Nhiều bạn trẻ mắc sai lầm khi chọn nghề để theo học

ANTĐ - Cứ đến mùa tuyển sinh đại học, nhiều bạn trẻ lại lúng túng trước việc chọn ngành học và trường mình theo học TS. Phạm Mạnh Hà - một chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm trong tư vấn hướng nghiệp của ĐHQGHN- chia sẻ một số thông tin về thực tế chọn nghề hiện nay.

Nhiều bạn trẻ mắc sai lầm khi chọn nghề để theo học ảnh 1
Nên chọn trường, ngành học theo khả năng và sở thích của mình hơn là chạy theo “mốt”
(Học sinh THPT Hà Nội tại một buổi tư vấn, hướng nghiệp). Ảnh: PHÚ KHÁNH



- PV: TS. Phạm Mạnh Hà đánh giá thế nào về việc chọn nghề của các bạn trẻ hiện nay?

- TS. Phạm Mạnh Hà: Trên thực tế, việc chọn nghề của học sinh hiện nay mang nặng tính thực dụng như: nghề nghiệp này có dễ xin việc làm hay không, có thu nhập cao hay không, được làm việc ở thành phố hay không… chứ ít người chú ý tới nội dung, ý nghĩa và giá trị xã hội của nghề nghiệp cũng như sự phù hợp của nghề nghiệp với xu hướng, nguyện vọng của bản thân. 

- Vậy những sai lầm phổ biến trong việc chọn nghề hiện nay của học sinh là gì, thưa TS?

- Phổ biến nhất là chọn nghề vì những lý do kinh tế, đặt nặng giá trị kinh tế. Nhiều bạn học sinh chấp nhận từ bỏ lĩnh vực nghề nghiệp mà mình yêu thích để lựa chọn một ngành học khác với suy nghĩ ngành học này ra trường dễ xin được việc hơn, thu nhập cao hơn. Hai là nhiều bạn học sinh khi chọn nghề vẫn giữ quan niệm xưa cũ, lạc hậu như cho rằng nghề đào tạo ở bậc đại học thì dễ xin việc hơn nghề đào tạo ở bậc trung cấp. Nhiều bạn trẻ còn cảm thấy xấu hổ và thất bại khi phải học trung cấp hay ở những cơ sở đào tạo nghề. 

Chọn nghề theo sự thành công của người thân cũng là một trong những sai lầm thường gặp ở những học sinh đang sống trong gia đình mà có cha mẹ, người thân thành đạt trong xã hội. Chọn nghề hời hợt, sơ sài theo kiểu nước đến chân mới nhảy. Nhiều bạn học sinh ngay đến năm lớp 12 cũng chưa tìm hiểu và quyết định lựa chọn một lĩnh vực nghề nghiệp để theo đuổi. 

- Vậy khi chọn ngành học, thí sinh nên quan tâm đến những vấn đề gì?

- Khi các bạn quyết định lựa chọn một lĩnh vực nghề nghiệp để xây dựng một sự nghiệp vững chắc cho bản thân và đóng góp cho xã hội, các bạn cần cẩn trọng tìm hiểu xem bản thân thực sự thích thú với loại công việc nào; năng lực sức khỏe, thể chất của mình ra sao; bạn thích làm việc trong môi trường như thế nào; mong muốn về tiền lương, cơ hội thăng tiến ra sao… Sau đó các bạn mới đi tìm kiếm công việc đáp ứng được nhiều nhất những mong muốn và khả năng của mình. Tiếp theo phải tìm các cơ sở có đào tạo lĩnh vực nghề nghiệp mà mình đã lựa chọn. Cuối cùng căn cứ vào điều kiện gia đình, năng lực học tập để lựa chọn một cơ sở đào tạo phù hợp.

- Chọn ngành nghề không phù hợp sẽ gây hậu quả như thế nào đối với cá nhân người đó, và rộng hơn là đối với xã hội?

- Việc chọn sai nghề của cá nhân không chỉ ảnh hưởng trực tiếp tới chính bản thân họ mà còn tới sự phát triển chung của nền kinh tế - xã hội. Đối với cá nhân, chọn sai nghề dẫn tới bản thân không phát huy được hết năng lực, tố chất của mình trong công việc, giảm năng suất và hiệu quả lao động. Từ đó sẽ gây tâm lý chán nản, thất vọng, thiếu tự tin và mất đi động lực để làm việc. Đối với xã hội, việc có nhiều cá nhân lựa chọn sai nghề sẽ dẫn tới giảm sút chất lượng đào tạo, gây lãng phí cho công tác đào tạo và đào tạo lại. 

- TS đánh giá thế nào về công tác hướng nghiệp cho học sinh hiện nay? 

- Hướng nghiệp có nhiệm vụ giúp đỡ các em học sinh tìm hiểu đầy đủ và sâu sắc về thế giới nghề nghiệp để rồi từ đó lựa chọn cho mình một lĩnh vực lao động nghề nghiệp đáp ứng được nhiều nhất mong muốn, nguyện vọng cũng như những điều kiện và khả năng khác của mỗi người. 

Tuy nhiên, do công tác hướng nghiệp hiện nay chúng ta làm chưa tốt dẫn tới nhiều học sinh khi chọn nghề thường bị hấp dẫn bởi những chiêu “khuyến mãi”, những hoạt động bề nổi của các cơ sở đạo tạo hơn là lựa chọn một lĩnh vực nghề nghiệp đáp ứng được nguyện vọng và khả năng của các em.

- Vậy các trường ĐH nên tham gia như thế nào vào công tác hướng nghiệp cho thí sinh và cả các sinh viên đang học?

- Các trường đại học, cao đẳng, trung cấp, các cơ sở đào tạo nghề cần xây dựng hệ thống họa đồ nghề nghiệp, họa đồ lĩnh vực nghề nghiệp thuộc lĩnh vực đào tạo của nhà trường thay vì chỉ giới thiệu khung chương trình đào tạo, mục đích, mục tiêu đào tạo một cách khô cứng, thiếu thông tin. Các trường ngoài công tác tư vấn tuyển sinh hàng năm cần tổ chức các hoạt động để học sinh phổ thông đến tham quan, giao lưu, tìm hiểu sâu hơn về các lĩnh vực đào tạo của nhà trường.

Trường cũng cần tổ chức các buổi tọa đàm giữa các cựu sinh viên giờ đã thành đạt trong xã hội để chia sẻ những bài học kinh nghiệm trong học tập và công tác của mình. 

- TS có lời khuyên nào đối với người học?

- Thực tế, việc đào tạo trong nhà trường đại học là đào tạo ngành hay lĩnh vực nghề nghiệp. Trong ngành, lĩnh vực nghề nghiệp lại được chia nhỏ thành nhiều chuyên môn với các loại công việc khác nhau. Nếu bạn có tố chất và năng lực phù hợp với nghề, bạn nên tiếp tục làm việc với tất cả trách nhiệm của mình, theo thời gian công việc đó sẽ làm cho bạn thích thú. Trong trường hợp cuối cùng, bạn thấy đã sai lầm khi chọn nghề thì hơn lúc nào hết, bạn hãy bắt tay tìm kiếm lại một công việc khác phù hợp hơn với năng lực, phẩm chất và những mong muốn khác của mình.

- Xin cảm ơn những chia sẻ của TS.