Ông Vũ Quý Nhân và bộ sưu tập bình trà
“Gạ” vợ cho mượn tiền
Ông Vũ Quý Nhân - nguyên Giám đốc Trung tâm văn hoá tỉnh Thái Nguyên từng là nghệ sỹ chèo nổi tiếng tỉnh Bắc Thái cũ, không chỉ là người đặt nền móng cho đoàn chèo Bắc Thái, ông còn là vị trưởng đoàn đầy uy tín với những vở chèo để đời.
Sinh ra ở mảnh đất Định Hoá, sau ngày đất nước giải phóng, chàng nghệ sỹ trẻ Vũ Quý Nhân bắt đầu đi sâu nghiên cứu về trà đạo. Ông tâm sự: “Cũng một phần vì mình là người nghiện trà, nên mới có cái hứng tìm tòi văn hoá trà Việt, và việc khởi đầu là đi tìm những bình trà cổ qua các thời kỳ lịch sử”.
Mỗi lần dẫn đoàn chèo Bắc Thái đi công diễn ở các địa phương trong và ngoài tỉnh, ông Vũ Quý Nhân đều dành thời gian đến nhà dân hỏi han về những bình trà cổ. Ông Nhân vẫn còn nhớ bình trà cổ đầu tiên ông có được nhờ một lần đi công diễn ở huyện Võ Nhai. Sau khi vào nhà một người bạn, ông thấy ấm trà lạ mắt hình tam giác bị vứt ngoài gốc chuối. Ông xin được và đem về nghiên cứu. Sau khi đo đạc, thử chất men và tham khảo các tài liệu liên quan, ông sung sướng phát hiện đó là bình trà cực cổ cách ngày nay hàng nghìn năm tuổi.
Ấm trà long - ly - quy - phượng cực hiếm
Cũng có lần đi công diễn ở tỉnh Vĩnh Phúc, ông vô tình phát hiện một bình trà làm bằng gốm Bạch Định màu trắng ngà được đặt trang trọng trên ban thờ. Ông Nhân mạnh dạn hỏi mua, chủ nhà đồng ý bán, nhưng khi vừa trao tiền thì bà vợ đi chợ về giật lại bảo đó là bảo vật gia truyền. Ông Nhân ngậm ngùi nhưng ngày nào cũng ghé qua chỉ để ngắm nghía chiếc bình. Sau cả tháng trời, bà chủ thấy ông khách lạ mê bình trà mới gặng hỏi, ông Nhân trả lời thành thật, mua về để nghiên cứu bảo tồn. Bà chủ lấy chiếc bình xuống tặng cho ông.
Tuy nhiên, nhiều lần ông Nhân phải bỏ ra số tiền bằng hàng chục tháng lương để mua được một bình trà cổ. Tiền tích cóp bao nhiêu năm, ông đều “gạ” vợ cho “mượn” rồi lên đường lang thang khắp các tỉnh thành, ngõ ngách chỉ để mua bình trà cũ, thậm chí nhiều cái đã bị sứt vòi, mẻ nắp.
Nhiều người quen biết Vũ Quý Nhân đến nhà chơi thấy nhiều bình trà cũ kỹ được xếp la liệt khắp nhà. Có người bảo ông hâm, lại có người nghĩ ông kinh doanh đồ cổ nên giới thiệu khách hàng. Có những bình trà được người lạ trả giá cao tới vài chục triệu đồng nhưng ông không bán.
Bình “người ôm ấm” có niên đại 500 năm
Sở hữu 300 bình trà cổ
Ba mươi năm trời truy tìm bình trà cổ nhưng mãi đến năm 2006 trong Festival trà Đà Lạt, ông Nhân mới chính thức công bố kho báu quý hiếm của mình. Lúc này, cả giới nghiên cứu trà đạo và giới đồ cổ trong và ngoài nước mới giật mình trước bộ sưu tập khổng lồ mà một nghệ sỹ chèo như ông Nhân có được.
Ngay lập tức, các chuyên gia trà đạo từ Trung Quốc, Nhật Bản và châu Âu tìm đến ông Nhân nghe ông giảng thuyết trà Việt trong sự kính phục. Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam cũng cho lập hồ sơ đối ứng với các ứng viên khắp ba miền nhưng không ai có được bộ sưu tập bình trà với số lượng nhiều - độc - lạ - cổ như của ông Nhân.
Ấm trà hình người hàng nghìn năm tuổi
300 bình trà của ông Nhân với đủ mọi hình dáng kích thước. Có những ấm hình lá sen, hình đèn lồng, hình con vịt với đủ mọi hình thù kỳ quái. Có những ấm là hình người, hình tam giác, hình con gà, lại có những ấm trà quý dành cho vua chúa thời xưa với hình long - ly - quy - phượng có chất men cực chuẩn và bóng.
Ông Nhân bảo: “Đã có chuyên gia định giá 300 cổ vật này với giá hàng chục tỷ đồng nhưng tôi không bán. Cổ vật là vô giá, là thứ phản ánh sự sinh động của văn hoá trà Việt qua mấy nghìn năm qua, mình phải gìn giữ và bảo vệ để Việt Nam được khẳng định vai trò văn hoá với thế giới”.
Chưa hết, trong số những bình trà độc đáo, vô giá ấy, có những báu vật đã trải qua thăng trầm lịch sử. Có những bình trà đem lại cho nước Việt xưa sự thịnh vượng trong ngoại giao. Tất cả những câu chuyện về những bình trà của vua chúa thời xưa đều có tích dẫn hay gia phả mà dã sử kể lại. Vì vậy, bình trà không chỉ đơn thuần mang giá trị trà đạo để khẳng định nền văn hóa. Nó còn ẩn những bí mật lịch sử mà cha ông đã trải qua.
