Vườn quốc gia trước nguy cơ du lịch hóa

ANTĐ - Đất rừng thuộc các Vườn Quốc gia dù có “chủ sở hữu” cụ thể nhưng do sự chồng chéo trong quản lý giữa Bộ NN&PTNT và Bộ TN-MT cũng như tốc độ du lịch hóa quá nhanh, thiếu kiểm soát nên ngày càng bị lấn chiếm, đe dọa nghiêm trọng đến hệ sinh thái.

Vườn quốc gia trước nguy cơ du lịch hóa ảnh 1Xây dựng resort trong vườn quốc gia, trong rừng đang là mốt?

Vườn quốc gia không biết để làm gì

Theo thống kê, trên cả nước hiện có 164 vườn quốc gia và khu bảo tồn với tổng diện tích được quy hoạch là 2,2 triệu ha. Trong đó, có 6 vườn quốc gia thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ NN&PTNT gồm Tam Đảo, Ba Vì, Cúc Phương, Bạch Mã, York Đôn và Cát Tiên, số còn lại đã phân cấp cho địa phương. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, tình trạng các vườn quốc gia bị xâm hại đất rừng, đe dọa đa dạng sinh học và chức năng điều hòa môi trường sinh thái của rừng ngày càng nghiêm trọng. Vụ việc xây dựng resort ở Vườn Quốc gia Ba Vì không phải là trường hợp đầu tiên.

Trên thực tế, tình trạng vi phạm này đã và đang xảy ra ở nhiều khu bảo tồn và vườn quốc gia khác trong cả nước. TS Nguyễn Cử, chuyên gia quy hoạch bảo tồn thiên nhiên cho rằng, nguyên nhân dẫn đến những bất cập xảy ra ở hàng loạt khu bảo tồn trong thời gian qua như tại York Đôn (Kon Tum), Sơn Trà (Đà Nẵng), Cát Tiên (Lâm Đồng)... là do đang có sự chồng chéo về trách nhiệm quản lý giữa Bộ TN-MT và Bộ NN&PTNT. “Giữa hai bộ không phối hợp được với nhau, mỗi bên làm theo một hướng. Đồng thời cũng không xác định được rõ mục đích của các vườn quốc gia và khu bảo tồn là vì đa dạng sinh học (bảo tồn nguồn gen) và môi trường sinh thái hay làm kinh tế. Do đó, bảo tồn chỉ trên giấy thôi”, TS Nguyễn Cử bày tỏ.

TS Vũ Ngọc Thành, trường Đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) thông tin, Khu Bảo tồn thiên nhiên Sơn Trà (Đà Nẵng) hiện là nơi đang bảo tồn loài voọc chà vá quý hiếm của Việt Nam và thế giới. Trước đây, khu bảo tồn này có tổng diện tích hơn 4.000ha nhưng do tốc độ đô thị hóa, du lịch hóa... nay chỉ còn lại 2.000ha (trong đó chỉ 1.000ha còn rừng).

Tại khu vực 1.000ha, hiện nay Công ty TNHH Thương mại và du lịch Cát Tiên Sa đã có dự án xây khu resort rộng 142ha. Điều đáng nói trên diện tích 142ha xây dựng resort lại là nơi sinh sống của 7 đàn chà vá với 100 cá thể (bằng 1/3 tổng số cá thể tại khu bảo tồn). Ngoài ra, khoảng 200ha ở phía biển bán đảo Sơn Trà là nguồn thức ăn (gồm 200 loài) của voọc chà vá hiện cũng được quy hoạch làm khách sạn và resort. 

Theo TS Nguyễn Ngọc Lung, Giám đốc Viện Quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng, việc xây dựng các resort tại các vườn quốc gia, các khu vực rừng trong thời gian qua không thể nói là không biết mà chỉ có thể là làm ngơ. Vườn quốc gia và rừng đã được giao cho lực lượng kiểm lâm chịu trách nhiệm quản lý, mỗi trạm phụ trách riêng một khu vực, hàng ngày đều tổ chức tuần tra theo quy trình, soi chiếu bản đồ thực địa, cập nhật mọi tình hình biến động... 

Rộ mốt liên doanh, liên kết

Tình trạng liên doanh, liên kết giữa các đơn vị quản lý vườn quốc gia với các đơn vị tư nhân để phát triển du lịch kết hợp bảo vệ môi trường rừng đang khiến dư luận không khỏi băn khoăn. Ông Hứa Đức Nhị, nguyên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT (phụ trách lĩnh vực lâm nghiệp-PV) cho biết, theo quy định tại Nghị định 117/2010/NĐ-CP của Chính phủ về tổ chức và quản lý hệ thống rừng đặc dụng, vẫn cho phép quy hoạch phân khu trong vườn quốc gia và khu bảo tồn phục vụ hoạt động du lịch sinh thái. Mỗi khu bảo tồn và vườn quốc gia gồm có vùng đệm (bên ngoài) và vùng lõi.

Trong vùng lõi được quy hoạch gồm một hoặc nhiều khu bảo tồn nghiêm ngặt (cấm xâm phạm), khu chức năng hành chính (trụ sở quản lý) và khu phục hồi sinh thái (có thể đầu tư khai thác kinh doanh du lịch theo hình thức xã hội hóa). Song diện tích khai thác kinh doanh du lịch tối đa chỉ được phép bằng hoặc dưới 20% tổng diện tích khu phục hồi sinh thái. 

Ông Trịnh Lê Nguyên, Giám đốc Trung tâm con người và thiên nhiên băn khoăn, liệu việc cho phép các vườn quốc gia và khu bảo tồn được phép quy hoạch khai thác kinh doanh du lịch có gây những hệ lụy và xâm hại mục tiêu bảo vệ rừng, đa dạng sinh học và môi trường sinh thái? Trước xu thế du lịch hóa các vườn quốc gia, khu bảo tồn thông qua hình thức liên kết hoặc cho phép quy hoạch làm du lịch là kẽ hở để “tư nhân hóa” sở hữu đất công, chuyển đổi sai mục đích sử dụng đất rừng thành các dự án bất động sản. Đặc biệt, cần phải làm rõ khái niệm “du lịch sinh thái” không phải là việc cho phép đầu tư làm đường giao thông, xây dựng resort, bể bơi, biệt thự... trong vùng lõi vườn quốc gia như hiện nay.