Sôi động “mở bát”
Thử vào một vài diễn đàn online, mới thấy các bát họ được mở ra rất sôi động, thu hút đủ mọi người, ở đủ mọi lĩnh vực ngành nghề tham gia, dân công chức có, dân buôn bán có, đặc biệt dân văn phòng thì đây được coi là một hình thức “tiết kiệm” mới tương đối hiệu quả. Anh chị em có tiền cứ quẳng vào đến lượt được lĩnh cả cục đỡ mất tiền vào mấy cái vụ thời trang, cà phê cà pháo, bia bọt nhậu nhẹt… Nhu cầu người tham gia chơi họ trên mạng đông đến nỗi có diễn đàn còn mở hẳn một mục “Các bát họ” với số lượng lên tới vài chục bát họ.
Đa phần các thành viên xuất phát điểm cũng chỉ quen biết, trao đổi qua mạng Internet, sau đó trở nên gần gũi thông qua các buổi offline, mọi thông tin về nhân thân, hoàn cảnh gia đình ít được kiểm chứng. Các thành viên chơi trong một bát họ có thể đã từng gặp nhau ngoài đời, nhưng không ít trường hợp chưa từng gặp mặt, mọi giao dịch qua thanh toán bằng cách đưa tiền trực tiếp hoặc chuyển khoản. Mới đầu các bát họ trên mạng mở ra cũng “thuận buồm xuôi gió” nhưng thời gian gần đây bắt đầu có những dấu hiệu cho thấy sự bất thường ở các bát họ khi có chủ bát lặn mất tăm. Thậm chí nhiều thành viên chỉ thông qua quen biết trên mạng nhưng đã đem số tiền lên đến hàng trăm triệu đồng để cho vay.
Là một thành viên kỳ cựu của một diễn đàn mạng nổi tiếng dành cho các bậc cha mẹ, tham gia nhiều hội nhóm, nhiều buổi offline, với tài ăn nói cùng bản lý lịch hoành tráng (làm việc tại một đại sứ quán lớn), Đỗ Thị Ngọc H (quê xã An Lập, Sơn Động, Bắc Giang) đã khiến nhiều thành viên tin tưởng tuyệt đối. Cùng với trào lưu mở các bát họ trên diễn đàn, H cũng đứng ra mở bát họ, đồng thời tham gia nhiều bát họ khác. Ngoài ra, qua thời gian kết thân với một số thành viên trên diễn đàn, H đã vay mượn nhiều người với số tiền lớn, có người lên tới vài trăm triệu. Khi đã nhận hết số tiền họ và vay mượn các thành viên diễn đàn tổng số tiền lên đến hàng tỷ đồng thì H bỗng nhiên… biến mất.
Chị D - một thành viên trên diễn đàn đã từng tham gia chơi họ với H cho biết, do thường xuyên tham gia diễn đàn tâm sự các vấn đề tài chính gia đình với nhau nên có biết sơ sơ về thành viên này. Thấy H có công việc ổn định, uy tín với nhiều thành viên nên chị đã tham gia bát họ cùng H. Tương tự một thành viên khác là chị T cho biết, có quan hệ quen biết nên đã tham gia chơi họ cùng H, không những thế, chị T còn đem tiền của mình và tiền vay người thân cho H vay với số tiền trên 200 triệu đồng. Khi vụ việc H bỏ trốn bị các thành viên diễn đàn bàn tán rầm rộ, chị mới biết H đang nợ nần với con số lên đến nhiều tỷ đồng và đang mất khả năng thanh toán, số tiền của chị không biết bao giờ mới đòi được, tìm H trên mạng thì không thấy đâu. Đến nước này, các thành viên trên diễn đàn mới tập hợp nhau lại cùng viết đơn tố cáo đến cơ quan công an. Lúc này H mới xuất hiện và hứa sẽ thanh toán cho các thành viên, và số nợ do chơi họ hiện đang được H khắc phục dần, tuy nhiên với những khoản nợ lớn thì không biết bao giờ mới đòi được. Lại có thông tin cho rằng H đã cao chạy xa bay ra khỏi biên giới Việt Nam, những người đã trót chuyển tiền cho H bây giờ chỉ biết trông chờ vào may mắn.
Trên thực tế khi Internet phát triển, hình thức diễn đàn đã trở thành nơi giao lưu thân thiết giữa các thành viên bất kể khoảng cách địa lý, và khi lòng tin giữa các thành viên tăng lên thì nhiều người tìm đến nhau để góp họ. Về bản chất, việc chơi họ trên các diễn đàn không khác gì chơi họ ngoài đời sống, chỉ khác ở môi trường giao lưu là ở trên mạng mà thôi. Nhưng cũng vì môi trường giao lưu trên mạng, sự giao lưu thực tế ít, thông tin về nhân thân, hoàn cảnh gia đình không nhiều, thậm chí là thông tin ảo nên những rủi ro là khá lớn.
Theo ông Bùi Huy Kiên, quản trị diễn đàn Lamchame.com - một diễn đàn có số lượng bát họ lớn thì nhằm phát huy mặt tích cực, giảm rủi ro cho các thành viên tham gia, BQT diễn đàn đã có nhiều hướng dẫn, cảnh báo đến các thành viên về các nguy cơ có thể xảy ra, hướng dẫn cách thức giảm rủi ro bằng các quy trình minh bạch, khuyến khích mọi người gặp gỡ giao lưu trực tiếp để hiểu về hoàn cảnh của nhau, tổ chức các hoạt động offline để mọi người được gặp gỡ, giới hạn số bát họ mà mỗi người có thể tham gia xuống tối đa 3 bát họ trong một thời điểm. Tuy nhiên cũng vẫn có một số trường hợp rủi ro xảy ra như chủ họ mất khả năng thanh toán. Trong những trường hợp này BQT phối hợp tích cực với những nạn nhân để yêu cầu chủ họ thực hiện nghĩa vụ đầy đủ. Ngoài việc mất khả năng thanh toán các bát họ, một số thành viên còn cho nhau vay với số tiền lớn và trong trường hợp này BQT sẽ tiến hành đối chất công khai nếu các bên muốn đối chất. Tuy nhiên đây chỉ là những biện pháp được gọi là “kêu gọi”, “khuyến cáo”, “cảnh báo” là chính, chứ đến khi có những dấu hiệu lừa đảo, vi phạm pháp luật xảy ra thì những “khuyến cáo” trên chẳng có ý nghĩa gì.
“Chờ được vạ thì má đã sưng”
Tình trạng chơi họ, vỡ họ, cho vay tín dụng đen đang là câu chuyện “nóng” trong đời sống. Nhiều người đã khuynh gia bại sản khi trở thành nạn nhân của hụi họ. Dù cho cơ quan công an có bắt được kẻ lừa đảo thì khả năng thanh toán cũng không còn. Chơi họ trên mạng còn mất an toàn hơn nhiều bởi người chơi không có cơ hội để tìm hiểu kỹ về chủ họ cũng như các thành viên tham gia nhóm họ, tìm hiểu về gia đình, về công việc, về thu nhập của họ, thậm chí những thông tin được đưa ra chỉ là ảo để lấy lòng tin của người chơi… nên việc rủi ro là điều dễ xảy ra.
Luật sư Trương Quốc Hòe, Trưởng văn phòng Luật Interla (đoàn Luật sư TP.Hà Nội) cho biết: Khi có những tranh chấp xảy ra trong phạm vi họ, pháp luật vẫn thụ lý và giải quyết vì nó được coi là một giao dịch dân sự, được pháp luật bảo vệ. Với những trường hợp người giao dịch bằng miệng, không có văn bản giấy tờ nhưng có nhiều căn cứ khẳng định giao dịch là thực thì pháp luật vẫn bảo vệ. Hành vi vỡ họ, cầm tiền họ rồi bỏ trốn tuỳ theo mức độ sẽ bị xử lý trước pháp luật. Nếu cơ quan công an tìm ra việc vỡ họ được tính toán từ đầu (có ý định lừa đảo chiếm đoạt tài sản) thì có thể bị khởi tố về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản hoặc lừa đảo, khi đó vụ việc trở thành vụ án hình sự chứ không còn là quan hệ dân sự nữa.
Đối với trường hợp lợi dụng chơi họ để lừa đảo thì đã có chế tài xử phạt theo số lượng tiền chiếm giữ. Về hình thức, sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, kể cả khi chủ “bát” bị đi tù thì người chơi cũng khó lòng lấy lại tiền của mình. Nếu nguyên nhân do chủ họ mà tài sản vẫn còn thì tài sản của người chủ họ sẽ bị kê biên để đảm bảo thi hành nghĩa vụ trả nợ. Trường hợp chủ họ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự, muốn lấy lại tiền, người chơi chỉ còn cách kiện chủ họ ra tòa theo luật Dân sự, nhưng “chờ được vạ thì má đã sưng”.
