Vì sao pháo nhiệt áp TOS-1 của Nga khiến NATO đặc biệt lo sợ?

TOS-1 là trụ cột trong kho vũ khí pháo nhiệt áp của Quân đội Nga, nó đã được sử dụng trong nhiều cuộc xung đột trên khắp lãnh thổ Liên Xô cũ, gần đây nhất là tại chiến trường Ukraine.

Trong khi biệt danh Buratino của TOS-1 đề cập đến một nhân vật giống chú bé gỗ Pinocchio, rất được yêu thích trong nền văn hóa đại chúng của Nga, thì hệ thống pháo phản lực nhiệt áp này là một công cụ "đầy nghiêm túc".

Được phát triển từ năm 1977 đến 1994 bởi Omsktransmash (bản thân là công ty con của Uralvagonzavod thuộc sở hữu nhà nước), Buratino bao gồm 30 ống phóng tên lửa đặt trên khung gầm xe tăng T-72A, cũng do Uralvagonzavod sản xuất.

TOS-1A là phiên bản mới hơn của hệ thống, nó chỉ mang theo 24 ống phóng và được biết đến với biệt danh Solntsepek - có nghĩa là "đốm nắng" trong tiếng Nga.

Hệ thống TOS-2 mới hơn sử dụng cấu hình tương tự TOS-1A, nhưng các ống phóng của nó được lắp trên xe tải Ural chứ không phải khung gầm T-72. Tổ hợp này lần đầu được sử dụng trên thực địa trong khuôn khổ cuộc tập trận Kavkaz 2020.

Từ TOS là viết tắt của Tyazholaya Ognemotnaya Sistema, hay "hệ thống phun lửa hạng nặng" trong tiếng Anh. Tuy vậy mô tả hệ thống TOS-1 như một khẩu “súng phun lửa” là không hoàn toàn phù hợp.

Thay vào đó, tên lửa TOS-1 phóng đi chất nổ nhiên liệu không khí (còn gọi là FAE). Khác với bom napalm dính vào mục tiêu khi bốc cháy, vụ nổ từ đạn TOS-1 bắt nguồn từ hóa chất phun ra môi trường, nhanh chóng lan truyền và gây ra phản ứng kéo dài.

Vụ nổ sẽ hút không khí ra khỏi khu vực được nhắm làm mục tiêu. Điều này làm cho TOS-1 có thể gây sát thương trên diện rộng, khi cả xe tăng, thiết giáp và binh sĩ cố thủ trong hầm ngầm đều không thể thoát khỏi tác động từ vụ nổ FAE.

Là một loại vũ khí nhiệt áp, TOS-1 được thiết kế để nhắm vào nhân lực của đối phương trong cả không gian mở và hạn chế. Đặc biệt, vũ khí đóng vai trò hỗ trợ hỏa lực rất tốt cho các đội hình thiết giáp và bộ binh.

Được vận hành bởi 3 binh sĩ, TOS-1 có tầm bắn tối thiểu 400 mét và tối đa 6.000 mét (0,25 đến 3,7 dặm.) Khi bắn bình thường, hệ thống có thể bao phủ tới 40.000 mét vuông trong lửa.

Đây rõ ràng là một vũ khí đáng gờm đối khi được sử dụng trong việc dọn sạch các khu vực rộng lớn. TOS-1 được trang bị đầy đủ các hệ thống liên lạc, quan sát, chữa cháy và bảo vệ hạt nhân - sinh học - hóa học.

TOS-1 là một trong những hệ thống vũ khí đầu tiên được Nga đưa vào Ukraine. Bộ trưởng Quốc phòng Anh Ben Wallace cáo buộc Nga đã sử dụng nó sớm trong giai đoạn đầu chiến tranh.

Quân Nga dường như đã mất vài tổ hợp TOS-1 trong chiến đấu, trong đó một số có thể đã bị Ukraine bắt giữ. Ngoài Nga, TOS-1 còn có trong kho vũ khí của Quân đội Armenia, Azerbaijan, Iraq và Kazakhstan. Ngoài ra Saudi Arabia được cho là cũng đã mua TOS-1.

Mặc dù TOS-1 không phải là hệ thống pháo nhiệt áp duy nhất trên thế giới, nhưng nó chắc chắn là một trong những tổ hợp vũ khí khét tiếng nhất.

Với sự phổ biến rộng rãi của nó và khả năng tàn phá bất kỳ loại hình vũ trang nào, TOS-1 Buratino và các phiên bản nâng cấp chắc chắn sẽ tiếp tục hiện diện trong nhiều cuộc xung đột tại tương lai.