Đình Đa Chất với kiến trúc còn giữ được nguyên vẹn
Có sập cũng phải chờ
Thấy khách lạ ghé thăm, ông Nguyễn Ngọc Đoán, người trông coi đình vội ra mở cửa và mời khách vào. Ông nói nửa như kể chuyện, nửa như phân bua về việc đình làng mà lại “cửa đóng then cài”, hóa ra nơi này đã nhiều phen bị trộm ghé thăm và lần nào tổn thất cũng nặng nề. Khoảng 6 năm trước, mất 21 đạo sắc phong. Thêm một lần mất lư hương cổ. Từ đó, để cho chắc cứ phải cửa đóng then cài. Hễ có khách ghé thăm, hoặc tuần rằm mùng một mới mở cửa. Việc cửa im ỉm đóng quanh năm còn để hạn chế người vào vì sợ… sập. Hơn 500 năm tồn tại, trải bao biến thiên, chiến tranh loạn lạc, thời gian tàn phá, ngôi đình xưa với thiết kế 8 góc, 8 mái từng là niềm tự hào của người dân trong làng nay đã trở nên già nua, kiệt quệ, không còn sức sống.
Không chỉ mang những nét đặc biệt với 8 mái, 8 góc, đình làng Đa Chất với bờ nóc và bờ giải đắp bằng vôi mật cùng hình ảnh con kình sành đất nung vừa hiền từ vừa ngộ nghĩnh. Đình tọa lạc trên một khu đất rộng, vuông vắn giữa làng, kiến trúc đình gồm nhà tiền tế và đại bái, hậu cung. Toàn bộ ngôi đình làng Đa Chất tạo thành một quần thể kiến trúc khá đồ sộ. Phía trước đình là một ao nước nhỏ. Điểm đặc biệt 12 bậc lên xuống ao được làm từ đá xanh nguyên khối và có cặp rồng chầu uốn khúc dài chừng 3m, còn gần như nguyên vẹn.
Những năm cải cách ruộng đất, phần ngoài của đình được trưng dụng thành nhà kho. Khoảng những năm 80 của thế kỷ trước, vì làng không có nhà văn hóa, thiếu nơi hội họp bàn việc chung, thế là đình một lần nữa được trưng dụng. Một bức tường được xây lên để ngăn cách giữa nơi hội họp và gian thờ Thánh. Mấy năm gần đây, bức tường ngăn cách kia mới được đập đi.
Dẫn chúng tôi đi một vòng quanh đình, vừa đi ông Nguyễn Ngọc Đoán vừa nhắc nhở cẩn thận, kẻo nhỡ đụng vào xô cột, đổ đình. Chỉ vào hàng cột chống mới tinh, ông kể, hơn 1 tháng trước, UBND xã Đại Xuyên và bà con trong làng đã phải “chống xuống cấp khẩn cấp” bằng cách mua cột về chống cho đình khỏi quỵ xuống. “Cột kèo đã mục rỗng vì mối mọt” - ông Nguyễn Ngọc Đoán thở dài! Rồi ông kể, 7 năm nay ông trông nom ở đây, hầu như năm nào cũng có đoàn của cán bộ văn hóa về thăm đình. Lần nào cũng ngắm nghía, hỏi han tỉ mỉ rồi… đi. Tất nhiên, trước khi đi không quên dặn dò: “Các cụ yên tâm, đình sắp được tu bổ rồi”. Đợi mòn đợi mỏi mà vẫn chưa thấy gì.
Cột chống để đỡ mái đình
Mắc màn trông báu vật
Theo sử sách còn ghi lại thì đình làng Đa Chất thờ Trung Thành Đại vương. Hiện ở đình làng còn lưu giữ cuốn Thần phả viết về thân thế của “Trung Thành thượng đẳng tối linh đại vương”, được soạn vào ngày 10 tháng Giêng năm Hồng Phúc, niên hiệu Lê Trung Hưng (1572). Năm Vĩnh Hựu thứ 3 (1737) quan Quản giám bách thần là Nguyễn Hiền phụng sao chính bản. Trung Thành đại vương có công lớn trong việc giúp vua Hùng Duệ Vương dẹp giặc cứu nước nên sau khi ông hóa thì được nhà vua phong Thượng Đẳng phúc thần và cho lập đền thờ. Tuy nhiên, vì ông sinh ở Bạch Hạc nhưng “thác” ở sông Lương Giang nên ngoài đình Đa Chất thì nhiều ngôi làng khác ở tỉnh Sơn Tây và phủ Hà Nam (cũ) cũng tôn ông làm thành hoàng và thờ phụng ở đình.
Trước đây, đình làng lưu giữ nhiều hiện vật quý. Nay, phần vì lưu lạc, phần nữa do nạn trộm cắp nên chẳng còn lưu giữ được gì nhiều ngoài ban thờ, ngai thờ ra thì còn một quả chuông khá lớn. Thế nên, ông Đoán giữ chuông còn hơn giữ vàng. Ông kê giường ngủ ngay phía trái ban thờ, chiếc chuông cũng được treo sát thành giường. Ông cười, như thế cho chắc. Rồi ông bảo, ông cũng có vài miếng “võ” để thủ thế. Đừng hòng trộm cắp nào qua mặt được ông.
Đã có danh sách tu bổ nhưng…
Để rõ hơn về việc chống xuống cấp cũng như tu bổ đình làng Đa Chất, chúng tôi đã gặp và trao đổi cùng ông Nguyễn Văn Hoàng - Phó Chủ tịch UBND xã Đại Xuyên, huyện Phú Xuyên thì được biết, đã nhiều lần UBND xã Đại Xuyên và UBND huyện Phú Xuyên đã có văn bản gửi Sở VH-TT&DL Hà Nội về việc này. Ông cũng nghe nói, đình làng Đa Chất đã được thành phố đưa vào chương trình mục tiêu Quốc gia văn hóa trên địa bàn thành phố giai đoạn 2013-2015. Tuy nhiên, đấy cũng chỉ là… thấy bảo thế. Với thắc mắc trên, chúng tôi đã liên lạc với Phòng Di sản, Sở VH-TT&DL Hà Nội thì được biết, đình làng Đa Chất đã được đưa vào danh sách 34 di tích hỗ trợ chống xuống cấp do huyện quản lý tại Văn bản số 50/KH-UBND ngày 20-3-2013 của UBND thành phố Hà Nội. Thế nhưng, cho tới thời điểm này, vẫn chưa nhận được dự án đầu tư tu bổ tôn tạo từ phía huyện Phú Xuyên.
Để rõ hơn về vấn đề này, PV Báo An ninh Thủ đô đã liên lạc với ông Nguyễn Văn Thọ - Chủ tịch UBND huyện Phú Xuyên. Ông Nguyễn Văn Thọ cho rằng, cần xem lại quy trình phân cấp quản lý, bên cạnh đó, huyện Phú Xuyên cũng cần được hướng dẫn cụ thể hơn nữa, như thành phố đầu tư bao nhiêu, ngân sách địa phương chi thế nào và bao nhiêu % còn lại là kêu gọi xã hội hóa, thêm vào đó, Phú Xuyên là huyện nghèo, năm 2013, ngân sách địa phương chỉ là hơn 80 tỷ đồng, trong khi đó còn đầy rẫy khó khăn liên quan đến an sinh xã hội.
Đã nằm trong danh sách hỗ trợ chống xuống cấp, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa giai đoạn 2013-2015, thế nhưng, sau tròn 1 năm, đình Đa Chất vẫn cứ chờ. Chưa biết đình cổ mấy trăm năm có trụ được không khi mùa mưa bão đang đến gần, nói dại, có khi phải sập hoặc gây ra “tai tiếng” như chùa Trăm Gian hay đình thôn Cựu Quán may ra mới được để ý chăng?
