- Mỹ điều lính thủy đánh bộ tới bảo vệ Đại sứ quán ở Haiti
- Cuộc vượt ngục đẫm máu nhất ở Haiti, 25 người chết
- Bộ Ngoại giao Mỹ phản ứng trước các vụ bắt giữ người Mỹ ở Haiti
Tình trạng này diễn ra trong nhiều tháng nay, nhưng nó trở nên khốc liệt hơn và lan rộng hơn trong vài tuần qua, làm tê liệt hầu hết đất nước Haiti. Các cuộc đụng độ đặc biệt nóng hơn ở khu phố Cite Soleil, nơi sinh sống của khoảng 300.000 người và là một trong những khu ổ chuột lớn nhất đất nước, cũng là địa bàn mà nhiều băng nhóm tranh giành ảnh hưởng vài năm qua. Ở đó, các thành viên băng đảng đã phá hủy những ngôi nhà ổ chuột bằng xe ủi để mở rộng địa bàn, cũng như hãm hiếp phụ nữ và trẻ em gái hay sát hại dân thường.
 |
Tình trạng bạo lực đã khiến cuộc sống người dân Haiti bị đảo lộn, trường học phải đóng cửa |
Được giới tinh hoa chính trị khuyến khích
Nhiều năm qua, giới tinh hoa chính trị của Haiti đã sử dụng các băng nhóm để đạt được mục đích riêng, chủ yếu là để đối phó với các đối thủ. Mặc dù sự can thiệp của các tổ chức tội phạm vào chính trị không phải chỉ có ở Haiti, nhưng nó đã đạt đến mức độ chưa từng có ở quốc gia nghèo vùng Caribe, đặc biệt là sau vụ ám sát Tổng thống Jovenel Moise vào tháng 7-2021.
Haiti đã giải tán quân đội vào năm 1995 sau cuộc đảo chính năm 1991, sau nhiều thập kỷ quân đội can thiệp vào chính trị và tổ chức binh biến. Kể từ đó, các chính trị gia Haiti, đặc biệt là cựu Tổng thống Jean-Bertrand Aristide, người lên nắm quyền vào năm 2001, ngày càng sử dụng các băng nhóm như một nguồn quyền lực đáng tin cậy để trấn áp các cuộc nổi dậy. Tổng thống Jovenel Moise trước khi bị ám sát đã cố gắng tổ chức lại quân đội vào năm 2017, nhưng ông không đủ khả năng tập hợp binh lính và nguồn lực để theo kịp với lượng súng đạn và nhân lực ngày càng tăng của các băng đảng.
Các băng đảng lớn của Haiti cạnh tranh để lấp đầy khoảng trống quyền lực mà quân đội để lại. Cùng với đó, các gia đình kinh doanh quyền lực ở Haiti đã trả tiền cho các băng đảng để duy trì sự an toàn cho hoạt động buôn bán của họ. Đó là lý do vì sao một số nhóm lớn hơn như G9 giành quyền kiểm soát cảng của Thủ đô cùng lĩnh vực buôn lậu vũ khí, thậm chí bọn họ có vũ khí tối tân hơn cả súng mà lực lượng vũ trang Haiti sử dụng. Vào tháng 7-2022, việc phát hiện vũ khí trong một container vận chuyển được dán nhãn là hàng quyên góp của nhà thờ, đã khiến Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc thúc đẩy hợp tác quốc tế để ngăn chặn việc vận chuyển súng từ Mỹ vào Haiti.
Mất 30% GDP vì bạo lực băng đảng
Từng là một trong những thuộc địa giàu có nhất của Pháp, quốc gia 11 triệu dân này hiện phải đối mặt với một nền kinh tế kém hiệu quả, với khoảng 2/3 GDP đến từ số tiền mà những người di cư Haiti gửi về quê hương và viện trợ quốc tế, theo số liệu của Ngân hàng Thế giới. Ngân sách thu từ thuế, nguồn tài trợ chính cho quân đội quốc gia thấp, chỉ bằng 5,6% GDP. Hoạt động sản xuất nội địa của Haiti gần như đã ngừng hoạt động trong vài năm nay, và nước này phải nhập khẩu hầu hết hàng hóa từ bên ngoài. Khoảng 60% dân số sống trong cảnh nghèo đói, với gần một nửa dân số cần hỗ trợ lương thực khẩn cấp và 1,2 triệu người bị đói cùng cực, theo Chương trình Lương thực Thế giới của Liên hợp quốc.
Khó có thể đưa ra số lượng chính xác các thành viên băng đảng, nhưng theo Mạng lưới Bảo vệ Nhân quyền Quốc gia, Haiti có hơn 90 băng đảng. Bạo lực băng đảng lan rộng càng khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn. Từ năm 2016 đến 2020, bạo lực băng đảng khiến quốc gia này thiệt hại 4,2 tỷ USD mỗi năm, tương đương 30% GDP, Bloomberg đưa tin vào tháng 9-2021. Kết quả là tình trạng hỗn loạn làm nản lòng đầu tư nước ngoài, chặn các tuyến thương mại và làm gián đoạn những gì còn lại của nền kinh tế địa phương, làm tăng tỷ lệ lạm phát và giá thực phẩm và nhiên liệu. Nhiều trường học và đại học phải đóng cửa và viễn cảnh kinh tế tồi tệ càng làm tăng ảnh hưởng của các băng đảng. Giới quan sát cảnh báo, nếu không có sự can thiệp ngay lập tức nhằm ngăn chặn vòng luẩn quẩn của bạo lực, hỗn loạn và nghèo đói, thanh niên Haiti sẽ có ít lựa chọn hơn là gia nhập các băng đảng để tồn tại.
