, nhiệm vụ trong giai đoạn mới. Tập trung tổng kết 7 năm thực hiện Nghị quyết số 18 “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh, gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”.
Thứ hai, tập trung hoàn thiện thể chế theo tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng” để nhanh chóng đưa chủ trương của Đảng đi vào thực tiễn cuộc sống. Quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong bộ máy Nhà nước đảm bảo phân biệt rõ cấp ban hành chủ trương, chính sách, pháp luật với cấp tổ chức thực hiện.
Thứ ba gắn tinh gọn tổ chức bộ máy với cơ cấu lại đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất năng lực ngang tầm nhiệm vụ biên chế hợp lý, chuẩn hóa chức danh. Ban hành quy định về khung tiêu chuẩn, tiêu chí bố trí cán bộ ở từng cấp từ Trung ương tới cơ sở, từng loại hình để chủ động rà soát, xác định, có thể bố trí ngay.
Xây dựng tổ chức bộ máy hiệu lực, hiệu quả là công việc khó khăn phức tạp đòi hỏi sự đoàn kết, thống nhất, dũng cảm, hy sinh của từng cán bộ Đảng viên cùng quyết tâm cao của toàn Đảng, cả hệ thống chính trị trước hết là người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, MTTQ và các đoàn thể các cấp, tất cả vì một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh, sánh vai lớn với các cường quốc năm châu.
Sáng 31-10, trong phiên thảo luận tại tổ Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV về dự thảo Nghị quyết tổ chức chính quyền đô thị tại thành phố Hải Phòng và việc thành lập thành phố Huế trực thuộc Trung ương, Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định, “không tinh gọn bộ máy không phát triển được”. Trong buổi làm việc với Tiểu ban Văn kiện và Tiểu ban Điều lệ Đảng trình Đại hội XIV của Đảng vào sáng 11-11, Tổng bí thư một lần nữa nhấn mạnh tập trung hoàn thiện mô hình tổng thể tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới, trong đó, khẩn trương thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW (khóa XII) về tinh gọn tổ chức bộ máy với quyết tâm chính trị cao, hành động quyết liệt, thống nhất về tư tưởng của cả hệ thống chính trị. Ý chí mạnh mẽ của người đứng đầu Đảng ta đã thể hiện một quyết tâm lớn - thay đổi tổ chức bộ máy theo hướng tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả là lời “tuyên chiến” với sự cồng kềnh của bộ máy, “khơi thông” đưa đất nước phát triển.
(còn nữa)
