- Thua trận ở Idlib, phiến quân tức tối hạ sát một số binh sĩ SAA
- IS thề sẽ tấn công trả thù người Kurd Syria và liên minh do Mỹ đứng đầu
- Lục đục giữa các nhóm khủng bố tại bắc Syria
Hiện trường vụ đánh bom ở Surabaya tháng 6-2018, một trong những vụ tấn công khủng bố liên quan đến IS đẫm máu nhất trong lịch sử Indonesia
“Nếu nhìn sự sụp đổ của IS mà nói rằng chúng ta sẽ bước vào thời kỳ hòa bình thì thật sai lầm. Mọi người hay nghĩ rằng, khi một tổ chức khủng bố đã bị nghiền nát thì nghĩa là nó đã chết. Không hẳn vậy, các thành viên của nó sẽ lan rộng ra toàn cầu và có thể vẫn lẩn tránh khỏi sự rà soát của chính quyền. Bọn họ chỉ đang trải qua thời kỳ ngủ đông và chúng ta sẽ chứng kiến những vấn đề nghiêm trọng khác”, Ahmad El-Muhammady, một nhà phân tích chống khủng bố tại Đại học Hồi giáo quốc tế Malaysia cảnh báo. Vậy, liệu các quốc gia Đông Nam Á đã sẵn sàng để đối phó với các chiến binh IS trở về? Khu vực này có phải là mảnh đất màu mỡ cho sự hồi sinh của nhóm khủng bố khết tiếng tàn bạo hay không?
Mối đe dọa gia tăng
IS đã chính thức tuyên bố thất bại tại Syria vào tháng 3-2019 sau nhiều năm chịu áp lực từ liên minh quân sự quốc tế gồm 79 thành viên. Điểm trụ lại cuối cùng của IS là Baghouz ở miền Đông Syria. “Nhưng sau thất bại ở Trung Đông, họ sẽ đến Đông Nam Á, một khu vực có số dân Hồi giáo lớn nhất thế giới” - ông Mohd Farid Mohd Shahran từ Viện nghiên cứu Hồi giáo Malaysia nhận định.
Malaysia và Indonesia là các quốc gia có đông dân số theo Hồi giáo. Khu vực này cũng đang nổi lên như một “điểm nóng” về khủng bố. Bằng chứng là sự gia tăng các vụ tấn công khủng bố ở Indonesia, Philippines và cả quốc gia gần đó là Sri Lanka. Năm ngoái, hàng loạt vụ đánh bom ở Surabaya đã khiến 28 người thiệt mạng. Đó là cuộc tấn công liên quan đến IS đẫm máu nhất ở Indonesia cho đến nay. Indonesia cũng đã chứng kiến 12 vụ tấn công khủng bố khác vào năm 2018, 13 âm mưu khủng bố đã bị chính quyền triệt phá.
“Nếu nhìn sự sụp đổ của IS mà nói rằng chúng ta sẽ bước vào thời kỳ hòa bình thì thật sai lầm. Mọi người hay nghĩ rằng, khi một tổ chức khủng bố đã bị nghiền nát thì nghĩa là nó đã chết. Không hẳn vậy, các thành viên của nó sẽ lan rộng ra toàn cầu và có thể vẫn lẩn tránh khỏi sự rà soát của chính quyền. Bọn họ chỉ đang trải qua thời kỳ ngủ đông và chúng ta sẽ chứng kiến những vấn đề nghiêm trọng khác”.
Ông Ahmad El-Muhammady (nhà phân tích chống khủng bố tại Đại học Hồi giáo quốc tế Malaysia)
Vào năm 2017, một tay súng Indonesia về nước đã giết hại 1 cảnh sát ở Medan. Trong khi đó ở Malaysia, năm 2015, chính quyền đã phá âm mưu của một nhóm tay súng IS trở về định tấn công các đồn cảnh sát và doanh trại quân đội. Năm 2018, nhà chức trách Malaysia cũng đã triệt phá 4 âm mưu khủng bố, bắt giữ hơn 80 chiến binh IS. “Tuy khu vực này chưa xuất hiện làn sóng các tay súng chiến đấu cho IS trở về từ Iraq hay Syria, nhưng mối đe dọa này có thể tăng lên” - báo cáo của Bộ Nội vụ Singapore đánh giá về mối đe dọa khủng bố năm 2019 cho biết.
Trong không gian ảo, trận chiến còn khó khăn hơn, bởi đây là cuộc chiến về hệ tư tưởng. Ở Đông Nam Á, những kẻ ủng hộ IS sử dụng các ứng dụng như Telegram để chia sẻ thông tin và kết nối với nhau. Ước tính, có đến hàng trăm nhóm như vậy ở Malaysia, Indonesia và Philippines. Chính phủ các nước này đã tăng cường an ninh mạng nhằm ngăn chặn sự lây lan ảnh hưởng của IS, nhưng các trang web tập hợp các nhóm khủng bố vẫn chưa kiểm soát được hết.
Theo một cách nào đó, mối đe dọa lớn nhất đối với Đông Nam Á không phải là các chiến binh IS đã trở về, mà là những người chưa bao giờ rời đi nhưng lại muốn được IS công nhận. “Họ không còn phụ thuộc vào chỉ dẫn cũng như các kế hoạch từ thủ lĩnh IS ở Syria. Thay vào đó, họ lên kế hoạch độc lập và sử dụng IS như một nhóm để hợp pháp hóa cuộc chiến của mình” - ông Ayob Khan Mydin Pitchay, người đứng đầu cơ quan chống khủng bố của Malaysia nói.
Lực lượng an ninh truy quét nghi phạm khủng bố
Siết chặt luật và hạn chế tư tưởng cực đoan
Để đối phó với các hành động khủng bố có thể xảy ra sau sự trỗi dậy của IS, Malaysia đã áp dụng cách tiếp cận kiên quyết. Chẳng hạn, Luật Ngăn chặn khủng bố 2015 cho phép chính quyền giam giữ các nghi phạm khủng bố trong thời gian 2 năm mà không cần xét xử. Điều này đã giúp ngăn chặn nhiều âm mưu tấn công khủng bố.
Luật pháp của nước này cũng cho phép cảnh sát bắt giữ các cá nhân truyền bá tư tưởng cực đoan. Tháng 10 năm ngoái, 7 người nước ngoài và 1 người địa phương đã bị bắt vì liên kết với một trung tâm tôn giáo được cho là cổ vũ cho chủ nghĩa thánh chiến Salafi - một hệ tư tưởng liên quan đến Al-Qaeda.
Nhà phân tích El-Muhammady chỉ ra rằng, chủ nghĩa cực đoan ở Malaysia đang gia tăng vì tàn dư thời kỳ hậu xung đột ở Syria, vì các tay súng thánh chiến từ nước ngoài trở về, và vì những thay đổi trong động lực chính trị ở nước này. “Nếu những giáo lý thánh chiến Salafi tiếp tục ảnh hưởng đến một số trung tâm giáo dục Hồi giáo ở Malaysia mà không bị kiểm soát hay không bị điều chỉnh đúng đắn, nó sẽ trở thành mối đe dọa lâu dài. Một số trường tôn giáo khi đó có thể trở thành trung tâm cho các phong trào cực đoan và sẽ lan rộng như cháy rừng” - ông Mohd Farid Mohd Shahran nói.
“Hiện giờ, ít nhất 11 tay súng đã từ Trung Đông trở về Malaysia. Tuy nhiên, hồ sơ cho thấy, hiện có hơn 40 tay súng của Malaysia vẫn chưa rõ tung tích và không chắc họ đã về nước hay chưa. Những chiến binh này nếu đã trở về thì với tâm lý thất vọng vì không thực hiện được ý định tử vì đạo khi Nhà nước Hồi giáo sụp đổ, có thể họ sẽ tiếp tục thực hiện nhiệm vụ của mình bằng cách tổ chức các cuộc tấn công liều chết ở quê nhà” - Tổng Thanh tra Cảnh sát Abdul Hamid Bador cảnh báo trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng 7-2019.
Có nên trao cơ hội thứ hai?
Tại Indonesia, gần 100 công dân đã quay trở lại, trong khi 500 người vẫn bị mắc kẹt ở Syria hoặc đang chạy trốn. Trở về nhà, các cựu phiến quân có cuộc sống bình thường, họ có thể làm việc và hòa nhập với công chúng. Chuyên gia Noor Huda Ismail thuộc tổ chức phi chính phủ Yayasan Prasasti Perdamaian (Viện Xây dựng hòa bình quốc tế) thường xuyên giúp các tay súng IS và những người ủng hộ IS tái hòa nhập xã hội. Ông cho rằng, những kẻ khủng bố đã quay đầu về cần được trao cơ hội thứ hai để có thể hòa nhập và không quay lại thế giới bạo lực nữa.
Ông Noor Huda Ismail cũng hợp tác với Pak Ucup - chủ một nhà hàng từng tuyển dụng những người đã chiến đấu cho IS. Ucup có cùng hoàn cảnh nên tin rằng đây là một cách tốt để đảm bảo rằng những kẻ khủng bố trước đây cảm thấy bớt đơn độc. Ông nói: “Nếu không kết bạn mới, họ sẽ quay trở lại với những người bạn cũ vốn ủng hộ bạo lực và sẽ tái phạm. Khi đó, cả xã hội sẽ phải trả giá khi không làm cho những tay súng đã trở về này thay đổi”. Thực tế, như Noor Huda Ismail từng thừa nhận, bất kỳ xã hội nào cũng có người xấu, khó cải tạo. “Bản chất của họ đã như vậy rồi. Đối với loại người này, chúng ta cần phải kìm hãm, nghi ngờ hoặc theo dõi họ mãi mãi”.
