Tương lai bất định của những binh sĩ Ukraine 'buông súng' tại Azovstal

Bộ Quốc phòng Nga cho biết, 959 lính Ukraine trong nhà máy thép Azovstal đã đầu hàng, sau khi Ukraine thông báo kết thúc nhiệm vụ chiến đấu ở Mariupol.

"Trong 24 giờ qua, 694 binh sĩ đã đầu hàng, trong đó có 29 người bị thương. Tổng cộng kể từ ngày 16/5, đã có 959 binh sĩ đã đầu hàng, trong đó 80 người bị thương, 51 người đã nhập viện", Bộ Quốc phòng Nga hôm 18/5 cho biết trong cuộc họp báo hàng ngày về chiến dịch quân sự ở Ukraine.

"Không có chỉ huy cấp cao nhất trong số những người đã đầu hàng. Họ vẫn chưa rời đi", Denis Pushilin, lãnh đạo Cộng hòa Nhân dân Donetsk tự xưng, nói.

Bộ Quốc phòng Nga trước đó thông báo đã đạt được thỏa thuận với Ukraine để đưa lính Ukraine ra khỏi nhà máy Azovstal. Tuy nhiên, cả Moscow và Kiev đều không cung cấp thông tin cụ thể về thỏa thuận. Ukraine sau đó thông báo kết thúc nhiệm vụ chiến đấu ở thành phố miền nam Mariupol.

Hình ảnh được truyền thông đăng tải vài ngày qua cho thấy các chuyến xe buýt chở binh sĩ Ukraine rời nhà máy Azovstal đến các thị trấn do phe ly khai thân Nga kiểm soát, dưới sự giám sát của lực lượng Nga.

“83 ngày phòng thủ Mariupol sẽ đi vào lịch sử như là trận Thermopylae của thế kỷ 20”, cố vấn tổng thống Ukraine, ông Mykhailo Podolyak viết trên Twitter hôm 17/5, nhắc đến trận đánh Thermopylae vào năm 480 TCN - khi lực lượng Hy Lạp phải đối diện đội quân Ba Tư có số lượng áp đảo.

Những người phòng thủ tại Azovstal đã “phá hỏng” kế hoạch chiếm đóng miền Đông Ukraine của Nga và “hoàn toàn xoay chuyển tình hình cuộc chiến”, ông Podolyak viết.

Một ngày trước bài đăng trên, Kiev khẳng định nhiệm vụ cầm chân quân Nga đã hoàn tất. Chỉ thị này - trên danh nghĩa - không phải lệnh đầu hàng nhưng nó đã đặt dấu chấm hết cho trận đánh dài nhất trong gần 3 tháng giao tranh Ukraine.

Hiện chưa rõ trong nhà máy Azovstal còn bao nhiêu binh sĩ Ukraine. Trước đó, ước tính có tới 2.000 binh sĩ Ukraine cầm cự bên dưới nhà máy Azovstal.

Nga không công bố địa điểm tập kết binh sĩ Ukraine vừa buông súng. Nhưng theo AP, 7 chiếc xe buýt chở theo số binh sĩ Ukraine đã được trông thấy vào hôm 17/5 ở khu vực từng là nhà tù số 120, thuộc thị trấn Olenivka, cách Mariupol khoảng 88 km về phía bắc.

Trên mỗi chiếc xe buýt có khoảng 20 binh sĩ Ukraine, tuy nhiên AP không thể xác định chắc chắn tổng số binh sĩ Ukraine được đưa đến Olenivka.

Tuy Mariupol và Olenivka về lý thuyết đều là một phần của tỉnh Donestk của Ukraine, nhưng Olenivka từ năm 2014 đã nằm dưới sự kiểm soát của lực lượng ly khai thân Nga.

Trước khi rơi vào tay phe nổi dậy, nhà tù số 120 là cơ sở an ninh nghiêm ngặt chuyên giam giữ người phạm tội nghiêm trọng của Ukraine.

Câu hỏi quan trọng nhất lúc này được đặt ra là chuyện gì sẽ xảy ra đối với những binh sĩ Ukraine đã buông súng kháng cự quân Nga sau khi họ đã cố thủ tại nhà máy thép Azovstal gần 3 tháng?

Kyiv lúc này rất kiệm lời về điều khoản đi kèm việc đầu hàng. Họ hy vọng có thể trao đổi tù nhân với Nga để đưa những binh sĩ Ukraine ở Azovstal về nhà nhưng cũng lưu ý rằng đây là quá trình cần sự khéo léo và nhiều thời gian.

Người phát ngôn Điện Kremlin hứa hẹn những binh sĩ này sẽ được đối xử “phù hợp với chuẩn mực quốc tế”. Nhưng các tuyên bố từ trong nước Nga và từ lực lượng ly khai đã đi ngược lại cam kết của Điện Kremlin.

Vyacheslav Volodin, Chủ tịch Duma Quốc gia Nga (hạ viện Nga), hôm 17/5 nói rằng các thành viên Tiểu đoàn Azov là "tội phạm phát xít", không nên xếp vào danh sách trao đổi tù binh.

"Họ là tội phạm chiến tranh và chúng ta phải làm hết sức để đưa ra xét xử", ông Vyacheslav Volodin nói.

Còn ông Leonid Slutsky, một thành viên trong đoàn đàm phán của Moscow với Kiev, kiêm chủ tịch ủy ban các vấn đề quốc tế của Hạ viện Nga, kêu gọi tử hình những người lính Ukraine vừa buông súng kháng cự này.

Ủy ban Điều tra của Nga hôm 17/3 cho biết, thẩm vấn những binh sĩ Ukraine đầu hàng để “xác định những thành phần theo chủ nghĩa dân tộc và kiểm tra xem liệu họ có dính líu tới hành vi phạm tội với dân thường” hay không, theo TASS.

Văn phòng công tố Nga đã yêu cầu Tòa Tối cao nước này tuyên bố Trung đoàn Azov là tổ chức khủng bố. Hầu hết binh sĩ ra hàng tại Azovstal là thành viên của Trung đoàn Azov.

Đồng thời, nghị viện Nga đang cân nhắc thông qua nghị quyết cấm việc trao đổi tù bình bằng thành viên Trung đoàn Azov.

Ông Pushilin, lãnh đạo DPR, hôm 18/5 cho biết, tòa án sẽ xét xử binh sĩ Ukraine đầu hàng tại Azovstal.

“Với những phần tử tội ác chiến tranh và thành phần theo chủ nghĩa dân tộc, nếu họ hạ vũ khí, số phận của họ sẽ do tòa án quyết định”, ông Pushilin nói, theo TASS.

“Nếu đó là tội phạm phát xít, họ sẽ bị đem ra trước tòa án binh”, ông Pushilin nhấn mạnh.

Mariupol có vị trí chiến lược quan trọng với Nga. Nếu lực lượng Nga kiểm soát được thành phố cảng này, Moscow có thể hình thành một tuyến đường trên bộ nối bán đảo Crimea ở miền Nam Ukraine, khu vực Nga đơn phương sáp nhập từ 2014, với vùng Donbas, nơi phiến quân ly khai thân Nga kiểm soát.

Do Mariupol nắm giữ vị trí quan trọng, ngay từ ngày đầu chiến sự nổ ra, ngoại ô thành phố cảng đã chứng kiến hỏa hoạn, cùng với hàng trăm vụ nổ.

Ukraine đã phản ứng bằng việc gửi những lực lượng tốt nhất phòng thủ Mariupol, bao gồm Lữ đoàn Thủy quân lục chiến 36, lực lượng của Bộ Nội vụ, lực lượng biên phòng và Trung đoàn Azov. Tuy vậy dưới sức ép của hỏa lực Nga, cuối cùng nơi đây đã thất thủ.