Sắn ế ẩm vì xăng sinh học bị “ghẻ lạnh”
Tiến thoái lưỡng nan
Cục Chế biến thương mại nông lâm thủy sản (Bộ NN&PTNT) cho biết, sau khi chương trình sản xuất và tiêu thụ xăng sinh học E5 được Chính phủ cho phép triển khai, từ năm 2010 đến nay, cả nước đã có 6 nhà máy sản xuất ethanol (xăng sinh học) với tổng công suất 550 triệu lít/năm được xây dựng theo quy hoạch tại những vùng trồng sắn trọng điểm. Tuy nhiên, đến nay mới chỉ có nhà máy Đồng Xanh ở Quảng Nam đi vào hoạt động. Còn lại 5 nhà máy ở Bình Phước, Tùng Lâm (Đồng Nai), Cư Dút (Đắk Nông), Dung Quất (Quảng Ngãi), Tam Nông (Phú Thọ) đi vào hoạt động trong thời gian tới.
Các nhà khoa học khẳng định, trong điều kiện nhiên liệu xăng dầu ngày càng đắt đỏ, có nguy cơ bị cạn kiệt thì xăng sinh học E5 là một kỳ vọng để chủ động bổ sung nhiên liệu, có thể thay thế cho xăng có nguồn gốc từ dầu mỏ. Đây là loại xăng được pha chế với 5% cồn sinh học ethanol, loại nhiên liệu thân thiện với môi trường. Song, từ khi có mặt trên thị trường tới nay, xăng E5 gần như không thể tiêu thụ. Mặc dù cả nước hiện đã có 3 trong tổng số hơn 10 doanh nghiệp đầu mối bán xăng E5, nhưng từ tháng 8-2010 đến thời điểm này, tổng lượng xăng E5 cung ứng ra thị trường mới đạt 35.000m3. Trong khi theo quy mô công suất thiết kế của 3 nhà máy sản xuất ethanol đã lên tới 300.000m3 ethanol, đủ để pha chế được 6 triệu m3 xăng E5, tương đương với 94% nhu cầu tiêu thụ xăng tại Việt Nam vào năm 2014.
Theo ông Phùng Đình Thực, Chủ tịch PetroVietnam, ngay cả PV Oil- đơn vị bán được nhiều xăng E5 nhất thì trong 9 tháng của năm 2012 cũng chỉ bán được 15.000m3 xăng E5, tương đương với hai ngày rưỡi hoạt động của một nhà máy. Trong khi đó, lượng xăng dầu tiêu thụ mỗi tháng từ 1-1,2 triệu lít. Cũng bởi vậy, các nhà máy đang xây dựng lâm vào thế tiến thoái lưỡng nan.
Củ sắn khổ theo xăng
Theo các chuyên gia và doanh nghiệp sản xuất, sở dĩ xăng E5 gặp khó khăn như hiện nay là vì nhận thức của người tiêu dùng còn đang có sự nhầm lẫn giữa ethanol - cồn sinh học với methanol - một loại dung môi mang tính tẩy rửa mạnh, pha chế trong sơn, không được phép pha vào xăng dầu, gây nguy hiểm. Vì sự nhầm lẫn không đáng có trên mà không ít người dân còn có suy nghĩ xăng sinh học là nguyên nhân gây cháy nổ. Ngoài ra còn một nguyên nhân là các cơ sở kinh doanh xăng dầu cũng còn chưa mặn mà với xăng sinh học, vì để kinh doanh họ sẽ phải đầu tư thêm một hệ thống bể chứa, cột bơm độc lập với xăng thông thường, thêm chi phí. Vì vậy, trong khi cả nước đang có tới 12.000 đại lý bán xăng thông thường thì chỉ có 155 cây bán xăng sinh học.
Cũng bởi khó tiêu thụ, sản phẩm làm ra không bán được nên các nhà máy sản xuất xăng E5 cũng phải hoạt động cầm chừng để chờ giải pháp. Hậu quả kéo theo đó là hàng vạn nông dân trồng sắn ở các địa phương khốn khổ vì nguyên liệu ế đọng, không ai thu mua. Tại vùng nguyên liệu của Nhà máy ethanol Tam Nông (Phú Thọ), dự án đang xây dở dang đã phải tạm dừng, trong khi 8.000ha trồng sắn đã được quy hoạch, nông dân ở các huyện nghèo Tân Sơn, Thanh Sơn, Yên Lập đều hăm hở lao vào trồng. Các dự án trồng sắn của người nông dân Quảng Nam, Bình Phước cũng đang rơi vào cảnh tương tự. Do trồng ồ ạt theo quy hoạch nhà máy xăng sinh học, vào vụ thu hoạch nhà máy không mua thì dân phải bán rẻ cho tư thương với giá chỉ còn 1.200-1.400 đồng/kg, mỗi tấn lỗ 600.000-800.000 đồng. Dự án nhà máy ethanol Tam Nông (Phú Thọ), các nhà đầu tư không còn hào hứng nữa. Dự án nhà máy ethanol ở Bình Phước, nhà đầu tư Nhật Bản cũng đang rao bán cổ phần, muốn rút vốn.
Được biết, để tháo gỡ những bất cập cho các dự án xăng sinh học, Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo lộ trình cho việc sử dụng loại xăng này. Theo đó, kể từ 1-12-2014, xăng sinh học sẽ được sản xuất, phối chế, kinh doanh để sử dụng cho các phương tiện cơ giới đường bộ tiêu thụ trên địa bàn 7 tỉnh, thành trọng điểm, và từ tháng 12-2015 tất cả các loại phương tiện cơ giới đường bộ trong cả nước sẽ phải dùng xăng E5. Hàng vạn nông dân trồng sắn đang trông chờ...
