Kỳ tài gọi thần lửa bằng âm nhạc

ANTĐ -Khi âm thanh cất lên, nhìn kỹ sẽ thấy ngọn lửa bập bùng hòa theo điệu nhạc.
Âm nhạc dân tộc C’tu ở huyện Tây Giang (Quảng Nam) nói riêng, cộng đồng người  C’tu nói chung rất đa dạng và phong phú. Ngoài những làn điệu dân ca, dân vũ như: hát babhoóch, cha chấp, ka lới, tr’a, (dân ca / hát dao duyên), bh’noóch (hát lý)… còn có các điệu múa truyền thống như: Tân’ tung, Da’dă, Tơr glệch…uyển chuyển, khỏe khoắn, hùng dũng trong tiếng trống chiêng vang vọng núi rừng.

Âm nhạc của người C'tu như vị thần quan trọng trong cuộc sống của họ

Người C’tu ở huyện Tây Giang từ lâu đời còn có một kho tàng nhạc cụ dân tộc với nhiều loại hình, âm sắc, tiết tấu đa dạng và phong phú trong đó có thể kể đến đàn: Abel ( đàn kéo), Tơr bhréc, Ưng chrưl, cây sáo Tơrhoo, v,v ….Gồm các bộ: Bọ kéo ( abêl), bộ hơi (khèn,..) và bộ gõ (trống chiêng)…Mỗi loại nhạc cụ có những đặc điểm và công dụng và tính năng riêng mang đặc trưng của người C’tu qua các giai đoạn phát triển lịch sử của dân tộc.

Hiện nay trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, số người biết chế tác và sử dựng những loại nhạc cụ này còn rất ít. Qua số nhạc cụ để lại, mới thấy tài năng chế tác và sử dụng nhạc cụ của người C’tu là rất độc đáo và tinh tế. Số nhạc cụ dân tộc này đã góp phần làm phong phú kho tàng văn hóa dân gian vô giá để lại cho đời, cho những người con C’tu.

Nhạc cụ C’tu có trên 20 loại, một con số không nhỏ so với dân tộc ít người ở phía Tây của dãy Trường Sơn hùng vĩ. Sự thất truyền nhạc cụ dân tộc C’tur đang ở mức báo động, bởi tuổi tác của những người nắm giữ bí quyết ngày càng cao; trong khi lớp trẻ đang bị giao thoa bởi các phông văn hóa khác, không lưu tâm giữ gìn truyền thống của chính dân tộc mình. 

Nhạc cụ sớm gắn liền trong cuộc sống của đồng bào C’tu. Người C’tu muốn hiểu nhau phải thông qua nhạc cụ, đó là khèn lá đơn xơ, đó là đàn Abel, dàn Tơr bhéc… bày tỏ tâm tư, tình cảm. Trong tình yêu đôi lứa, nhạc cụ dân tộc C’tu chính là phương tiện thể hiện ngôn ngữ, kết nối dao duyên đôi lứa.

Hơn nữa, nhạc cụ C’tu chính là nguồn sống tinh thần: để đấu tranh chống chọi với thiên tai, thú dữ; với những chiến tích lẫy lừng lâu đời trong đời sống sinh hoạt của dân tộc.

Lão nghệ nhân Bhling Agrun đánh đàn Abel . Ông vừa dùng một tay bấm các lỗ,
một tay dùng cần kéo như kéo nhị và dùng miệng ngậm dây đàn để điều chỉnh độ căng của dây .

Lão nghệ nhân Bhling Agrun dạy đàn Abel

Đánh đàn Abel gọi thần lửa

Chuyện buồn bên nhà Gươl nếu thiếu tiếng đàn Abel

Nhạc cụ độc đáo của người C'tu

Gọi thần lửa bên ngôi nhà Gươl bằng âm nhạc

Một nhạc cụ bằng quả bầu được nghệ nhân Bhling Agrun

tự làm

Lớp trẻ không nhiều người biết âm nhạc của dân tộc

Các loại nhạc hơi của người Cơ Tu có 13 chiếc,
mỗi chiếc có một cách thổi và công dụng khác nhau.

Những nhạc cụ truyền thống của người Cơ Tu
giờ chỉ còn lưu giữ trong nhà lão nghệ nhân Bhling Agrun.

Ánh lửa như linh khí quan trọng để âm thanh có sức lan tỏa mãnh liệt trong người chơi

Gọi lửa bằng âm thanh là phong tục mỗi khi người C'tu cầm vào nhạc cụ dân tộc mình

Truyền lửa nhạc dân tộc cho đời sau