Từ thiện từ tâm và từ thiện miễn cưỡng

• Nghệ sĩ làm từ thiện, tự minh bạch thôi đã đủ?
• Mỹ Tâm âm thầm ủng hộ Bắc Giang 300 triệu đồng chống dịch Covid-19

Ca sĩ Thủy Tiên được biết đến là một trong những nghệ sĩ chăm chỉ làm các hoạt động thiện nguyện nhất showbiz Việt

Mạng xã hội trở thành cánh tay nối dài để tiếp nhận những tấm lòng từ tâm. Đặc biệt, khi lời kêu gọi đó được phát ra từ một người có ảnh hưởng, được bảo chứng bằng nhân cách và những việc họ đã làm trong thực tế.

Thông thường, nếu khi trao vật chất ủng hộ một cá nhân, một tập thể nào đó, người trao gửi tấm lòng của mình thường phải có thêm một bước nữa là xác minh thông tin về hoàn cảnh, nhưng bây giờ họ sẵn sàng gửi qua kênh trung gian mà mình tin gửi một cách “không lăn tăn gì hết”.

Nhưng trên mạng xã hội thỉnh thoảng người ta lại “bóc phốt” những cá nhân “ăn theo” sự kiện làm dấy lên tình thương trong cộng đồng. Họ thống thiết viết ra những lời tưởng như gan ruột về số phận sau đó lại não nề để lại số tài khoản cá nhân với lời nhắn gửi nội dung na ná nhau như: Mọi tấm lòng ủng hộ anh A., chị H.,… Xin gửi vào số tài khoản ngân hàng sau…

Tiền vào tài khoản thì niềm tin biến mất. Bởi lẽ sau đó trang cá nhân của người kêu gọi bỗng nhiên đóng băng, lặng thầm tan vào hư vô. May mắn lắm, người ta lại thấy đầy đủ từ tên tuổi đến nhận dạng của người kêu gọi trong một bản tin về an ninh trật tự khi bị công an bắt giữ.

Mới đây nhất, vào ngày 10-5-2021, Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an đã phối hợp với Công an tỉnh Hà Nam bắt giữ đối tượng Trần Văn Lâm, sinh năm 1998, trú tại tỉnh Hà Nam về hành vi lập Fanpage Facebook kêu gọi người dân ủng hộ tiền từ thiện rồi chiếm đoạt.

Tại cơ quan công an, Lâm khai nhận mình là người thiết lập và sử dụng Fanpage Facebook có tên “Hỗ Trợ Trẻ Em” để thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản của các nhà hảo tâm trên toàn quốc. Lâm không phải là người nổi tiếng, cũng không phải là người được bảo chứng bằng việc làm thực tế, nhưng một thanh niên 9X đã khiến cho rất nhiều nhà hảo tâm gửi vào tài khoản của mình số tiền lên tới 6,6 tỷ đồng.

Cũng thật khó hiểu khi những nhà hảo tâm lại sẵn sàng trao gửi tấm lòng của mình thông qua lời kêu gọi của một cá nhân mà mình không biết tới. Lúc này, chỉ có thể tự trấn an bằng câu nói: “Lòng tốt còn rất nhiều, chỉ có điều bị gửi sai địa chỉ mà thôi!”.

Mỹ Tâm cũng là một nghệ sĩ thường âm thầm làm công tác từ thiện

Chúng ta vẫn thường mặc định với nhau rằng, từ thiện thì phải từ tâm, và chân lý ấy không bao giờ thay đổi. Nhưng trong bối cảnh ngày nay, người ta lại thấy nó có phần xê dịch. Có rất người làm từ thiện chỉ vì miễn cưỡng phải làm.

Chúng ta không thể quy chụp cho rằng, những người miễn cưỡng buộc phải làm từ thiện là không có lòng tốt. Chúng ta cũng có quyền tin rằng, lòng tốt có trong mỗi con người, chỉ có điều nó bị chế ngự hoặc bị chi phối bởi cái gì thôi.

Nhưng dù khi người ta thực hiện một hành động từ thiện có xuất phát từ lòng tốt của bản thân không thì họ cũng sẽ giúp đỡ, cải thiện điều kiện sống, vượt qua nghịch cảnh cho không ít phận người.

Dẫu vậy, không phải hành động tốt nào cũng đem lại những điều tích cực. Khi cuộc sống tồn tại nhiều nghi kỵ, khi các nhà hảo tâm cảm thấy gửi vật chất của mình qua ai, tổ chức nào cũng chưa thực sự an tâm, chính vì thế mới xuất hiện rất nhiều cá nhân, nhóm tổ chức thực hiện phương châm từ thiện trực tiếp.

Dư luận phản ứng gay gắt khi nghệ sĩ Hoài Linh sau 6 tháng vẫn chưa chuyển số tiền hơn 14 tỷ đồng của các nhà hảo tâm gửi gắm đến đồng bào miền Trung

Thông qua nhiều kênh mà họ biết đến những địa chỉ đang cần sự giúp đỡ, vậy là tìm đến tận nơi để trao quà. Thế nên, qua mỗi mùa lũ lụt, thỉnh thoảng tôi lại đọc được tin về việc thôn thu lại tiền của các nhà tài trợ rồi chia đều cho từng nhà. Mới đọc hẳn sẽ có nhiều người phẫn uất vì cách làm tưởng như lạm quyền của địa phương hay là tư tưởng cào bằng trong cả phần từ thiện. Nhưng không phải vậy, vì đã từng có chuyện, cả thôn đồng tình ký cam kết khẳng định, việc làm của địa phương đã được họp bàn và thông qua nhân dân.

Trên thực tế, đúng là có một gia đình chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của cơn lũ, ông Trưởng thôn đã thu lại tiền từ thiện rồi chia đều cho từng nhà. Người hảo tâm nghĩ rằng mình đã tìm đúng địa chỉ và trao tận tay người cần nhận. Nhưng nghĩ rộng ra, nhà hảo tâm nào cũng dựa theo tiêu chí ấy để trao quà thì nhà nào chịu ảnh hưởng nhất có thể nhận được số tiền từ thiện quá lớn, thậm chí lớn hơn cả tổng số những người dân chịu ảnh hưởng ở vùng đó với thiệt hại cộng dồn cao hơn nhiều.

Có một cuốn sách tựa đề rằng: “Lòng tốt của bạn cần thêm đôi phần sắc sảo”. Tôi không bàn đến nội dung cuốn sách, mà ấn tượng bởi tựa đề. Đúng là nhà hảo tâm có quyền trao gửi lòng tốt của mình đến bất kỳ ai, nhưng đôi khi chính điều đó lại tạo ra những người sống ký sinh trên lòng tốt của cộng đồng.

Nhà báo Hồ Viết Thịnh

Ở một khía cạnh khác, có những người làm từ thiện một cách miễn cưỡng, họ đã tự đẩy mình vào một thế kẹt ở giữa với đầy rẫy những ứng xử và phân bua.

Mà từ thiện từ tâm hay từ thiện miễn cưỡng thì cũng cần có đạo đức. Mà đạo đức nói như một nhân vật trong truyện ngắn của cố nhà văn Nguyễn Huy Thiệp thì đôi khi “Thượng tầng kiến thức là đầu, hạ tầng cơ sở là chân, khúc đuôi là đạo đức”. Mà sợ nhất là đạo đức như đuôi thằn lằn thi thoảng lại tự rụng (!?).