- Nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy (3): Chủ động, kịp thời trong công tác quản lý người nghiện, sử dụng trái phép chất ma túy
- Nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy (1): Đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật để phòng, chống ma túy trong tình hình mới
 |
Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (Bộ Công an) phối hợp chặt chẽ với các đơn vị nghiệp vụ trong và ngoài lực lượng triệt xóa nhiều chuyên án ma túy lớn |
Mục tiêu trọng tâm: Quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy
Trong Luật Phòng, chống ma túy năm 2000 (sửa đổi, bổ sung năm 2008) thì công tác quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy chưa thật sự được coi trọng và chưa được quy định trong luật, không được luật hóa cụ thể. Trong khi đó, thực tế diễn biến tình hình tội phạm và tệ nạn ma túy ngày càng phức tạp khiến công tác quản lý người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy của các cơ quan chức năng hiện nay gặp rất nhiều khó khăn, bất cập, tác động trực tiếp tới kết quả đấu tranh phòng, chống tội phạm và làm giảm hiệu năng quản lý đối với các cơ quan chức năng có thẩm quyền...
Trước thực trạng trên, Bộ Công an nhận rõ một trong những điểm mấu chốt góp phần phòng ngừa, đấu tranh, ngăn chặn hiệu quả tội phạm ma túy chính là công tác quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy. Người sử dụng trái phép chất ma túy là “đầu vào” của tội phạm ma túy. Chính vì vậy, Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 đã có 1 Chương luật hóa những quy định cụ thể về quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy.
Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 (Điều 22 đến Điều 26) - Quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy:
• Quy định việc xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể;
• Quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy;
• Trách nhiệm của người sử dụng trái phép chất ma túy;
• Trách nhiệm của gia đình, cơ quan, tổ chức, cộng đồng trong quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy;
• Lập danh sách người sử dụng trái phép chất ma túy.
Thông tin với phóng viên, đại diện Bộ Công an khẳng định: Đây là Chương được quy định mới nhằm đáp ứng tình hình phức tạp của người sử dụng trái phép chất ma túy trong thời gian qua. Mục đích việc quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy nhằm giáo dục, hướng họ tới lối sống lành mạnh, không sử dụng trái phép chất ma túy. Đồng thời tăng cường giám sát, kiểm tra để kịp thời phát hiện, ngăn chặn không để họ tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy. Do đó, việc quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy thực hiện ngay từ lần đầu tiên người đó có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy và không phải là biện pháp xử lý vi phạm hành chính.
Quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy, gồm 5 Điều (từ Điều 22 đến Điều 26) quy định việc xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể; quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy; trách nhiệm của người sử dụng trái phép chất ma túy; trách nhiệm của gia đình, cơ quan, tổ chức, cộng đồng trong quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy; lập danh sách người sử dụng trái phép chất ma túy.
 |
Công tác cai nghiện ma túy tại các trung tâm sẽ phát huy hiệu quả khi Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 có hiệu lực từ ngày 1-1-2022 |
Công an xã: Rà soát, xác định, thống kê, quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy
Để cụ thể và hướng dẫn thực hiện Luật Phòng, chống ma túy năm 2021, Bộ Công an đã tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị định số 105/2021/NĐ-CP ngày 4-12-2021 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Phòng chống ma túy, có hiệu lực ngày 1-1-2022. Nghị định này đã dành khá nhiều dung lượng với 12 Điều để hướng dẫn cụ thể những nội dung liên quan đến quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy, khẳng định tầm quan trọng trong công tác này.
Cụ thể, những căn cứ xét nghiệm người có dấu hiệu sử dụng trái phép chất ma túy; Kinh phí cho việc thực hiện biện pháp quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy; Thu thập thông tin, tài liệu để lập Hồ sơ quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy; Xác minh nơi cư trú và gửi hồ sơ; Quyết định quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy; Thời hạn quản lý và cách tính thời hạn quản lý; Nội dung quản lý; Xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể trong thời hạn quản lý; Quy định về việc xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể; Quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy trong trường hợp chuyển đi khỏi nơi cư trú; Dừng, chấm dứt quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy và Công tác quản lý và lưu trữ hồ sơ quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy.
Đáng chú ý, Nghị định 105 còn nêu rõ, trong thời hạn 3 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được thông báo về hành vi sử dụng trái phép chất ma túy và kết quả xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người sử dụng trái phép chất ma túy cư trú ổn định hoặc nơi phát hiện hành vi sử dụng trái phép chất ma túy đối với người không có nơi cư trú ổn định ra quyết định và tổ chức quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy theo quy định tại khoản 2, khoản 4, Điều 23 của Luật Phòng, chống ma túy.
Nghị định cũng nêu rõ việc phân công Công an cấp xã lập danh sách người sử dụng trái phép chất ma túy quản lý tại địa phương và tổ chức thực hiện việc xét nghiệm chất ma túy trong cơ thể trong thời hạn quản lý; Phân công Tổ quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy do cán bộ Công an cấp xã làm Tổ trưởng; đại diện thôn/tổ dân phố làm Tổ phó; đại diện gia đình của người sử dụng trái phép chất ma túy hoặc người uy tín trong dòng họ, đại diện tổ chức chính trị - xã hội (căn cứ vào nhân thân của người sử dụng trái phép chất ma túy) và nhân viên công tác xã hội (nếu có) làm tổ viên; phân công một thành viên Tổ quản lý trực tiếp thực hiện các nội dung tư vấn, động viên, giáo dục, giúp đỡ người sử dụng trái phép chất ma túy.
Đối với nội dung quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy trong trường hợp chuyển đi khỏi nơi cư trú, Điều 47 quy định cụ thể ít nhất 1 lần trong tháng, Công an cấp xã nơi quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy phải kiểm tra, cập nhật nơi cư trú của người đang trong thời hạn quản lý. Khi người sử dụng trái phép chất ma túy thay đổi nơi cư trú thì Công an cấp xã nơi chuyển đến phối hợp với Công an cấp xã nơi đang quản lý để kiểm tra, xác minh thông tin.
Sau khi xác minh, Công an cấp xã nơi đang quản lý thông báo cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã nơi đang quản lý biết. Trong thời hạn 5 ngày làm việc, kể từ ngày người đó chuyển đến nơi cư trú mới, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã nơi chuyển đi thông báo và chuyển hồ sơ quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy theo Mẫu số 08 tại Phụ lục ban hành kèm theo Nghị định này cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã nơi chuyển đến tiếp tục quản lý. Công an cấp xã có trách nhiệm thường xuyên cập nhật nơi cư trú của người sử dụng trái phép chất ma túy vào cơ sở dữ liệu về cư trú, cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.
Như vậy, Nghị định 105 đã có những quy định chi tiết và hướng dẫn khoa học, đầy đủ, chặt chẽ từ “đầu vào”, các biện pháp quản lý cụ thể, đến “đầu ra” đối với người sử dụng trái phép chất ma túy; tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, thông suốt để các lực lượng có liên quan, đặc biệt là lực lượng Công an cấp cơ sở thuận lợi trong việc rà soát, xác định, thống kê, quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy trong cộng đồng.
- Quy định cụ thể các trường hợp người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi bị đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc tương tự như người đủ 18 tuổi (trừ trường hợp tái nghiện) nhưng không bị coi là xử lý vi phạm hành chính với thời hạn từ đủ 6 tháng đến 12 tháng.
- Quy định rõ thẩm quyền quyết định việc đưa đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc do Tòa án nhân dân cấp huyện, đồng thời bổ sung một điều quy định về việc lập hồ sơ đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc đối với người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi.
- Quy định cụ thể việc áp dụng biện pháp cai nghiện ma túy cho người Việt Nam bị nước ngoài trục xuất về nước do có hành vi sử dụng trái phép chất ma túy, nghiện ma túy; người nước ngoài nghiện ma túy sinh sống tại Việt Nam; quản lý sau cai nghiện ma túy tại nơi cư trú; Lập danh sách người bị quản lý sau cai nghiện ma túy; Tư vấn, giúp đỡ, phòng, chống tái nghiện ma túy; Theo dõi, phát hiện, ngăn chặn hành vi sử dụng trái phép chất ma túy.
Công tác cai nghiện ma túy: Nhân văn, hiệu quả
Song song với công tác quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy, Bộ Công an cũng đặc biệt quan tâm tới công tác cai nghiện ma túy. Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 đã sửa đổi toàn diện Chương Cai nghiện ma túy để khắc phục tình trạng bất cập trong công tác cai nghiện hiện nay, bảo đảm tính đồng bộ với pháp luật xử lý vi phạm hành chính, bổ sung quy định bảo đảm công tác cai nghiện có hiệu quả.
Có 2 hình thức cai nghiện ma túy đó là tự nguyện và bắt buộc. Việc cai nghiện ma túy tự nguyện được thực hiện tại gia đình, cộng đồng hoặc tại cơ sở cai nghiện ma túy. Cai nghiện ma túy bắt buộc được thực hiện tại cơ sở cai nghiện ma túy công lập. Bỏ việc cai nghiện bắt buộc tại cộng đồng.
Tính nhân văn trong công tác cai nghiện không chỉ ở 2 hình thức cai cho người nghiện mà trong trường hợp cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng được thực hiện với sự trợ giúp chuyên môn của tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy, sự phối hợp, trợ giúp của gia đình, cộng đồng và chịu sự quản lý của Ủy ban nhân dân cấp xã trong thời gian từ đủ 6 tháng đến 12 tháng và có hỗ trợ kinh phí với những trường hợp đủ điều kiện.
Để tăng hiệu quả trong công tác cai nghiện cho người nghiện, Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 cũng quy định cụ thể và huy động các tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện cung cấp một hoặc nhiều hoạt động cai nghiện theo quy trình cai nghiện ma túy thì được đăng ký cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng với Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện. Khi tiếp nhận và tổ chức thực hiện cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng phải thực hiện đúng quy trình chuyên môn nghiệp vụ theo quy định của cơ quan có thẩm quyền. Trong thời hạn 5 ngày làm việc kể từ ngày người cai nghiện ma túy sử dụng dịch vụ hoặc tự ý chấm dứt việc sử dụng dịch vụ hoặc hoàn thành dịch vụ phải thông báo cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người đó đăng ký cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm tiếp nhận đăng ký cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng; hướng dẫn, quản lý người cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng; cấp giấy xác nhận hoàn thành cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng. Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện có trách nhiệm giao nhiệm vụ cho các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc thẩm quyền trên địa bàn cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng; tiếp nhận đăng ký và công bố danh sách tổ chức, cá nhân đủ điều kiện cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng; thông báo cho Ủy ban nhân dân cấp xã danh sách tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng; bố trí kinh phí hỗ trợ công tác cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng; chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra công tác cai nghiện ma túy tự nguyện tại gia đình, cộng đồng.
Thời hạn cai nghiện ma túy: Đủ 6 tháng đến 12 tháng
Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 quy định thời hạn cai nghiện ma túy tự nguyện tại cơ sở cai nghiện ma túy là từ đủ 6 tháng đến 12 tháng; người cai nghiện ma túy tự nguyện tại cơ sở cai nghiện ma túy khi hoàn thành ít nhất 3 giai đoạn tiếp nhận, phân loại; điều trị cắt cơn, giải độc, điều trị các rối loạn tâm thần, điều trị các bệnh lý khác; giáo dục, tư vấn, phục hồi hành vi, nhân cách thì được hỗ trợ kinh phí. Trường hợp người cai nghiện ma túy tự nguyện tại cơ sở cai nghiện ma túy công lập mà có hoàn cảnh khó khăn được xét giảm hoặc miễn chi phí phải nộp.
Với sự ra đời của Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 và các Nghị định hướng dẫn thi hành chắc chắn sẽ mở ra những bước đột phá, hiệu quả trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm ma túy nói chung và công tác quản lý người nghiện ma túy nói riêng. Công tác quản lý người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy, lập hồ sơ đưa người nghiện vào cơ sở cai nghiện và vận động cai nghiện tự nguyện, kiểm soát hoạt động hợp pháp về ma túy… được quan tâm chỉ đạo xuyên suốt, huy động sức mạnh tổng hợp của nhiều ban, ngành, có cơ chế phối hợp và phân công nhiệm vụ rõ ràng, cụ thể, vừa nhân văn, vừa quyết liệt.
Trong đó, lực lượng Công an nhân dân giữ vai trò nòng cốt, chủ động phối hợp với các ngành Lao động - Thương binh và Xã hội, Y tế, Tư pháp, Hải Quan, Cảnh sát biển... để từng bước thực hiện và nâng cao hiệu quả của cuộc đấu tranh, phòng chống tội phạm ma túy - một mặt trận đầy gian khổ, hiểm nguy nhưng cũng rất vinh dự, tự hào, góp phần không nhỏ vào công cuộc bảo vệ an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội.
Tăng cường đấu tranh, triệt phá các đường dây phạm tội ma túy
- Ngoài giảm nguồn cung ma túy từ bên ngoài, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy (Bộ Công an) chỉ đạo, hướng dẫn lực lượng tăng cường đấu tranh triệt phá các đường dây phạm tội ma túy ở trong nước; phối hợp chặt chẽ với các lực lượng có liên quan nắm, quản lý địa bàn, đối tượng, nhất là các đối tượng người nước ngoài nhập cảnh vào Việt Nam có biểu hiện phạm tội về ma túy, không để lợi dụng địa bàn Việt Nam để sản xuất, vận chuyển trái phép chất ma túy.
- Phối hợp rà soát, kiểm tra, xử lý triệt để các vụ trồng cây có chứa chất ma túy; quản lý, kiểm soát chặt chẽ các loại tiền chất, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc thú y có chứa chất ma túy, tiền chất trong xuất khẩu, nhập khẩu, tạm nhập tái xuất và sản xuất, kinh doanh, không để tội phạm lợi dụng sản xuất trái phép ma túy tổng hợp trong nội địa. Tham mưu xây dựng phương án phòng, chống tội phạm ma túy trên không gian mạng…
- Tập trung thanh loại, vận động đầu thú, truy bắt các đối tượng truy nã về ma túy theo Kế hoạch của Bộ Công an, không để đối tượng truy nã tiếp tục phạm tội, góp phần làm giảm tội phạm hình sự. Đặc biệt, tập trung giảm cầu, giảm tác hại. Cụ thể, thường xuyên rà soát, thống kê, lập danh sách theo dõi, quản lý chặt chẽ người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy và phối hợp làm tốt công tác cai nghiện ma túy; chủ động phòng ngừa, ngăn chặn, không để người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma túy gây ra các vụ phạm pháp hình sự.
- Tiếp tục rà soát, có kế hoạch giải quyết căn bản các tụ điểm phức tạp về mua bán, tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy, trong đó chú ý triệt xóa bằng được các tụ điểm tổ chức, chứa chấp, lôi kéo, cưỡng bức người khác sử dụng trái phép ma túy tại các cơ sở kinh doanh có điều kiện về an ninh, trật tự.
- Trước mắt, với vai trò là lực lượng chủ công, nòng cốt trong phòng, chống ma túy, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy chủ trì, phối hợp với các lực lượng chức năng trong và ngoài ngành Công an thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Chính phủ và lãnh đạo Bộ Công an, trọng tâm là tổ chức triển khai thực hiện các Phương án số 02, 03 của Bộ Công an, Kế hoạch thực hiện Bản ghi nhớ và tăng cường hợp tác phòng, chống ma túy giữa Bộ Công an Việt Nam và Bộ Công an Lào; hợp tác phòng, chống ma túy Việt Nam - Trung Quốc, Việt Nam - Campuchia; cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm bảo vệ Tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022...
- Phối hợp với Công an các đơn vị, địa phương tiếp tục đấu tranh các chuyên án đã xác lập và mở rộng các chuyên án đã khám phá để triệt phá triệt để các đường dây tội phạm ma túy. Tiếp tục phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng tập trung điều tra, củng cố tài liệu chứng cứ về hành vi phạm tội của bị can trong các vụ án đang thụ lý điều tra, đảm bảo đúng người, đúng tội, tuyệt đối không để xảy ra oan sai, bỏ lọt tội phạm.
Công tác cai nghiện ma túy tại các trung tâm sẽ phát huy hiệu quả khi Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 có hiệu lực từ ngày 1-1-2022
 |
Các học viên cai nghiện ma túy sẽ được tiếp cận, hỗ trợ nhiều hơn để sớm tái hòa nhập cộng đồng, trở thành người có ích khi Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 và Nghị định 105 có hiệu lực |
1. Hỗ trợ học văn hóa đối với người từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi;
2. Hỗ trợ học nghề, vay vốn, tìm việc làm và tham gia các hoạt động xã hội để hòa nhập cộng đồng.
3. Luật quy định riêng một điều về trách nhiệm của gia đình người nghiện ma túy, cộng đồng (Điều 42) nhằm nhấn mạnh vai trò, ảnh hưởng của gia đình, cộng đồng đối với việc cai nghiện của người nghiện ma túy, quản lý sau cai và hòa nhập cộng đồng.
(Còn nữa)
