Nơi một thành phố hồi sinh

ANTĐ - Nếu như 20 năm trước, Medellin - nơi khởi nguồn sự nghiệp của trùm ma túy Pablo Escobar khét tiếng với tỷ lệ người bị giết hàng năm lên tới con số khủng khiếp: 381 trên 100.000 dân thì ngày nay, thành phố lớn thứ 2 Colombia này đang trở thành một không gian sống lý tưởng cho 3,5 triệu dân. Muốn biết bài toán quy hoạch kiến trúc và đô thị có ý nghĩa thế nào đối với vận mệnh một thành phố, hãy đến với Medellin.

Đi lại thường ngày bằng… cáp treo

Vùng ngoại ô Medellin là những sườn dốc của thung lũng Aburra, đây quả là cơn ác mộng của quy hoạch đô thị. Đối với nhiều cư dân ngoại ô, hành trình đến với khu vực trung tâm rất mất thời gian và khổ ải, họ phải chen chúc nhau trên những chuyến xe buýt đông đúc lượn quanh đường đồi núi. Tuy nhiên, nhà chức trách Medellin đã đưa ra một giải pháp sáng tạo: 6 tuyến cáp treo với tổng mức đầu tư 43 triệu USD hoạt động từ năm 2009, hiện nay 3 tuyến cáp treo khác đang được xây dựng. Điều này có nghĩa là, giao thông thuận lợi tạo điều kiện cho dân cư vùng ngoại ô -  nơi nghèo khó nhất và từng dính vào ma túy, bạo lực có cơ hội tiếp xúc với thương mại, giáo dục, y tế và những nhu cầu cần thiết khác mà trước đây họ không thể có. Với giá vé 1.800 peso (khoảng 12.000 đồng), người ta sẽ có 25 phút thoải mái ngắm cảnh quanh sườn núi khu vực giữa vùng ngoại ô và trung tâm. 

Cùng với cáp treo công cộng, Medellin còn là thành phố duy nhất của Colombia có hệ thống xe điện ngầm. Khánh thành vào năm 1995, tàu điện ngầm ở Medellin nổi tiếng là sạch sẽ, hiệu quả, là niềm tự hào của người dân thành phố khi họ đã hình thành nên “văn hóa xe điện ngầm”. Mỗi ngày, hệ thống Metro de Medellin này phục vụ hơn 553.000 hành khách. 

Đầu năm 2012, Viện nghiên cứu chính sách phát triển và giao thông vận tải (ITDP), một tổ chức toàn cầu với mục tiêu thúc đẩy giao thông vận tải bền vững đã bầu chọn Medellin có một trong những hệ thống vận tải hàng đầu thế giới. Theo đánh giá của ITDP: “Thành phố Medellin đã biến bạo lực và tuyệt vọng thành hy vọng và cơ hội, bằng cách sử dụng giao thông bền vững làm đòn bẩy cho sự thay đổi”.

Medellin có thể là bài học cho nhiều cộng đồng khác trên thế giới: Nếu hệ thống giao thông công cộng được thiết kế tốt, nó không chỉ đơn giản là giúp con người đi lại trong môi trường thân thiện hơn, mà hơn thế còn tạo ra chuyển biến tích cực về kinh tế - xã hội.

Và những giải pháp đồng bộ 

Thời điểm đầu những năm 1990, Medellin bước vào giai đoạn hồi sinh, vấn đề cải thiện phúc lợi xã hội đã được chú trọng bắt đầu từ doanh nghiệp lớn nhất thành phố: EPM - Công ty Dịch vụ công cộng sở hữu Nhà nước. Thật khó hình dung Medellin phục hưng như thế nào nếu không đánh giá đúng vai trò của EPM. Đây là đơn vị cung cấp nước, gas, vệ sinh môi trường, viễn thông và điện cho toàn thành phố. Quy định bắt buộc là EPM phải cung cấp nước sạch và điện cho những khu ổ chuột bất hợp pháp, vì thế nó tạo ra nơi cư ngụ an toàn với tiện nghi cơ bản, không giống những khu ổ chuột ở các thành phố lớn khác. Hơn thế, lợi nhuận của EPM được trực tiếp dùng để xây dựng mới trường học, quảng trường công cộng, hệ thống giao thông công cộng và công viên. Một trong những quảng trường đẹp nhất nằm ở trung tâm Medellin là do EPM tặng thành phố và trên đỉnh núi gần khu ổ chuột phía đông bắc thành phố, EPM cũng mở một công viên miễn phí nối với trung tâm bằng cáp treo.

Câu chuyện về sự chuyển mình ở Medellin hóa ra không hẳn là một màu hồng mà là sự dám nghĩ dám làm của những nhà quy hoạch có tầm nhìn xa trông rộng. Trong “cuộc chiến” chống nghèo đói và tội phạm, chính quyền thành phố kiên trì triết lý “tiếp cận toàn diện”. “Chúng tôi cho rằng mọi thứ giáo dục, văn hóa, thư viện, an toàn, không gian công cộng có mối liên kết với nhau. Rõ ràng chúng ta không chỉ xây mới và cải tạo trường học. Phải làm thế nào để nâng cao chất lượng giảng dạy, dinh dưỡng kết hợp với kiến ​​trúc. Vì thế, mục tiêu lớn hơn của nhà chức trách chính là để cho người giàu và người nghèo cùng được hưởng một chất lượng giáo dục, giao thông vận tải và kiến ​​trúc công cộng như nhau”, ông Federico Restrepo, người từng điều hành EPM và sau này nằm trong ban quy hoạch của thành phố cho biết.