Trung Quốc tham vọng xây cảng biển lớn nhất châu Phi trị giá 10 tỷ USD

ANTD.VN - Trong vòng 10 năm nữa, làng chài Mlingotini yên bình cùng với 4 làng dọc bờ biển Bagamoyo, phía Bắc Thủ đô Dar Es Salaam của Tanzania sẽ bị san bằng để xây dựng một cảng biển lớn nhất châu Phi trị giá 10 tỷ USD do Trung Quốc đầu tư xây dựng.

Làng chài nhỏ gần Bagamoyo 10 năm tới sẽ trở thành cảng lớn nhất châu Phi với dự án đầu tư của Trung Quốc trị giá 10 tỷ USD

“Phiên bản Thâm Quyến” ở châu Phi

Thị trấn Bagamoyo - từng nổi lên với hiện tượng buôn bán nô lệ và được đề cử di sản thế giới từ 12 năm trước - đang được Trung Quốc xem như một Thâm Quyến mới. Trước khi trở thành khu kinh tế đặc biệt đầu tiên của Trung Quốc vào năm 1979, Thâm Quyến cũng là một thị trấn đánh cá nhỏ. Hiện giờ đây là một trong những thành phố lớn nhất thế giới và là trung tâm công nghệ cao. Còn Bagamoyo, nếu dự án được thực hiện đúng như kế hoạch, nó sẽ trở thành cảng lớn nhất châu Phi. 

Thực tế là sau nhiều năm trì hoãn, Chính phủ Tanzania cho biết họ đang trong giai đoạn cuối cùng của cuộc đàm phán với Công ty Nhà nước Trung Quốc Merchants Holdings International. Các đầm phá sẽ được nạo vét, cho phép tàu chở hàng khổng lồ cập bến. Đối với khu kinh tế đặc biệt ngay sát đó do quỹ của Oman lập ra, quy hoạch ban đầu cho thấy các nhà máy cùng khu dân cư với dân số tương lai ước tính là 75.000 người. 

“Giống như cảng biển Thâm Quyến được đánh thức năm 1980 thế kỷ trước,                   Bagamoyo có thể trở thành một cửa ngõ công nghiệp không chỉ dành cho Tanzania mà còn nửa tá quốc gia châu Phi không giáp biển”.

Lauren Johnston (Chuyên gia Trung Quốc - châu Phi thuộc New South Economics)

Nhiều dân làng hiện đã chấp nhận đền bù cho việc mất nhà cửa. Trước các dự án cơ sở hạ tầng lớn sắp được xây dựng, người dân Bagamoyo tin tưởng họ sẽ có nhiều doanh nghiệp, nhiều việc làm hơn và kiếm được nhiều tiền hơn. Ngư dân Ibrahim Chamume, 30 tuổi sống bằng nghề chài lưới như bao dân làng Mlingotini hàng trăm năm nay cũng hy vọng, ngay cả khi vợ chồng anh chưa được đổi đời, sẽ đến lượt các con anh  có cuộc sống sung túc hơn.

Mối nguy từ những khoản vay 

Đề xuất khai thác vùng biển Bagamoyo mở rộng đến Đông Phi nằm trong Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc và chỉ là 1 trong nhiều dự án hợp tác lớn của Trung Quốc với châu Phi. Có thể kể ra một số dự án đình đám ở đây như: Ethiopia có tuyến đường sắt chạy bằng điện dài 756km nối Thủ đô Addis Ababa đến cảng biển của nước láng giềng Djibouti, tổng giá trị đầu tư 3,2 tỷ USD. Và Djibouti, để đổi lấy các khoản đầu tư lớn, các khoản vay ưu đãi, 1 đường ống dẫn dầu và 2 sân bay, cho phép Trung Quốc xây dựng căn cứ quân sự đầu tiên ở nước ngoài.

Trong khi Đông Phi là trọng tâm chính của Sáng kiến Vành đai và Con đường trên lục địa, các dự án cơ sở hạ tầng của Trung Quốc kéo dài tới Angola và Nigeria, với các cảng được lên kế hoạch dọc theo bờ biển từ Dakar đến Libreville và Lagos. Bắc Kinh cũng đã bày tỏ ủng hộ đối với đề nghị của Liên minh châu Phi về mạng lưới đường sắt cao tốc châu Phi.

Đáng nói là cảng mới Bagamoyo có thể giúp hồi sinh tuyến đường sắt Tazara, kéo dài từ các mỏ đồng của Zambia đến Dar Es Salaam, đánh dấu cơ sở hạ tầng có quy mô lớn đầu tiên mà Trung Quốc dựng lên ở châu Phi từ những năm 1960. Điểm khác biệt chính là Tazara chủ yếu được chi trả bằng tiền viện trợ của Trung Quốc thời đó, còn hiện tại, hầu hết các dự án mới đều là các khoản vay thương mại của Trung Quốc.

Đã có những lo ngại về các khoản vay này. Giai đoạn từ năm 2000-2015, Trung Quốc đã cho các nước châu Phi vay 95,5 tỷ USD. Nghiên cứu của Trung tâm Phát triển Toàn cầu cho thấy, Djibouti nằm trong số 8 quốc gia tham gia Sáng kiến Vành đai và Con đường sẽ rất dễ bị tổn thương do vay nợ. Số liệu của Tổ chức Tiền tệ Quốc tế IMF cho thấy, nợ công của nước này tăng từ 50% đến 85% GDP trong 2 năm trở lại đây. 

Trước chuyến thăm châu Phi vào tháng   3-2018, cựu Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson đã cáo buộc Trung Quốc về các hoạt động cho vay kiểu này, hay khi còn là Ngoại trưởng, bà Hillary Clinton từng cảnh báo về “chủ nghĩa thực dân mới” của Trung Quốc.