Nga - Czech - Ukraine: Căng thẳng leo thang trên mặt trận ngoại giao

• Ukraine muốn lấy lại ‘các phần lãnh thổ đã bị sáp nhập’
• [Ảnh] Quốc gia châu Âu nào đề nghị tổ chức thượng đỉnh Nga - Mỹ?

Đại sứ quán CH Czech tại Thủ đô Mátxcơva (Nga)

Dùng trục xuất để “trả đũa”

Lý do CH Czech trục xuất 18 nhân viên của Đại sứ quán Nga là do nghi ngờ các cơ quan tình báo của Nga có liên quan tới một vụ nổ kho đạn của quân đội Czech vào năm 2014. Ngoại trưởng CH Czech Jan Hamacek cho biết 18 nhà ngoại giao Nga được tình báo sở tại nhận diện là các đặc vụ của Cơ quan Tình báo quân đội Nga (GRU) và Cơ quan Tình báo đối ngoại Nga (SVR).

Và phía CH Czech nghi ngờ rằng các sĩ quan tình báo quân đội Nga có liên quan tới vụ nổ tại kho đạn dược ở Vrbetice (CH Czech) vào năm 2014 khiến 2 công dân Czech thiệt mạng. Do đó, CH Czech đã ra ngay quyết định buộc các nhân viên Đại sứ quán Nga trên phải rời khỏi nước này trong vòng 48 giờ. CH Czech còn cho biết đã thông báo với các đồng minh NATO và Liên minh châu Âu (EU) về nghi ngờ của mình và các Ngoại trưởng EU sẽ nhóm họp vào ngày 20-4 để thảo luận về vấn đề này.

Phản ứng ngay lập tức trước quyết định của CH Czech, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova tuyên bố CH Czech “nhận thức rõ ràng” hệ quả của quyết định trục xuất 18 nhân viên Đại sứ quán Nga tại Praha. Còn Bộ Ngoại giao Nga khẳng định đây là một quyết định “chưa từng có tiền lệ” của CH Czech. Người đứng đầu Ủy ban Đối ngoại của Duma Quốc gia (Hạ viện) Nga Leonid Slutsky cũng khẳng định rằng CH Czech liên hệ quyết định trục xuất các nhà ngoại giao Nga với sự kiện năm 2014 là “không thực tế”.

Ngay lập tức, Bộ Ngoại giao Nga triệu tập Đại sứ CH Czech Vitezslav Pivonka và công bố quyết định trục xuất 20 nhà ngoại giao của quốc gia Đông Âu. “Đại sứ Pivonka đã được thông báo rằng 20 nhân viên Đại sứ quán Cộng hòa Czech ở Mátxcơva là những người “không được hoan nghênh”. Họ phải rời khỏi Nga trước cuối ngày 19-4” - Bộ Ngoại giao Nga cho biết. Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Nga nêu rõ: “Đây là biện pháp đáp trả của chúng tôi để tác giả của hành động khiêu khích nhận thức được đầy đủ trách nhiệm của họ khi phá hoại nền tảng mối quan hệ bình thường giữa hai nước”.

Trong bối cảnh đó, quan hệ ngoại giao giữa Ukraine và Nga cũng “cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt”. Bộ Ngoại giao Ukraine thông báo rằng một nhà ngoại giao cấp cao tại Đại sứ quán Nga ở Kiev có 72 giờ, tính từ ngày 19-4, để rời khỏi Ukraine nhằm bày tỏ “sự phản đối mạnh mẽ” đối với vụ Nga bắt giữ và trục xuất ông Alexander Sosonyuk - nhân viên lãnh sự Ukraine tại St. Petersburg.

Hình ảnh vụ nổ kho đạn của quân đội Cộng hòa Czech vào năm 2014

Trước đó, ông Sosonyuk bị Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) bắt giữ với lý do tìm cách tiếp cận thông tin từ các nguồn cơ sở dữ liệu thực thi pháp luật của Nga cuộc gặp một công dân Nga. “Hoạt động này không phù hợp với tư cách của một nhà ngoại giao và chống lại Liên bang Nga. Nhà ngoại giao này sẽ bị xử lý theo luật pháp quốc tế” - Bộ Ngoại giao Nga nêu rõ và thông báo trục xuất ông Sosoniuk khỏi lãnh thổ Nga trong vòng 72 giờ, bắt đầu từ ngày 19-4.

Ẩn nấp những lo ngại sâu sắc

Truyền thông địa phương tại CH Czech trích dẫn các nguồn tin ngoại giao nói, động thái “ăn miếng, trả miếng” của Mátxcơva sẽ dẫn đến việc đóng cửa Đại sứ quán Czech. Song, hiện vẫn chưa rõ chính xác quyết định ảnh hưởng thế nào đến phái đoàn ngoại giao của CH Czech tại Nga. Đáng chú ý, việc trục xuất “qua lại” trên đã làm rung chuyển quan hệ hai nước trước chuyến thăm dự kiến của Ngoại trưởng CH Czech Hamacek tới Mátxcơva, nơi ông dự kiến sẽ thảo luận về khả năng mua vaccine Sputnik V ngừa Covid-19 của Nga.

Sự đổ vỡ trong quan hệ cũng làm gián đoạn hợp tác song phương trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân. Ngay sau khi các lệnh trục xuất được ban bố, Bộ trưởng Bộ Công nghiệp và Thương mại CH Czech Karel Havlicek tuyên bố tập đoàn năng lượng hạt nhân thuộc sở hữu Nhà nước của Nga Rosatom có thể sẽ bị cấm tham gia đấu thầu cải tạo Nhà máy điện hạt nhân Dukovany của nước này.

Cảnh sát canh gác trước Đại sứ quán Nga ở Praha, ngày 18-4

Bên cạnh đó, việc Nga - CH Czech - Ukraine căng thẳng trên mặt trận ngoại giao như “đổ thêm dầu vào lửa” mối quan hệ căng thẳng giữa Nga và phương Tây, vốn dĩ đã gia tăng thêm khi Nga tăng cường quân sự ở xung quanh khu vực xung đột miền Đông Ukraine và trên bán đảo Crimea. Tổng Thư ký NATO Jens Stoltenberg đã gọi việc Nga tập trung quân nói trên là “gây quan ngại sâu sắc và không thể biện minh” và khẳng định rằng đây là cuộc “tập trung quân lớn nhất của Nga kể từ khi Crimea được sáp nhập vào lãnh thổ Nga”. Còn Ngoại trưởng Ukaine Dmytro Kuleba nói rằng Nga “đang công khai đe dọa Ukraine bằng chiến tranh và việc hủy diệt Nhà nước của chúng tôi”.